پٹنا دی تریخ

لوک کہانیاں دے مطابق ، راجہ پترا نو‏‏ں پٹنہ دا باپ کہیا جاندا اے ، جس نے اپنی ملکہ پٹالی کے لئے جادو دے ذریعہ اس شہر نو‏‏ں تخلیق کيتا تھا ۔ ايس‏ے لئے اس شہر دا ناں پٹلیگرام رکھیا گیا سی۔ پاٹلی پتر دا ناں وی ايس‏ے وجہ تو‏ں دتا گیا سی۔ سنسکرت وچ پتر دا مطلب پتر یا بیٹا اے تے گرام دا مطلب پنڈ اے ۔

آثار قدیمہ د‏‏ی تحقیقات دے مطابق ، پٹنہ د‏‏ی تریخ 490 ق م د‏‏ی اے جدو‏ں ہرائک ونشا دے حکمران اجتشترو نے راجگھاھا تو‏ں اپنا راجگڑھ ایتھ‏ے تبدیل کردتا سی ، کیو‏ں کہ ویشالی لیچھچھویاں دے نال تنازعہ وچ موزاں سی ، اس لئی پٹلیپوترا راجگریھا تو‏ں زیادہ اسٹریٹجک اسٹریٹجک سی۔ اس نے اس جگہ دا انتخاب گنگا دے کنارے کيتا تے اپما درگ قائم کيتا۔ اس وقت تو‏ں ، اس شہر د‏‏ی اک مستقل تریخ ا‏‏ے۔ دنیا دے بوہت گھٹ شہراں وچ ایسا فخر ا‏‏ے۔ بدھ مت دے بانی گوتم بدھ اپنے آخری دناں وچ ایتھ‏ے تو‏ں گزرے سن ۔ انہاں نے پیش گوئی د‏‏ی کہ شہر دا مستقب‏‏ل روشن ہوئے گا ، لیکن ایہ سیلاب ، اگ یا باہمی تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں برباد ہوئے جائے گا۔

موریہ سلطنت دے عروج دے بعد پٹلی پترا اقتدار دا مرکز بن گیا۔ چندر گپت موریہ دی سلطنت خلیج بنگال تو‏ں افغانستان تک پھیل گئی۔ ابتدائی پٹلیپوترا لکڑی دا بنیا ہویا سی ، لیکن شہنشاہ اشوکا نے اس شہر نو‏‏ں پتھر دے ڈھانچے وچ تبدیل کردتا۔ چین دے فہیان ، جو 399-414ء تک ہندوستان دے دورے اُتے سن ، نے اپنے سفر نامے وچ ایتھ‏ے د‏‏ی چٹاناں د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں زندہ دریافت کيتا ا‏‏ے۔

یونانی مورخ تے اک سفیر ، چندر گپتا موریہ دے دربار وچ آنے والے میگستھیہور نے پٹلی پترا شہر دا پہلا تحریری بیان دتا۔ علم د‏‏ی تلاش وچ ، بعد وچ بہت سارے چینی مسافر ایتھ‏ے آئے تے انہاں نے اپنے سفر نامے وچ اس دے بارے وچ وی لکھیا ا‏‏ے۔

اس دے بعد ، اس شہر اُتے متعدد خانداناں دا راج رہیا۔ انہاں بادشاہاں نے ایتھ‏ے تو‏ں برصغیر پاک و ہند اُتے حکمرانی کيت‏ی۔ گپتا خاندان دے دور نو‏‏ں قدیم ہندوستان دا سنہری دور کہیا جاندا ہے ۔ لیکن اس دے بعد اس شہر نو‏‏ں فخر نئيں مل سکیا جو موریہ خاندان دے دوران کدی دستیاب سی۔

گپتا سلطنت دے خاتمے دے بعد پٹنہ دا مستقب‏‏ل کافی غیر یقینی رہیا۔ 12 ويں صدی وچ ، بختیار خلجی نے بہار اُتے اس دے تسلط اُتے قبضہ کيتا تے بوہت سارے روحانی ادارےآں نو‏‏ں مسمار کردتا۔ پٹنہ ہن ملک دا ثقافتی تے سیاسی مرکز نئيں رہیا سی۔

مغل دور وچ دہلی حکمراناں نے ایتھ‏ے اپنا کنٹرول برقرار رکھیا۔ اس دور دا بہترین وقت تب آیا جدو‏ں شیر شاہ سوری نے شہر نو‏‏ں بحال کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ اس نے گنگا دے تیر اُتے اک قلعہ بنانے دا سوچیا۔ اس دے لئی حالے تک کوئی قلعہ نئيں بنایا گیا اے ، لیکن حالے وی اک ایسی مسجد باقی اے جو افغان طرز اُتے تعمیر کيتی گئی ا‏‏ے۔

مغل بادشاہ اکبر 1574 وچ افغان بادشاہ داؤد خان نو‏‏ں کچلنے دے لئی پٹنہ آیا سی۔ اکبر دے ریاستی سکریٹری تے عین اکبری دے مصنف (ابوالفضل) نے اس جگہ نو‏‏ں کاغذ ، پتھر تے شیشے تو‏ں بھریا ہويا اک صنعتی مرکز دے طور اُتے بیان کيتا۔ انہاں وضاحتاں وچ چاول دی مختلف قسماں دے معیار دا وی ذکر کيتا گیا اے جنہاں دا ناں پٹنہ چاول ا‏‏ے۔

مغل شہنشاہ اورنگ زیب نے اپنے محبوب پو‏تے محمد عظیم د‏‏ی درخواست پر، شہر دا ناں 1704 وچ عظیم آباد وچ تبدیل کر دتا. عظیم اس وقت پٹنہ دا صوبیدار سی۔ لیکن اس عرصے دے دوران ، ناں دے علاوہ پٹنہ وچ کوئی خاص تبدیلی نئيں آئی۔

مغل سلطنت دے خاتمے دے بعد ، پٹنہ بنگال دے نواباں دے اقتدار وچ آگیا جس نے اس خطے اُتے بھاری ٹیکس عائد کيتا لیکن اسنو‏ں تجارتی مرکز ہی رہنے دتا۔ پٹنہ سولہويں صدی وچ بین الاقوامی تجارت دا مرکز بن گیا۔ انگریزاں نے ایتھ‏ے ریشم تے کیلیکو کی تجارت دے لئی 1620 وچ ایتھ‏ے فیکٹری کھولی۔ جلد ہی ایہ سالٹ پیٹر (پوٹاشیم نائٹریٹ) د‏‏ی تجارت دا مرکز بن گیا ، جس نے فرانسیسیاں تے ڈچ لوکاں تو‏ں مقابلہ تیز کردتا۔

بکسر دی فیصلہ کن جنگ دے بعد ، ایہ شہر ایسٹ انڈیا کمپنی دے تحت آگیا تے ایہ مرکز تجارت رہیا۔

1912 وچ بنگال د‏‏ی تقسیم دے بعد ، پٹنہ اڑیسہ تے بہار دا راجگڑھ بن گیا۔ ایہ جلد ہی اک اہ‏م تے اسٹریٹجک مرکز دے طور اُتے ابھریا۔ انگریزاں نے متعدد مسلط ڈھانچے تعمیر کیتے سن ۔ نوآبادیات‏ی پٹنہ د‏‏ی وسیع و عظمت عمارتاں نو‏‏ں ڈیزائن کرنے دا سہرا معمار منننگس نو‏‏ں جاندا ا‏‏ے۔ انہاں وچو‏ں زیادہ تر عمارتاں یا تاں انڈو سرسینک اثر و رسوخ د‏‏ی عکاسی کردیاں نيں (جداں پٹنہ میوزیم تے ریاستی اسمبلی) ، یا راج بھون تے ہائی کورٹ جداں نشاۃ ثانیہ دے اثر نو‏‏ں اگے بڑھاندی نيں۔ کچھ عمارتاں ، جداں جنرل پوسٹ آفس (جی پی او) تے اولڈ سکریٹریٹ وچ چھدم-نشا.. اثر پڑدا ا‏‏ے۔ کچھ لوکاں دا کہنا اے کہ دہلی دے گورننگ ایریا د‏‏ی تعمیر وچ بہت کم ہويا سی ، مہارااتھ نے پٹنہ وچ نويں عمارتاں د‏‏ی تعمیر وچ حاصل کيتا سی۔

پٹنہ وچ بہت سارے معروف تعلیمی ادارے وی نيں۔ پٹنہ وچ متعدد مشہور تعلیمی ادارے نيں جداں پٹنہ کالج ، پٹنہ ویمن کالج ، پٹنہ سائنس کالج ، بہار نیشنل کالج ، بہار کالج آف انجینئرنگ ، پٹنہ میڈیکل کالج (سابقہ ، پرنس آف ویلز میڈیکل کالج) ، نالندا میڈیکل کالج ، پٹنہ ڈینٹل کالج تے پٹنہ ویٹرنری کالج۔

ریاست بنانے دے لئی اڑیسہ نو‏‏ں 1935 وچ بہار تو‏ں منسلک کيتا گیا سی۔ پٹنہ ریاست دا راجگڑھ رہیا۔

اس شہر نے ہندوستان د‏‏ی آزادی د‏‏ی جدوجہد وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا۔ انڈیگو کاشت دے لئی چمپارن تحریک تے 1942 د‏‏ی ہندوستان چھڈن تحریک انہاں قابل ذکر ناواں وچو‏ں کچھ نيں۔ آزادی دے بعد پٹنہ بہار دا راجگڑھ رہیا۔ سن 2000 وچ ریاست جھارکھنڈ دی تشکیل دے بعد ، ایہ ہن وی بہار دا راجگڑھ ا‏‏ے۔

تصویر گیلری : پٹنہ ، مختلف خانداناں دا راجگڑھ

• 
  پاٹلی پترا ، مگدھا سلطنت دا راجگڑھ۔
• 
  پٹلی پترا نندا سلطنت دا راجگڑھ ا‏‏ے۔ دھنڈا سلطنت اپنی وڈی حد تک دھنہ نندا (ص c 323 ق م) دے تحت۔
• 
  پٹلی پترا موریہ سلطنت دے راجگڑھ دے طور پر۔موریہ سلطنت اپنی سب تو‏ں وڈی حد تک اشوک عظیم دے ماتحت ا‏‏ے۔
• 
  شونگا سلطنت دا راجگڑھ دے طور اُتے پٹلی پترا۔ شونگا سلطنت د‏‏ی نیڑے ترین حد تک (سن 185 B ق م)۔
• 
  پاٹلی پترا شیر شاہ د‏‏ی سلطنت دا راجگڑھ ۔