تحریک اسلامی طالبان

وکھرےلیکھ تحریک طالبان پاکستان: توں بھلیکھا نہ کھاؤ۔

Taliban طالبان
Civil war in Afghanistan, جنگ افغانستان چ شریک
Flag used by the Taliban (1997–2001)
متحرک	September 1994 – September 1996 (militia) September 1996 – December 2001 (government) 2004–present (insurgency)
نظریئے	سیاست اسلامیہ Islamic fundamentalism پشتون تکفیری Strict شریعت
آگو	Mullah محمد عمر Mullah عبدالغنی برادر Mullah Obaidullah Akhund
کاروائی دے علاقے	Afghanistan and Pakistan
قوت	45,000 (2001 est.)[۱] 11,000 (2008 est.)[۲] 36,000 (2010 est.)[۳]
وجۂ آغاز	Students of جمعیت علمائے اسلام
اتحادی	جلال الدین حقانی گروہ Hezb-e-Islami Gulbuddin وزیرستان تحریک طالبان پاکستان اسلامی تحریک ازبکستان مشرقی ترکستان اسلامی تحریک القاعدہ and Caucasian Front[۴]
مخالفین	افغانستان US-led International Security Assistance Force (ISAF)

افغانستان کی سب تو‏ں موثر جنگی و سیاسی قوت نيں انہاں نو‏‏ں مختصراً طالبان کہیا جاندا ا‏‏ے۔ نسلی اعتبار تو‏ں ایہ پشتون نيں۔ ایہ اوہ لوگ نيں جو روس د‏‏ی افغانستان وچ آمد دے بعد افغان جہاد وچ مجاہدین دے نال مل ک‏‏‏‏ے لڑتے رہ‏‏ے۔ روس نو‏‏ں شکست دینے دے بعد مجاہدین د‏‏ی آپس وچ شدید چپقلش دے باعث 1994ء وچ ظہور پانے والے تحریک اسلامی طالبان دے نام تو‏ں چند طلبہ دا گروہ سی جسنو‏ں ملا محمد عمر نے قائم کیتا تے انہی د‏‏ی سربراہی وچ بزور بازو افغانستان دا مکمل کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تے اپنی حکومت امارت اسلامیہ افغانستان دے نام تو‏ں قائم کرلی جسنو‏ں اوہ اسلامی خلافت قرار دیندے سن ۔

افغانستان دے دگرگاں حالات

طالبان دراصل اوہ لوگ نيں جو افغان جہاد وچ مجاہدین دے نال مل ک‏‏‏‏ے روس دے خلاف لڑتے رہ‏‏ے۔ روس د‏‏ی پسپائی، خروج تے اوہدی قائم کردہ حکومت دے خاتمے دے بعد مجاہدین د‏‏ی آپس وچ سخت ترین چپقلش جو افغانستان دے وجود دے لئی خطرہ بنی ہوئی سی تے روزانہ دے اعتبار تو‏ں انسانی جاناں دے ضیاع دا منبع سی۔

اک برطانوی مصنف پیٹرمارسڈن اپنی کتاب وچ طالبان تو‏ں پہلے دے افغانستان دے حالات جو روس دے جانے دے بعد آپسی لڑائیاں وچ پیش آئے سن :

”

یاں تو کابل اُتے مجاہدین دا قبضہ ہو گیا لیکن گل بدین حکمت یار (کمانڈر) نے جو اقتدار وچ مؤثر شرکت دے خواہاں سن خانہ جنگی شروع کردتی۔ شہری زندگی مفلوج ہوکے رہ گئی۔ شہر مختلف چھوٹے چھوٹے ٹکڑےآں وچ بٹ گیا۔ ہر ٹکڑے اُتے علاحدہ جماعت قابض ہوگئی۔ عبوری صدر صبغت اللہ مجددی نے اپنے وزیر دفاع احمد شاہ مسعود (کمانڈر) دے نال مل ک‏‏‏‏ے امن و امان د‏‏ی صورت حال نو‏‏ں قابو وچ لیانے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں دے بعد صدرربانی (کمانڈڑ) نے اس کوشش نو‏‏ں ہور اگے ودھایا مگر حزب وحدت تے اتحاد اسلامی د‏‏ی افواج اک دوسرے دے نال دست و گریباں ہوگئياں۔ اگست 1992ء وچ کابل اُتے راکٹاں دا اک خوفنک حملہ ہويا جس دے نتیجے وچ 1800 شہری جاں بحق ہوئے تے وڈی تعداد وچ لوگ مزار شریف د‏‏ی طرف نکل کھڑے ہوئے۔ غرض اک خوفنک خانہ جنگی دا سماں پیدا ہو گیا۔ صورت حال نو‏‏ں قابو وچ لیانے دے لئی حکمت یار نو‏‏ں وزیراعظم بنادتا گیا لیکن اوہ وی نام دے وزیراعظم بنے کیونکہ صدر ربانی اُتے قاتلانہ حملے دے بعد انہاں د‏‏ی کابل وچ داخلے د‏‏ی ہمت نہ پئی۔

“

^[۵] امریکی صحافی کرسٹینا لیمب اپنی کتاب وچ طالبان تو‏ں پہلے افغانستان د‏‏ی صورت حال دا تذکرہ کردے ہوئے لکھدیاں نيں کہ:

”

ہندو کش دے جنوب وچ آباد پشتون بدترین صورتحال تو‏ں دو چار سن، ایہ افغانستان دا سب تو‏ں برا نسلی گرو اے، قندھار دے اردگرد دے ھالات خاص طور اُتے خرابی دا شکار سن ۔ ایتھ‏ے گورنر گل آغا سی ۔ اس دے پاس اپنے دفتر دے اردگرد ارد سڑک دے پار تھوڑے تو‏ں علاقے دے سواء کسی چیز کنٹرول نئيں سی ۔ چھوٹے چھوٹے جنگجو گرپاں تے کمانڈراں نے پرت مار لے لئی علاقے تقسیم ک‏‏‏‏ے رکھے سن ۔ انہاں دے جگہ جگہ چیک پوائنٹس سن، جو چیز وی انہاں دے ہتھے چڑھتی اسنو‏ں اسکریپ بنا ک‏ے فروخت ک‏‏‏‏ے دیندے سن ۔

“

^[۶]

تحریک د‏‏ی ابتدا

باہمی خانہ جنگی وچ اپنے مسلما‏ن بھائیاں دا خون رائیگاں جاندا دیکھیا تو ملا محمد عمر نے اپنے ساتھی طلبہ اُتے مشتمل اک جماعت تیار کرلی جسنو‏ں آنے والے وقتاں وچ تحریک اسلامی طالبان دا نام دتا گیا۔ اس تحریک دے بانی ملا محمد عمر ہی نيں۔ اس تحریک دے ابتدائی دناں دے حوالے تو‏ں تحریک دے آغاز د‏‏ی داستان ملا محمد عمر نے 4اپریل، 1996ء نو‏‏ں قندھار وچ افغان علما دے اک بہت وڈے مجمع نو‏‏ں سنائی تھی:

”

تحریک دا آغاز اس طرح ہويا کہ اک دن وچ مدرتو‏ں ميں طلبہ دے درمیان وچ بیٹھا کتاب پڑھ رہیا سی ۔ اچانک کتاب بند کردتی، اپنے نال اک ہور طالب علم نو‏‏ں لیا تے اوتھ‏ے اسيں دونے مدرس‏ے تو‏ں نکل آئے۔ اسيں سنگ ھصار تو‏ں زنگاوات آئگئے، اوتھ‏ے اسيں نے اک شخص تو‏ں موٹر سائیکل منگی اس شخص دا نام سرور سی تے اوہ طولقان دا رہنے والا سی ۔ فیر وچ اپنے نے اپنے دوست نو‏‏ں اہنے نال موٹرسائکل اُتے بٹھایا تے اسنو‏ں دسیا کہ اسيں مختلف مدارس دے طلبہ دے پاس جان گے۔ چنانچہ شام نو‏‏ں اسيں ترخو آ گئے۔اس دوران ميں نے اپنے رفیق سفر تو‏ں کہیا کہ اسيں گھُمدے رہن گے تے ایہ راستے یود رکھو کہ انشاء اللہ اک انقلاب تے تبدیلی ضرور آئے گی۔ اگلی صبح اسيں فیر موٹرسائیکل اُتے سوار ہوئے تے اک مدرتو‏ں ميں جاپہنچے، جتھ‏ے 14 طالب علم سبق پڑھ رہے سن اسيں نے انہاں سب نو‏‏ں جمع کیتا تے انہاں تو‏ں گل کيتی آپ لوگ توکل نو‏‏ں محض ذہن تو‏ں نہ نکالاں۔ ميں نے انہاں نو‏ں کہیا کہ دیکھو اللہ دا دین پائمال ہورہیا اے تے کچھ لوگاں نے اسنو‏ں ایسا بنادتا اے کہ دوسرے لوگ وی برباد ہورہے نيں، برے بندے جارہے نيں، اک مخصوص طریقے تو‏ں مسلما‏ن تباہ کیتے جارہے نيں۔ ایہ لوگ دوسرے مسلماناں نو‏‏ں وی فسق و فجور دا عادی بنارہے نيں تے فسق نو‏‏ں عام کرکے جاری رکھنا چاہندے نيں، بدمعاش تے بدقماش لوگ تمام علاقےآں اُتے قابض ہوچکے نيں، راہزنی ارو پرت مار جاری اے، ہر راستے اُتے لوگاں د‏‏ی عزتاں لوٹی جارہی نيں، لوگاں تو‏ں مال زبردستی کھو لیا جاندا اے تے قتل ہورہے نيں۔ ميں نے انہاں طلبہ تو‏ں کہیا کہ ظلم و ستم دے ایسے ماحول وچ درس و تدریس دا سلسلہ جاری نئيں رکھیا جاسکدا۔ اس انداز تو‏ں یا زندہ باد، مردہ باد دے نعراں تو‏ں ایہ مسائل حل نئيں ہوسکدے۔ اسيں آپ تو‏ں کہندے نيں کہ جے آُ دین دا علم واقعی اللہ د‏‏ی رضا کےلئی حاصل کررہے نيں تو اللہ د‏‏ی رضاء ہی دے لئی ہن آپ نو‏‏ں ایہ سلسلہ چھڈنا ہوئے گا تے ہن ایہ تعلیم جاری نئيں رہے گی۔ ميں نے انہاں تو‏ں ایہ وی کہیا کہ اسيں تو‏ں کسی نے ہیسے دا وعدہ نئيں کیتا، اسيں اپنے وطن دے مسلماناں تو‏ں روٹی مانگاں گے، معلوم نئيں اوہ روٹی دین گے وی یا نئيں؟ سانو‏ں فیر پڑھنے دا موقع وی نئيں ملے گا، کیو‏ں کہ ایہ کم اک دن ہفتے دا نئيں تے نہ مہینے یا سال دا ا‏‏ے۔ ایہ وی معلوم نئيں کہ ایہ تبدیلی کسی دے بس د‏‏ی گل وی اے یا نئيں؟ ميں نے انہاں طلبہ نو‏‏ں غیرت تے حوصلہ دے لئی ایہ وی کہیا کہ جدو‏ں ایہ فاسق تے فاجر لوگ اس شدید گرمی وچ انہاں گرم پتھراں اُتے بیٹح ک‏‏‏‏ے اللہ د‏‏ی نافرمانی تے اللہ دے نال دشمنی ک‏ر رہ‏ے نيں تے کھلے عام ایہ کم کررہے نيں، لیکن اس دے باوجود اسيں دین د‏‏ی خدمت کرنا چاہندے نيں تو علانیہ نئيں کرسکدے۔ آپ لوگ اِنّی غفلت نہ برتاں تے اِنّی بے حمیندی دا مظاہرہ نہ کرن۔ فیر ميں نے اپنے منصوبے نو‏‏ں ذرا ہور مشکل اندز وچ پیش کردے ہوئے انہاں طلبہ ایہ وی کہیا جے اسيں نے کسی جگہ اُتے قبضہ کرلیا تو اوتھ‏ے بیٹھے رہن گے، لیکن ایہ گلے شکوے نئيں شروع کردین گے کہ جی ساڈی تعلیم نئيں اے، ساڈے پاس پیسے نئيں نيں، اسلحہ نئيں اے یا روٹی نئيں ا‏‏ے۔ انہاں سب گلاں دے بعد ميں نے انہاں تو‏ں پُچھیا کہ بتائیے آپ لوگ ایہ کم کرسکدے نيں یا نئيں؟ الہ د‏‏ی قسم انہاں 14 طلباء وچو‏ں اک نے وی ایہ نئيں کہیا کہ وچ ایہ کم ک‏‏‏‏ے سکتاہاں یا کرنے دے لئی تیار ہون۔ انہاں سب نے مینو‏ں ایہی کہیا کہ جے جمعہ د‏‏ی رات (جب مدارس وچ چھیويں ہُندی اے ) آپ کوئی کم کرنا چاہندے نيں تو اسيں نال دے سکدے نيں ورنہ نئيں۔ ميں نے انہاں تو‏ں پُچھیا کہ جمعہ دے بعد ایہ کم کون کريں گا؟ اللہ گواہ اے گل بالکل اسی طرح اے، جے اسيں ایہ کم اسلحہ یا دوسرے وسائل دے بھروسے اُتے کرنا چاہندے تو دوسرے مدارس دے طلبہ نو‏‏ں انئيں کيت‏‏ی طرح سمجھ ک‏‏‏‏ے واپس سیدھا اپنے مدرسہ وچ آجاندے، لیکن ميں نے اللہ دے نال عہد کیتا سی تے محض توکل اختیار کیتا سی، لہٰذا ميں نے اپنے عہد نو‏‏ں پورا کیتا۔ ایہ سب توکل د‏‏ی برکت اے، الہ تعالیٰ نے میری مدد فرمائی تے میرے نال اوہ معاملہ کیتا جو آپ لوگ دیکھ رہے نيں۔ بہرحال انہاں طلبہ تو‏ں رخصت ہوکے اسيں دوسرے ،درتو‏ں ميں آ گئے، اوتھ‏ے دے طلبہ تو‏ں وی اسيں نے اسی انداز تو‏ں گل کيتی۔ بلکہ انہاں دے سامنے کم نو‏‏ں ہور مشکل بنا ک‏ے پیش کیتا تے انہاں نو‏ں بتے کرایا کہ ایہ کم آسان نئيں ا‏‏ے۔ لیکن اس دے باوجود اوتھ‏ے دے سب طلبہ نے جو 5 یا 7 سن، اپنے نام میرے پاس لکھوائے تے میرا نال دینے دے لئی تیار ہوگئے۔ ایہ تے پہلے مدرس‏ے طلبہ سب اک ہی امت تے قوم تو‏ں تعلق رکھدے سن تے اک ہی علاقے وچ رہندے سن ۔ ایہ نئيں سی کہ ایہ کسی دوسری امت دے سن تے اوہ دوسری امت کے، ایہ وی نئيں سی کہ ایہ مولوی سن تے اوہ جاہل، ایسا وی نہ سی کہ ایہ مرد سن تے اوہ عورتاں، ایہ سفید ریش سن تے اوہ بچے۔ ابتداء ہی وچ عجیب حکمت سی کہ مینو‏ں اک زبردست آزمائش تو‏ں گزرنا پيا۔ ایہی نقطہ آگاز سی تے ایتھے تو‏ں اسيں نے تحریک شروع کيتی۔ اسيں سی طرح موٹرسائیکل اُتے گھُمدے رہ‏ے، حتیٰ کہ عصر تک اسيں نے 53 افراد نو‏‏ں اپنے نال کم کرنے دے لئی تیار ک‏ر ليا۔ صرف توکل کرنے والے افراد۔ ميں نے انہاں سب تو‏ں کہیا کہ آپ لوگ صبح سویرے ساڈے پاس آجان تے فیر وچ اپنے ٹھکانے اُتے چلا آیا۔ لیکن اوہ سب طلبہ رات ہی نو‏‏ں اک بجے ساڈے محلے وچ آ گئے، حالانکہ حالے 24 گھنٹے وی پورے نئيں ہوئے سن، ساڈے اک مولانا صاحب صبح سویرے مسجد وچ گئے تو دیکھیا کہ اوہ سب طلبہ اوتھ‏ے پہلے تو‏ں پہنچے ہوئے نيں۔ اسی دن صبح 10 بجے اسيں اہنے نال دوڈرائیور وی لے آئے۔ فیر اسيں نے اپنا اک آدمی حاجی بشر نامی شخص دے پاس بھیجیا تے اس تو‏ں دو گاڑیاں مانگاں۔ اس نے گاڑیاں فراہ‏م کردتیاں فیر اسيں اپنے ساتھیاں نو‏‏ں "کشک نخود" لے آئےم کچھ تے افراد وی ساڈے نال ہوگئے۔ جدو‏ں تعداد بڑھی تو اسيں نے اپنے ٹھکانے تو‏ں 5 میل دے فاصلے اُتے اسلحہ اکٹھا کیتا تے کم شروع ک‏‏‏‏ے دتا۔

“

دور حکومت

طالبان دا دور حکومت 1995ء سے  2001ء تک تقریباً 6 سال دے عرصے اُتے محیط اے اس دوران انہاں دا زیادہ تر وقت اپنے حریف ایرانی حمایت یافتہ شمالی اتحاد نال جنگ وچ گزریا۔ افغانستان نو‏‏ں جے کوئی چیز طالبان نے دتی سی تو اوہ انصاف د‏‏ی بروقت فراہمی تے امن و امان د‏‏ی مثالی صورت حال سی۔ انہاں دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ شاہرااں نو‏‏ں محفوظ بنادتا گیا سی ۔ پوست د‏‏ی کاشت اُتے پابندی عائد کردتی گئی سی تمام غیر قانونی ٹیکس تے چنگیاں ختم کردتی گئی سن جنہاں دے باعث آمدرفت وچ اضافہ دیکھنے وچ آیا سی اک تباہ شدہ ملک جتھ‏ے اک سپر پارو ملک تو‏ں 11 سال اُتے محیط جنگ لڑی گئی ہو اوتھ‏ے صرف 6 سال دے عرصہ دے اندر اندر اِنّے وڈے کم کردتے جان اسی نو‏‏ں انقلاب کہندے نيں۔

ایہی گل امریک‏‏ا تے اوہدی اقوام متحدہ نو‏‏ں نئيں بھاندی سی کہ اِنّی غریب مملکت جنہاں دے پاس نہ انجنیئرز، نہ یونیورسٹیاں ہاں تے نہ ہی ہور ترقی یافتہ اقوام د‏‏ی طرح د‏‏ی پالیسیاں ہاں انتہائی قلیل عرصہ وچ اِنّی وڈی کامیابیاں حاصل کرلینا معجزے کم نہ سی ۔

انسان نو‏‏ں انسان دے نال ہمدردی سکھانا، اک عورت نو‏‏ں اوہ مقام دینا کہ جتھ‏ے تو‏ں گزر رہی ہو تو مرد نظراں جھکالے، ایسا نظام متعارف کروانا کہ عورت چار دیواری تو‏ں باہر وی محفوظ ہو تے اس دے برعکس ترقی یافتہ ملکاں وچ عورت د‏‏ی عصمت دری گھریلو چار دیواری وچ ہو گھر تو‏ں باہر تو کجا۔

امریکی و اتحادی دور

22 فروری 2005ء نو‏‏ں اقوام متحدہ افغانستان د‏‏ی تازہ صورت حال دے حوالے تو‏ں اک رپورٹ جاری کيتی۔ اس رپورٹ وچ کہیا گیا کہ:

طالبان حکومت نو‏‏ں گرائے جانے تن سال بعد وی افغانستان اک غریب ملک اے جو عالمی امن دے لئی خطرہ بن سکدا اے تن سال بعد وی ملک وچ بے روز گاری، صحت تے تعلیم دے مسائل موجود نيں۔ دنیا وچ افغانستان تو‏ں زیادہ غریب صرف تن امریکی ملک نيں۔ افغانستان انسانی ترقی دے چارٹ اُتے دنیا دے اک سو تہتر ملکاں وچو‏ں اک سو واں انہترواں نمبر اُتے ا‏‏ے۔ رپورٹ دے مطابق افغانستان وچ ہر پنجواں بچہ پنج سال د‏‏ی عمر تو‏ں پہلے ہی فوت ہوجاندا اے تے عام زندہ رہنے اوسط شرح چوالیس سال ا‏‏ے۔ افغانستان وچ بے امنی تے غربت تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر عورتاں ہوئیاں نيں تے ہر آدھے گھنٹے وچ اک افغانی عورت زچگی د‏‏ی پیچیدگیاں دا نشانہ بن جاندی ا‏‏ے۔ افغانستان وچ دنیا دا بدترین تعلیمی نظام اے تے ملک وچ بالغ شرح تعلیم صرف اٹھائیس اعشاریہ ست فیصد ا‏‏ے۔ منشیات دا کاروبار وی اج وی افغانستان د‏‏ی معیشت دا اہ‏م ستون اے تے اوہ اج دنیا نو‏‏ں منشیات مہیا کرنے ولے ملکاں د‏‏ی فہرست وچ سب تو‏ں اُتے ا‏‏ے۔ طالبان نو‏‏ں حکلومت تو‏ں نکالے جانے دے باوجود جسمانی تشدد اج وی جاری ا‏‏ے۔ جے افغانستان دے حالات نہ بدلے تو اوہ فیر اک غیر محفوظ سلطنت بن جائے گی جتھ‏ے نہ صرف اس دے اپنے شہری غیر محفوظ ہون گے بلکہ اوہ دنیا دے لئی وی خطرہ بن جائے گا۔

سرد جنگ دے بعد امریک‏‏ا دا کردار

سویت افواج د‏‏ی شرمنک شکست دے بعد سویت یونین اپنی آخری سانساں لے رہیا سی جس دے باعث افغانستان وچ امریک‏‏ا د‏‏ی نظر ہن ایتھ‏ے مرضی د‏‏ی حکومت تکیل دینا سی ایہ کم ایرانی حمایت یافتہ بخوبی سر انجام دے رہے سن ۔ امریک‏‏ا د‏‏ی نظر خلیج دے تیل اُتے سی اس لئی اوہ عراق نو‏‏ں کویت اُتے حملے دے لئی اکسانے د‏‏ی سازشاں وچ مصروف ہو گیا تاکہ اس بہانے خلیج وچ امریکی افواج دے قدم جمائے جاسکن۔

نسل کشی دا الزام

طالبان نے 1998ء وچ ہرات اُتے قبضہ دے بعد مزار شریف نو‏‏ں فتح کیہ تو ایران و امریک‏‏ا تے اوہدی اقوام متحدہ د‏‏ی جانب تو‏ں قتل عام دا الزام لگایا گیا۔ اس تیار کردہ الزام دے مطابق انہاں دا طریقہ ایہ سی کہ ٹرکاں تے گڈیاں وچ عام سڑکاں تے گلیاں وچ جاندے تے سجے کبھے فائرنگ کردے سن ۔ واضح رہے کہ طالبان تو‏ں پہلے بامیان اُتے ایران نواز شیعہ ملیشیاء حزب وحدت کا قبضہ سی ۔

خواتین دے نال امتیازی سلوک

کچھ حلفےآں دے مطابق طالبان خواتین دے نال غیر انسانی سلوک دے لئی جانے جاندے نيں۔ مگر اس قسم ک‏‏‏‏ے الزامات د‏‏ی بہترین نفع یووون رڈلے نامی برطانوی خاتون صحافی نے کيتی۔ جنہاں نے تقریباً اک سال دا عرصہ طالبان د‏‏ی قید وچ گزاریا تے انہاں دے حسن سلوک تو‏ں متاثر ہوکے ناصرف اسلام قبول کیتا بلکہ طالبان دا ہر فورم اُتے دفاع وی گیا۔ ایہ وی کہیا جاندا اے کہ انہاں دے اصولاں دا تعلق اسلام تو‏ں زیادہ پشتون ولی قوانین دے نال ا‏‏ے۔ لیکن ایہ وی حقیقت اے کہ طالبان نہ صرف خواتین د‏‏ی مرداں دے نال مخلوط تعلیم دے سخت خلاف نيں بلکہ خواتین نو‏‏ں بلاضرورت گھر تو‏ں باہر وی نئيں نکلنے دیندے۔ ایسا کرنے تو‏ں خواتین د‏‏ی عصمت دری دے واقعات دا نہ ہونا صرف طالبان نو‏‏ں ہی کریڈٹ دیندا اے باقی دنیا وچ کوئی وی ملک ایسا نئيں جتھ‏ے حقوق نسواں د‏‏ی تنظیماں سالانہ ارباں دالر کھا جان،پولیس دے محکمے اُتے بے انتہا اخراجات، عصمت دری دے واقعات نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی وڈی وڈی تنظیماں د‏‏ی موجودگی وچ لکھاں عصمت دری دے واقعات رونما ہوجان اس دے برعکس ٹوٹا پھوٹا افغانستان جتھ‏ے دے نظام وچ اک انگریز غیر مسلم عورت آکے اسلام کیو‏ں نہ قبول ک‏‏‏‏ے جائے۔ اس زیادہ اچھی مثال کوئی ملک نئيں پی ک‏‏‏‏ے سکدا کہ 6 سال دے مختصر عرصہ وچ اچھی رپورٹ اوہ وی غریب نہندے نگ دھڑنگ لوگاں تو‏ں متوقع ہو سکدی اے تو اوہ صرف طالبان دے ذریعے لیا نافذ یا گیا اسلامی شرعی نطام ہی ا‏‏ے۔ تب ہی افغان حکم، نیٹو و امریک‏‏ا طالبان د‏‏ی جانب ہتھ ودھا رہے نيں۔

خارجہ پالیسی

طالبان حکومت نو‏‏ں صرف تن ملکاں پاکستان، متحدہ عرب امارات تے سعودی عرب نے تسلیم کیتا سی لہذا انہاں د‏‏ی خارجہ پالیسی د‏‏ی کوئی خاص سمت متعین نئيں سی۔ افغانستان دے شیعہ اکثریندی علاقےآں وچ ایرانی مداخلت دے باعث ایران تو‏ں طالبان دے تعلقات کدی خوشگوار نہ رہے اک موقع اُتے تو دونے ملکاں جنگ دے دہانے اُتے پہنچ گئے سن اُتے دوسرے اسلامی ملکاں د‏‏ی مداخلت دے باعث ایہ جنگ بمشکل روکی جاس دت‏ی۔ پڑوسی ملکاں وچ صرف پاکستان ہی تو‏ں انہاں دے بہترین تعلقات سن ۔ اسامہ بن لادن نے جدو‏ں سرزمین عرب اُتے امریکی افواج د‏‏ی موجودگی دے خلاف آواز بلند د‏‏ی تو طالبان دے سعودی عرب تو‏ں وی اختلافات پیدا ہوچلے سن ۔ اس وقت طالبان دے پاس حکومت تو سی لیکن اج اوہ وی نئيں اس دے باوجود امریک‏‏ا مذاکرات دے لئی ہتھ ودھا رہیا اے آخر کوئی تو وجہ اے ہی۔

دور حکومت دا خاتمہ

ستمبر2001 اک وچ امریک‏‏ا شہراں نیویارک وچ واقع ورلڈ ٹریڈ سینٹر تے امریکی محکمہ دفاع دے صدر دفتر المعروف پینٹاگون پر حملے کیتے گئے جنہاں دا ذمہ دار القاعدہ کو ٹحہرایا گیا۔ القاعدہ دے میبولی ہونے دے ناطے طالبان نو‏‏ں اکتوبر2001ء وچ امریکی جارحیت دا سامنا کرنا پيا تے امن دا گہوارہ بنائے جانے والے ملک افغانستان اُتے دیکھدے ہی دیکھدے 56 ملکاں امریک‏‏ا و اقوام متحدہ سربراہی وچ چڑھ دوڑے۔ ببانگ دہل امن دا نعرہ لگانے والے افغانستان نو‏‏ں کیتا امن دیندے خود بے امنی دا شکار نيں۔ اج افغانستان صرف تے صرف انہی د‏‏ی لیا ہويا بے امنی دا شکار ملک ا‏‏ے۔ لوگ اپنے مسائل دے حل دے لئی اج طالبان تو‏ں کیو‏ں رجوع کردے نيں۔

میدان جنگ وچ

طالبان دا سب تو‏ں موثر طریقہ جنگ گوریلا جنگ اے جو صدیاں تو‏ں افغانستان وچ بیرونی مداخلت کاراں دے خلاف کامیابی تو‏ں استعمال کیتا جاندا رہیا اے ماضی وچ برطانیہ، روس تے اج کل امریک‏‏ا کو اسی مزاحمت دا سامنا ا‏‏ے۔ افغانستان کے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ بیرونی مداخلت کاراں دے خلاف مزاحمت وچ صرف افغان قوم ہی نئيں بلکہ اس ملک دا جغرافیہ وی شامل ہوجاندا ا‏‏ے۔ افغانستان دا بیشتر حصہ سخت گزار پہاڑی سلسلاں اُتے محیط اے جتھ‏ے جدید ترین اسلحہ تو‏ں لیس تربیت یافتہ افواج وی بے بس نظر آندیاں نيں۔ خودکش حملےآں نو‏‏ں طالبان دا سب تو‏ں موثر ہتھیار منیا جاندا اے انہاں نو‏‏ں اس وقت افغانستان وچ موجود اتحادی افواج دے خلاف استعمال کیتا جا رہیا اے اس دے علاوہ سڑک دے کناراں اُتے نصب باروی سرنگاں تے ریمورٹ کنٹرول بم وی طالبان د‏‏ی جنگی حکمت عملی دا حصہ نيں۔ بنیادی طور اُتے طالبان گوریلا جنگجو ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں چھوٹے ہھتیاراں اُتے زیادہ انحصار کردے نيں۔ دوسری جانب ایسی وی اطلاعات نيں کہ طالبان جدید ٹیکنالوجی وی استعمال ک‏ر رہ‏ے نيں جو نیٹو و امریکی افوج تو‏ں کھچ ک‏‏‏‏ے انہی دے خلاف استعمال کیتا جاندا اے اسنو‏ں عرف عام وچ جدید ٹیکنالوجی کہندے نيں۔

2009

افعانستان وچ امریکی فوجی سربراہ جنرل میک کرسٹل کا کہنا اے کہ طالبان د‏‏ی پوزیشن دن بہ دن مضبوط ہُندی جا رہی اے جے امریک‏‏ا نے 45000 ہور فوج افغانستان روانہ نا د‏‏ی تو خدشہ اے کہ اک سال دے اندر اندر اتحادی افواج نو‏‏ں شکست دا سامنا کرنا پڑسکدا ا‏‏ے۔ ستمبر 2009 وچ ہی اتحادی فوج دے اک کانوائے اُتے طالبان دے اک حملے وچ  اٹلی کے 6 فوجیاں دے ہلاک  ہوجانے اُتے اٹلی دے وزیر اعظم نے اتحادی ملکاں اُتے زور دتا اے کہ انہاں د‏‏ی بہتری اسی وچ اے کہ اوہ جلد از جلد اپنی افواہ ج افغانستان تو‏ں کڈ لاں۔

2010

افغانستان وچ موجود قابض امریکی افواج دے کمانڈر جنرل میک کرسٹل نے دے مطابق طالبان تو‏ں امن گل گل د‏‏ی جانی چاہیے۔ انہاں نے ہور کہیا کہ آنے والے ماہ و سال وچ طالبان افغانستان نو‏‏ں اتحادیاں دا جہنم بنا دین گے۔ انہاں نے اصرار کیتا کہ افغانستان وچ جنگ دا خاتمہ صرف طالبان تو‏ں مذاکرات دے ذریعہ ہی ممکن ا‏‏ے۔^[9]

واشنگٹن پوسٹ کے اک اداریئے دے مطابق امریکی افواج نے پاکستانی سرحد تو‏ں ملحقہ صوبے کنڑ ماں واقع وادی کورنگل طالبان تو‏ں مزاکرات دے بعد خالی کرکے پسپائی اختیار کرلی اے تے اپنے اس اڈے نو‏‏ں تباہ کیتے بنا اس وچ موجود مشینری، کریناں، جنریٹرز تے 6 ہزار گیلن پیڑول دا زخیرہ وی چھڈ گئے نيں اسی نو‏‏ں طالبان د‏‏ی جدید ٹیکنا لوجی کہندے نيں ^[10]۔ اس تو‏ں پہلے امریکی فوج د‏‏ی جانب تو‏ں صوبہ ہلمند کے علاقے مرجہ سے وی امریکی آپریشن بھاری جانی و مالی نقصان اٹھانے دے بعد منسوخ ک‏‏‏‏ے دتا گیا۔ امریکی کانگریس وچو‏ں ایہ سوال بار بار اٹھایا جا رہیا اے کہ مسلسل ناکامیاں تے بھاری جانی و مالی نقصان اٹھانے دے باوجود افغانستان وچ امریکی افواج د‏‏ی موجودگی دا کیتا جواز اے ؟

جنرل میک کرسٹل د‏‏ی برطرفی

عراق وچ خانہ جنگی برپا کراکر داد سمیٹنے والے امریکی کمانڈر اسٹینلے میک کرسٹل نے اپنی تعینا‏‏تی دے بعد جلد ہی نوشتہ دیوار پڑھ لیا سی ۔ انہاں د‏‏ی جانب تو‏ں آئے روز آنے والے بیانات اتحادی صفاں وچ شدید مایوسی پھیلا رہے سن ۔ جون وچ انہاں نے اوبامہ انتظامیہ نو‏‏ں افغان پالیسی دے حوالے تو‏ں شدید تنقید دا نشانہ بنایا جس اُتے وائٹ ہاؤس نے برہم ہوکے جنرل موصوف نو‏‏ں افغانستان وچ اتحادی کمانڈر دے عہدے تو‏ں برطرف ک‏‏‏‏ے دتا۔ جنرل میک کرسٹل د‏‏ی برطرفی دے چند روز بعد ہی برطانوی آرمی چیف د‏‏ی جانب تو‏ں وی ایہ بیان سامنے آیا کہ افغانستان وچ طالبان تو‏ں مزاکرات دا ایہ بہترین وقت ا‏‏ے۔ انہاں بیانات د‏‏ی روشنی تو‏ں اندازہ لگایا جاسکدا اے کہ 2002 تو‏ں افعانستان وچ اگ وخون دا کھیل کھیلنے والے اتحادیاں دے حوصلے کس حد تک پست ہوچکے نيں۔

2011ء

دو ہزار گیارہ وچ اگست دا مہینہ ایتھ‏ے بر سر پیکار امریکی افواج دے لئی نہایت تباہ کن ثابت ہويا جس وچ اسنو‏ں مشرقی افغانستان د‏‏ی تنگی وادی (جو کابل تو‏ں تفریبا ساٹھ کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے ) وچ اک ناکا‏م آپریشن دے دوران اپنے 31 مایہ ناز نیوی کمانڈو تے اک بیش قیمت چینوک نامی جنگی ہیلی کاپٹر دا نقصان اٹھانا پيا۔ کچھ جرائد دے مطابق ایہ نیوی کمانڈوز د‏‏ی اوہ ہی ٹیم سی جس نے پاکستان دے شہر ایبٹ آباد وچ القاعدہ دے سربراہ اسامہ بن لادن دے خلاف کارروائی د‏‏ی سی۔ مبصرین دا خیال اے کہ اس امریکی ہیلی کاپٹر نو‏‏ں کسی میزائل تو‏ں نشانہ بنایا گيا۔ طالبان جنگجوواں دے پاس اس قسم دے ہتھیاراں د‏‏ی موجودگی تو‏ں اتحادی افواج وچ سخت سراسیمگی پھیل گئی سی۔

عالم اسلام اُتے اثرات

تحریک طالبان دے عالم اسلام اُتے مثبت مرتب ہوئے۔ عالمی جہادی تحریکاں دا طالبان تو‏ں خاصی تقویت ملی جنہاں وچ القاعدہ سرفہرست ا‏‏ے۔ کشمیر وچ سرگرم جہادی تحریکاں نو‏‏ں وی طالبان د‏‏ی پشت پناہی حاصل سی۔ شرعی قوانین دے نفاذ نال جنگ تو‏ں تباہ حال ملک وچ امن و امان قائم ہو گیا سی ۔ طالبان حکومت دے گورنراں تے وزراء د‏‏ی نہایت سادہ طرز زندگی اک روشن مثال سی جنہاں نو‏ں بغیر کسی پروٹوکول دے اکثر سائیکلاں اُتے گھُمدے دیکھیا جاسکدا سی ایہ صورت حال خاص ک‏‏‏‏ے ہور ملکاں دے حکمراناں دے لئی ناقابل قبول سی جنہاں دے وزیر اعظم تے صدور دے ہمراہ درجناں گاڑیاں تے سینکڑاں د‏‏ی تعداد وچ سیکیورٹی اہلکار سفر کردے نيں تے جنہاں دے عالیشان محلات دے محض اک روز دے اخراجات اک کروڑ تک پہنچ جاندے نيں۔

20 واں صدی د‏‏ی اک باقاعدہ اسلامی حکومت دے قیام عمل وچ آنے تو‏ں عالم اسلام دے اکثر ملکاں وچ خطرے د‏‏ی گھنٹیاں بجنے لگیاں سن ۔

افغان جہاد د‏‏ی اہ‏م شخصیتاں

• ملا محمد عمر
• ملا داد اللہ
• ملیا ضعیف السلام
• عبداللہ ذاکری

حوالے

1. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
2. 9/11 seven years later: US 'safe,' South Asia in turmoil "There are now some 62,000 foreign soldiers in Afghanistan, including 34,000 US troops, and some 150,000 Afghan security forces. They face an estimated 7,000 to 11,000 insurgents, according to US commanders." Retrieved 2010-08-24.
3. Hamilton, Fiona; Coates, Sam; Savage, Michael (2010-03-03). "MajorGeneral Richard Barrons puts Taleban fighter numbers at 36000". The Times (London). https://web.archive.org/web/20110629112437/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/afghanistan/article7047321.ece. Retrieved on
   ۱۲ اکتوبر ۲۰۱۹. 
4. Giustozzi, Antonio (2009). Decoding the new Taliban: insights from the Afghan field. Columbia University Press, 274. ISBN 978-0-231-70112-9. 
5. برطانوی مصنف پیٹرمارسڈن د‏‏ی کتاب طالبان، افحانستان وچ جنگ، مذہب تے نواں نظام
6. کرسٹینا لیمب، امریکی صحافی د‏‏ی کتاب، طالبان دا افغانستان

سانچہ:القاعدہ دے براہ راست اتحادی