وارانسی

وارانسی
بنارس
میٹروپولیٹن شہر
اُتے توں گھڑی وار: منیکرنیکا گھاٹ، دشاشومیدھ گھاٹ، لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا، نیپالی مندر، بنارس ہندو یونیورسٹی، کاشی وشوناتھ مندر
عرفیت: بهارت دا روحانی پایۂ تخت
ملک بھارت
ریاستاتر پردیش
ضلعوارانسی
حکومت
 • میئررام گوپال موہلے (بھاجپا)
 • رکنِ پارلیماننریندر مودی (بھاجپا)
رقبہ
 • میٹروپولیٹن شہر۳,۱۳۱ مربع کلومیٹر (۱,۲۰۰ مربع میل)
بلندی۸۰.۷۱ میٹر (۲۶۴.۸۰ فٹ)
آبادی (2011)
 • میٹروپولیٹن شہر۱٬۲۰۱٬۸۱۵
 • درجہ30th
 • میٹرو[۱]۱٬۴۳۵٬۱۱۳
زباناں
 • متکلماردو، ہندی
منطقۂ وقتبهارتی معیاری وقت (UTC+5:30)
ڈاک اشاریہ رمز221 001 to** (** علاقائی کوڈ)
رمزِ بعید تکلم0542
گڈی نمبر پلیٹUP 65
جنسی تناسب0.926 (2011) ♂/♀
خواندگی80.12 (2011)%[۲]
ویب سائٹwww.nnvns.org

وارانسی (ہندی: वाराणसी؛ سانچہ:IPA-hns) جسنوں بنارس (سانچہ:IPA-hns) وی کہیا جاندا اے [۴] بھارت دی ریاست اتر پردیش دا اک تاریخی شہر اے۔ اس دا اک ہور معروف ناں کاشی (سانچہ:IPA-hns) وی اے۔ ایہ شہر دریائے گنگا دے کھبے کنارے اُتے آباد اے۔ اس دا اصل ناں وارانسی اے جو بگڑ کے بنارس ہوئے گیا۔ وارانسی نوں ہندوؤں دے نزدیک بہت متبرک شہر سمجھیا جاندا اے۔ ایتھے اک سو توں ودھ مندر نيں۔ ہر سال تقریباً دس لکھ یاتری ایتھے اشنان دے لئی آندے نيں۔ ہور شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر دی تعمیر کردہ مسجد اسلامی دور دی بہترین یادگار اے۔ بنارس ہندو یونیورسٹی جو 1916ء وچ قائم کيتی گئی سی بہت وڈی درس گاہ اے۔ اس وچ سنسکرت دی تعلیم دا خاص انتظام اے۔ ہندو مت دے علاوہ بدھ مت تے جین مت وچ وی اسنوں مقدس سمجھیا جاندا اے۔

وارانسی دی سبھیاچار تے دریائے گنگا دا آپس وچ انتہائی اہم مذہبی رشتہ اے۔ ایہ شہر صدیاں توں ہندوستان بالخصوص شمالی ہندوستان دا ثقافتی تے مذہبی مرکز رہیا۔ ہندوستانی کلاسیکی موسیقی دا بنارس گھرانا وارانسی توں ہی تعلق رکھدا اے۔ بھارت دے کئی فلسفی، شاعر، مصنف، وارانسی دے نيں، جنہاں وچ کبیر، رویداس، مالک رامانند، شوانند گوسوامی، منشی پریم چند، جيشكر پرساد، آچاریہ رام چندر شکلا، پنڈت روی شنکر، پنڈت ہری پرساد چورسیا تے استاد بسم اللہ خان کچھ اہم ناں نيں۔ ایتھے دے لوک بھوجپوری بولدے نيں جو ہندی دا ہی اک لہجہ اے۔ وارانسی نوں اکثر مندراں دا شہر، ہندوستان دا مذہبی راجگڑھ، بھگوان شیو دی نگری، ديپاں دا شہر، علم نگری وغیرہ جداں ناواں توں وی یاد کيتا جاندا اے۔ مشہور امریکی مصنف مارک ٹوین لکھدا اے "بنارس تریخ توں وی قدیم، روایات توں وی پرانا اے "۔

اشتقاقیات

وارانسی ناں دی اصل ممکنہ طور ایتھے دے دو مقامی دریاواں دریائے وارونا تے دریائے ايسے دے ناواں توں مل کے بنی اے ۔[۵] ہور رگ وید وچ ایہ شہر کاشی دے ناں توں مذکور اے۔

تریخ

پراناں دے مطابق کاشی شہر بھگوان شیو نے تقریباً 5000 برس پہلے قائم کيتا۔ ایہ شہر ہندوواں دے مقدس تھاںواں وچوں اک اے۔ سكنتھ پران، رامائن، مہا بھارت تے رگ وید سمیت کئی ہندو گرنتھاں وچ اس شہر دا ذکر ملدا اے۔ عام طور اُتے وارانسی شہر نوں تقریباً تن ہزار سال قدیم تصور کيتا جاندا اے جدوں کہ ہندو روایات دے مطابق کاشی اس توں وی قدیم اے۔ ہور ایہ شہر ململ تے ریشمی کپڑےآں، ہاتھی دانت تے دستکاری فنون دا تجارتی تے صنعتی مرکز رہیا اے۔

گوتم بدھ (پیدائش 567 ق م) دے زمانے وچ وارانسی مملکت کاشی دا راجگڑھ ہويا کردا سی۔ مشہور چینی سیاح ہوئن سانگ نے شہر نوں مذہبی، تعلیمی تے فنکارانہ سرگرمیاں دا مرکز دسیا تے اس دا رقبہ دریائے گنگا دے کنارے 5 کلومیٹر تک وسیع لکھیا اے۔

قدیم کاشی

پہلے تریخ

گنگا دے کنارے آباد کاشی بہت پرانی نگری اے۔ اس دا شمار دنیا دے قدیم ترین شہراں وچ کیہ جاندا اے۔ ہزاراں برس پہلے کچھ پست قامت تے سانولے لوکاں نے اس شہر دی بنیاد رکھی تے ایتھے کپڑےآں تے چاندی دا کاروبار شروع ہويا۔ بعد وچ مغرب توں آئے ہوئے بلند قامت گوراں نے انہاں دی نگری کھو لئی۔ ایہ وڈے جنگجو سن، انہاں دے گھراں دے دروازے نہ سن تے خود نوں آریہ یعنی بہترین تے عظیم کہندے سن ۔ آریاؤں دے اپنے قبیلے سن ۔ ايسے دوران وچ کاشی دے نیڑے واقع شہر ایودھیا وچ اک ریاست قائم ہوئی۔ سینکڑاں برس تک کاشی شہر اُتے بھرت راجكل دے چندرونشی بادشاہ حکومت کردے رہے۔ کاشی تب آریاؤں دے مشرقی شہراں وچوں اک سی تے اوہ اس دی سرحد توں پرے موجود مشرقی ملک نوں ناپاک سمجھدے سن ۔

مہا بھارت دور

مہا بھارت دور وچ کاشی ہندوستان دے امیر ضلعے وچوں اک سی۔ مہا بھارت وچ مذکور اک کہانی دے مطابق اک سویمبر وچ پانڈوواں تے كوروواں دے دادا بھیشم نے کاشی نریش دی تن بیٹیاں امبا، امبیکا تے امبالكا نوں اغوا کر ليا سی۔ اس اغوا دے نتیجے وچ کاشی تے ہستینا پور دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ کرن نے وی دريودھن دے لئی کاشی دی شہزادی نوں زبردستی اغوا کيتا سی، جس دی وجہ توں کاشی نریش مہا بھارت دی جنگ وچ پانڈوواں دی طرف توں لڑے سن ۔ كالانتر وچ گنگا دے سیلاب نے ہستینا پور نوں ڈبو دتا، تب پانڈوواں دی نسل موجودہ الہ آباد وچ جمنا دے کنارے واقع کوسامبی وچ نواں راجگڑھ بنا کے بس گئی تے انہاں دی ایہ ریاست وتس کہلائی تے کاشی اُتے وتس دا قبضہ ہوئے گیا۔

ویدک دور

اس دے بعد برهمدت نای دے حکمران دا کاشی اُتے قبضہ ہويا۔ اس دور وچ وڈے پنڈت حکمران ہوئے تے علم تے پنڈت دا منصب برہمناں توں چھتریاں دے پاس پہنچ گیا سی۔ پنجاب وچ انہاں دا معاصر حکمران راجا اشوپتی سی۔ اسی وقت گنگا جمنا دے دواب وچ راج کرنے والے پانچالاں وچ بادشاہ واہن جے ولی نے وی اپنے علم دا ڈنکا بجایا سی۔

مہا جنپد دور

اس دور وچ کاشی دا راجا اشوسین ہويا۔ ايسے دور وچ پارشوناتھ ہوئے جو جین مذہب دے تئیسواں تیرتھ سن ۔ انہاں دناں بھارت وچ چار ریاستاں غالب سن جو اک دوسرے نوں جیتنے دے لئی آپس وچ بر سر پیکار رہیا کردیاں سن۔ اس دور وچ کاشی نوں مختلف ریاستاں نے فتح کيتا۔ ايسے دور دے بادشاہ مہاكوشل نے اپنی بیٹی كوسل دیوی دی مگدھ دے راجا بمبسار نال شادی کر کے جہیز دے طور اُتے کاشی دی سالانہ آمدنی اک لکھ سکہ رائج الوقت سالانہ دینی شروع دی تے اس طرح کاشی مگدھ دے زیر انتظام چلی گئی۔ حکومت دے لالچ وچ مگدھ دے راجا بمبسار دے بیٹے اجاتشترو نے باپ نوں مار دے تخت کھو لیا۔ چنانچہ بیوہ بہن كوسل دیوی دے دکھ توں غمگین اس دے بھائی كوسل دے بادشاہ پرسینجت نے کاشی دی آمدنی اجاتشترو نوں دینا بند کر دتی جس دے نتیجہ وچ مگدھ تے كوسل دے درمیان وچ دشمنی ٹھن گئی۔ اس وچ کاشی کدی كوسل تے کدی مگدھ دے ہتھ لگی۔ آخر کار اجاتشترو دی جیت ہوئی تے کاشی اس دی ودھدی ہوئی سلطنت وچ سما گئی۔ بعد وچ مگدھ دا راجگڑھ راجگڑہ توں پاٹلی پتر چلا گیا تے فیر کدی کاشی اُتے اس دا حملہ نئيں ہوئے پایا۔

کاشی نریش تے رام نگر

وارانسی، 1890ء

وارانسی اٹھارواں صدی وچ آزاد ریاست کاشی بن گیا سی تے بعد وچ برطانوی راج دے تحت ایہ اہم تجارتی تے مذہبی مرکز رہیا۔ 1910ء وچ برطانوی انتظامیہ نے وارانسی نوں اک نويں بھارتی ریاست بنایا تے رام نگر نوں اس دا ہیڈکوارٹر بنایا، لیکن اس دا دائرہ اختیار کچھ نئيں سی۔ مقامی مذہبی رہنما تے ریاست بنارس دے راجا کاشی نریش ہن وی رام نگر قلعہ وچ رہندے نيں۔ ایہ قلعہ وارانسی شہر دے مشرق وچ گنگا دے کنارے اُتے بنیا ہویا اے۔ رام نگر قلعہ دی تعمیر کاشی نریش بادشاہ بلونت سنگھ نے شاندار چنار بلوا پتھر توں اٹھارواں صدی وچ کروایا سی۔ کاشی نریش دا اک ہور محل چیت سنگھ محل اے۔ ایہ شوالہ گھاٹ دے نیڑے مہاراجا چیت سنگھ نے بنوایا سی۔

رام نگر قلعہ تے اس دا عجائب گھر ہن بنارس دے بادشاہاں دے تاریخی ورثہ طور اُتے محفوظ نيں تے اٹھارواں صدی توں کاشی نریش دی سرکاری رہائش وی اے۔ اج وی کاشی نریش دی شہر وچ قدر کيتی جاندی اے۔ ایہ شہر دے مذہبی رہنما منے جاندے نيں تے ایتھے دے لوک انہاں نوں بھگوان شیو دا اوتار مندے نيں۔ نریش شہر دے اہم ثقافتی سرپرست تے تمام وڈی مذہبی سرگرمیاں دے لئی لازمی نيں۔

کبیر

قرون وسطی دور

گهڑوال خاندان دے چندردیوا نے 1090ء وچ بنارس نوں اپنا دوسرا راجگڑھ بنایا۔[۶] قرون وسطی وچ اسنوں سڑک دے ذریعے ٹیکسلا تے پاٹلی پوترا توں ملایا گیا۔ وارانسی قرون وسطی دے دوران وچ دانشوراں تے محققاں دی سرگرمی دا مرکز بنا رہیا، جس نے دھرم تے تعلیم دے اک ثقافتی مرکز دے طور اُتے اس دی شہرت وچ اہم کردار ادا کيتا۔ بھگتی تحریک دی کئی اہم شخصیتاں وارانسی وچ پیدا ہوئیاں، جنہاں وچ کبیر جو 1389ء وچ ایتھے پیدا ہوئے، [۷] اس دے علاوہ رویداس اک پندرہويں صدی دا سماجی مذہبی مصلح، صوفی، شاعر، مسافر تے روحانی شخصیت ایتھے پیدا ہويا تے ایتھے مقیم رہیا جو مقامی چمڑہ سازی دی صنعت وچ ملازم سی۔ [۸]

جدید تریخ (1500ء - تاحال)

وارانسی، 1832ء

متعدد نامور علما تے مبلغین نے بھارت تے جنوبی ایشیا توں وارانسی شہر دا دورہ کيتا۔ گرو نانک نے 1507ء شوراتری دے لئی وارانسی دا دورہ کيتا جس نے سکھ مت دے قیام وچ وڈا کردار ادا کيتا۔ [۹]

سولہويں صدی وچ مسلم مغل شہنشاہ اکبر دے دور وچ وارانسی وچ ہندو مت دی ثقافتی سرگرمیاں نوں کافی فروغ ملا، اس نے شہر وچ شیو تے وشنو دے مندراں دی تعمیر وچ وی سرمایہ کاری کيتی۔ [۱۰] پونے دے راجا نے اناپورنا دیوی مندر تے 200 میٹر (660 فٹ) اکبری پل وی اس مدت دے دوران مکمل کيتا گیا۔ [۱۱] سولہويں صدی دے دوران وچ سیاح ایتھے آنا شروع ہوئے۔ [۱۲] سڑک دے بنیادی ڈھانچے نوں وی ايسے دوران وچ بہتر کيتا گیا۔ شیر شاہ سوری نے سڑک نوں پشاور تے کلکتہ تک ودھیا دتا۔ برطانوی راج دے دوران وچ سڑک گرینڈ ٹرنک روڈ کہلانے لگی۔ 1737ء وچ مغلاں نے ریاست بنارس نوں باضابطہ طور اُتے تسلیم کر ليا۔ اٹھارواں صدی وچ محمد شاہ نے گنگا اُتے اک رصدگاہ دی تعمیر دا حکم دتا۔ اٹھارواں صدی وچ ایتھے سیاحت پروان چڑہی۔ [۱۲] 1791ء وچ گورنر جنرل ہند وارن ہیسٹنگز نے وارانسی وچ سنسکرت کالج بنوایا۔ [۱۳] 1867ء وچ وارانسی میونسپل بورڈ دا قیام عمل وچ آیا جس توں شہر دے بنیادی ڈھانچے، صحت، صفائی، پینے دے پانی دی فراہمی تے بنیادی سہولیات وچ اہم اصلاحات ہوئیاں۔ [۱۴]

1897ء وچ مارک ٹوین شہر دے بارے وچ لکھدا اے کہ "بنارس تریخ توں پرانا، روایت توں پرانا، اسطورہ توں پرانا تے انہاں سب نوں اکھٹا کر دتا جائے تاں ایہ دگنا پرانا اے۔ [۱۵] 1910ء وچ برطانیہ نے بنارس نوں نويں ریاست بنا دتا جس دا راجگڑھ رام نگر سی۔ اٹھارواں صدی توں مذہبی سربراہ کاشی نریش دی رہائش رام نگر قلعہ وچ اے۔

جغرافیہ تے آب ہويا

وارانسی دا محل وقوع

جغرافیہ

وارانسی 80،71 میٹر (264.8 فٹ) دی بلندی اُتے واقع اے۔[۱۶] وارانسی شمالی بھارت دی وسطی گنگا وادی وچ بھارتی ریاست اتر پردیش دے مشرقی سرے اُتے دریائے گنگا دے کھبے جانب وكراكار کنارے اُتے واقع اے۔ ایتھے وارانسی ضلع دا راجگڑھ وی اے۔ خاص وارانسی شہر گنگا تے وارونا دریاواں دے درمیان وچ اک بلند سطح مرتفع اُتے آباد اے۔ قدیم زمانے توں ایتھے دی جغرافیائی صورت حال بسنے دے لئی سازگار رہی اے۔ لیکن شہر دے اصل مقام دا اندازہ موجودہ دور توں لگانا مشکل اے کیونجے اج دی حالت کچھ قدیم گرنتھاں وچ بیان صورت حال توں مختلف اے۔ وارانسی براستہ سڑک نويں دہلی دے جنوب مشرقی وچ 797 کلومیٹر (495 کلومیٹر)، لکھنؤ دے جنوب مشرق وچ 320 کلومیٹر (200 میل)، الہ آباد دے مشرق وچ 121 کلومیٹر (75 میل) تے جونپور دے جنوب وچ 63 کلومیٹر (39 میل) دے فاصلے اُتے واقع اے۔[۱۷] وارانسی شہری اسيں بستگی دا رقبہ 112،26 مربع کلومیٹر (تقریباً 43 مربع میل) اے۔[۱۸]

دریا تے ندیاں

دریائے گنگا

وارانسی یا کاشی دے اہم دریا گنگا نوں دریائے وارونا تے دریائے ايسے دا سنگم تے وارانسی انہاں دا درمیان وچ دسدا جاندا اے۔ اس دے علاوہ وی وارانسی دے علاقے وچ متعدد چھوٹی وڈی ندیاں بہندی نيں جداں گنگا بانگگا، گمدی، كرمناسا، گڑوی، چدرپربھا وغیرہ۔

آب ہويا

وارانسی دی مرطوب ہويا دی وجہ توں موسم گرما تے موسم سرما دے درجہ حرارتاں دے درمیان وچ وڈا فرق ہُندا اے۔ [۱۹][۲۰] موسم گرما اپریل توں شروع ہوئے کے اکتوبر تک رہندا اے جس درمیان وچ مون سون دی بارشاں وی ہُندی نيں۔ موسم سرما دسمبر توں فروری دے درمیان وچ ہُندا اے جس وچ ہمالیہ توں آنے والی سرد لہر توں ایتھے دا درجہ حرارت بہت گر جاندا اے۔ موسم سرما وچ درجہ حرارت 22 تے 46 °C دے درمیان وچ جدوں کہ سرما وچ درجہ حرارت 5 °C تک گر جاندا اے۔ اوسط سالانہ بارش 1110 ملی میٹر (44 انچ) تک ہُندی اے۔ سردی دے موسم وچ کہر جدوں کہ گرمی دے موسم وچ لو چلنا ایتھے عام اے۔

ایتھے مسلسل ودھدی ہوئی پانی دی آلودگی تے نويں تعمیر ہوئے ڈیماں دی وجہ توں مقامی درجہ حرارت وچ اضافہ ہويا اے۔ دریائے گنگا دی آبی سطح پرانے وقتاں توں اچھی خاصی گر گئی اے تے ايسے وجہ توں دریا دے درمیان وچ کچھ چھوٹے جزیرے وی ظاہر ہوئے گئے نيں۔ وارانسی وچ گنگا دی آبی سطح کم ہونا اک وڈا مسئلہ اے۔ گنگا دے پانی وچ آلودگی ہونا سب دے لئی تشویش دا موضوع سی، لیکن ہن اس دا بہاؤ وی کم ہُندا جا رہیا اے، جس دی وجہ توں اتراکھنڈ توں لے کے خلیج بنگال تک فکر ظاہر کیتی جا رہی اے۔

وارانسی ایئر پورٹ (1971–2000) دا موسم
مہینا جنوری فروری مارچ اپریل مئی جون جولائی اگست ستمبر اکتوبر نومبر دسمبر سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 32.3
(90.1) 		35.8
(96.4) 		42.4
(108.3) 		45.3
(113.5) 		46.8
(116.2) 		48.0
(118.4) 		43.9
(111) 		39.8
(103.6) 		42.3
(108.1) 		39.0
(102.2) 		35.3
(95.5) 		32.7
(90.9) 		۴۸.۰
(۱۱۸.۴)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 23.0
(73.4) 		26.2
(79.2) 		32.6
(90.7) 		38.5
(101.3) 		40.3
(104.5) 		38.4
(101.1) 		33.7
(92.7) 		32.9
(91.2) 		32.8
(91) 		32.7
(90.9) 		29.4
(84.9) 		24.7
(76.5) 		۳۲.۱
(۸۹.۸)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 9.2
(48.6) 		11.6
(52.9) 		16.2
(61.2) 		21.9
(71.4) 		25.5
(77.9) 		27.2
(81) 		25.7
(78.3) 		25.4
(77.7) 		24.4
(75.9) 		20.6
(69.1) 		14.4
(57.9) 		10.1
(50.2) 		۱۹.۲
(۶۶.۶)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) 0.3
(32.5) 		2.4
(36.3) 		7.9
(46.2) 		11.4
(52.5) 		17.8
(64) 		14.3
(57.7) 		21.4
(70.5) 		21.7
(71.1) 		19.1
(66.4) 		8.9
(48) 		4.3
(39.7) 		2.3
(36.1) 		۰.۳
(۳۲.۵)
مینہہ م م (انچ) 19.0
(0.748) 		18.2
(0.717) 		8.3
(0.327) 		6.1
(0.24) 		10.3
(0.406) 		107.3
(4.224) 		309.3
(12.177) 		288.4
(11.354) 		244.9
(9.642) 		32.3
(1.272) 		9.3
(0.366) 		4.8
(0.189) 		۱,۰۵۸.۲
(۴۱.۶۶۱)
اوسطاً روزانہ بارش 1.6 1.7 1.0 0.6 1.2 5.4 13.9 13.1 10.0 1.8 0.6 0.5 ۵۱.۵
جتھوں لیا: India Meteorological Department (record high and low up to 2010)[۲۱][۲۲]

معیشت

بنارسی ساڑھی

وارانسی وچ مختلف گھریلو صنعتاں قائم نيں جنہاں وچ بنارسی ریشمی ساڑھی، ٹیکسٹائل دی صنعت، قالین دی صنعت تے دستکاری اہم نيں۔ وارانسی دے 2006ء شہر ترقی دے منصوبے دے مطابق وارانسی دی آبادی دا تقریباً 29 فیصد برسر روزگار اے۔ [۲۳] روزگار افراد وچ تقریباً 40 فیصد صنعت، کاروبار تے تجارت وچ 26 فیصد، ہور خدمات وچ 19 فیصد، آوا جائی تے مواصلات وچ 8 فیصد، زراعت وچ 4 فیصد، تعمیرات وچ 2 فیصد تے 2 فیصد معمولی کارکن نيں۔ [۲۴]

بنارسی ریشم دنیا بھر وچ اپنے ملائم پن دے لئی مشہور اے۔ بنارسی ریشمی ساڑیاں اُتے باریک ڈیزائن تے زری دا کم چار چاند لگاندے نيں تے ساڑی دی زینت بڑھاندے نيں۔ اس وجہ ہی ایہ ساڑیاں سالاں توں تمام روايتی تہواراں تے شادی وغیرہ دے اجتماعات وچ پہنی جاندی رہیاں نيں۔ کچھ عرصہ پہلے زری وچ خالص سونے دا کم وی ہويا کردا سی۔ ریشم دی بنائی وارانسی غالب صنعت اے ۔[۲۵] مسلماناں اس صنعت وچ بااثر برادری نيں تے تقریباً پنج لکھ افراد بطور بننے والے، رنگے ولے، کڑھائی والے تے سیلزمین اس صنعت توں وابستہ نيں۔ [۲۶]

بھارتی ریل دا ڈیزل انجن بنانے دی انجن فیکٹری وی وارانسی وچ واقع اے۔ [۲۷] بھارت ہیوی الیکٹریکلس لمیٹڈ (بھیل) اک وڈا بجلی دا سامان دا پلانٹ وی ایتھے موجود اے۔[۲۸] وارانسی تے کانپور دا پہلا بھارتی کاروباری گھرانا نہال چند كشوری لال 1857ء وچ ملک دے چوتھے آکسیجن پلانٹ دی تنصیب توں شروع ہويا سی۔

سیاح خریداری کردے ہوئے

وارانسی دی دوسری سب توں اہم صنعت وچ سیاحت اے۔ 3 ملین ملکی تے تقریباً 200٬000 غیر ملکی سیاح سالانہ ایتھے دا دورہ (2005 تے 2010 وچ ، بالترتیب) کردے نيں جنہاں وچ زیادہ تر دا مقصد مذہبی ہُندا اے۔[۲۹][۳۰] مقامی سیاح زیادہ تر بہار مغربی بنگال، مدھیہ پردیش تے اتر پردیش توں آندے نيں جدوں کہ غیر ملکی سیاحاں وچ سری لنکا تے جاپان سر لسٹ نيں۔ [۳۱]

شہر وچ کئی بینک موجود نيں اے جنہاں وچ الہ آباد بینک، آندھرا بینک، بینک آف بڑودا، کینرا بینک، سینٹرل بینک آف انڈیا، کارپوریشن بینک، انڈین اوورسیز بینک، اسٹیٹ بینک آف انڈیا شامل نيں۔[۳۲]

بنارسی پان دنیا بھر وچ مشہور اے تے اس دے نال ہی ایتھے دا قلاقند وی بہت مشہور اے۔

سبھیاچار

وارانسی وچ لکھاں ہندو سالانہ گنگا اشنان تے مندراں وچ پوجا دے لئی آندے نيں۔

وارانسی دا پرانا شہر گنگا تیرے شہر دا تقریباً چوتھائی حصہ اے جو بھیڑ بھاڑ والی تنگ گلیاں تے انہاں کنارے اُتے سجی ہوئی چھوٹی وڈی ہزا رہیا دکاناں تے سینکڑاں ہندو مندراں توں بھریا ہويا اے۔ سبھیاچار توں بھرپور پرانا شہر غیر ملکی سیاحاں دے لئی برساں توں مقبول توجہ بنیا ہویا اے۔ وارانسی دے اہم رہائشی علاقے (خاص طور درمیانہ تے اعلیٰ درمیانے طبقہ) گھاٹاں توں دور واقع نيں جو وسیع تے نسبتا کم آلودگی والے علاقے نيں۔

ادب

کبیر، روی داس تے تلسی داس معروف بھارتی مصفین سن جو وارانسی شہر وچ رہے۔[۳۳] کئی اخبارات تے جریدے وارانسی توں شائع نيں۔ [۳۴] اہم اخبار اج اے اک ہندی قوم پرست اخبار اے جوسب توں پہلے 1920ء وچ شائع ہويا سی۔ [۳۵]

فن

وارانسی وچ دیوار اُتے بنی تصاویر

وارانسی فنون تے ڈیزائن دا اک اہم مرکز اے۔ ایتھے سونے تے چاندی دی تاراں توں سجا ریشم تے بروکیڈ، قالین بنائی، لکڑی دے کھلونے، کانچ دی چوڑیاں، ہاتھی دانت دا کم، عطورات، تانبے دے برتن تے مختلف دستکاری اشیا دستیاب نيں۔[۳۶][۳۷] جدوں کہ وارانسی دی دیواراں اُتے وی ساں ساں تصویراں بنی نظر آندی نيں۔

موسیقی

بنارس گھرانہ دے استاد شاہد پرویز خان

وارانسی دی موسیقی دی روایت پرانوں دے دور توں اے۔ قدیم روایات دے مطابق شیو نے موسیقی تے رقص ایجاد کيتا۔ موجودہ دور وچ ٹھمری دی مقامی مشہور کلاسیکی گلوکارہ گرجا دیوی نے خوب شہرت حاصل کيتی۔ [۳۸] وارانسی بوہت سارے عظیم سازنداں مثلا استاد بسم اللہ خان، پنڈت ویکاش مہاراج تے پنڈت روی شنکر دی وجہ توں وی مشہور اے۔ [۳۹] [۴۰]

بنارس گھرانہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بنارس گھرانہ
 بنارس گھرانہ بھارتی طبلہ نواز چھ مشہور گھراناں وچوں اک اے۔ ایہ گھرانہ 200 سال توں کچھ پہلے شہرت یافتہ پنڈت رام سہائے (1780–1826) دی کوششاں توں تیار ہويا سی۔ پنڈت رام سہائے نے اپنے باپ دے نال پنج سال دی عمر توں ہی طبلہ نوازی شروع دی سی۔ گھرانے دی درجہ بندی مشرقی ہند دے طور اُتے کيتی گئی اے جس وچ لکھنؤ، فرخ آباد تے بنارس گھرانے آندے نيں۔ [۴۱]

تہوار

وارانسی وچ کئی ہندو تہوار منائے جاندے نيں، جنہاں وچ شرکت دے لئی تمام بھارت توں لوک آندے نيں۔

مہا شواراتری

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مہا شواراتری
 مہا شواراتری (فروری) وچ اک جلوس مہا امرتیونجیا مندر توں کاشی وشوناتھ مندر جاندا اے۔[۴۲]

ناگ ناتھیا

کرشن اک ناگ اُتے سوار، وارانسی وچ ناگ ناتھیا دے موقع پر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ناگ ناتھیا
 ناگ ناتھیا وارانسی دا اک ہندو تہوار اے۔ ناگ ناتھیا تہوار تلسی گھاٹ وچ منعقد کيتا جاندا اے۔ تہوار کرشنا دی ناگ کالیا اُتے فتح دے جشن وچ منایا جاندا اے۔[۴۳]

دھرپد میلہ

دھرپد میلہ اک پنج روزہ موسیقی تہوار اے جو فروری مارچ وچ تلسی گھاٹ وچ منعقد کيتا جاندا اے۔[۴۴]

ہنومان جایندی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ہنومان جاینتی
 ہنومان جایندی (مارچ اپریل) ہنومان دی سالگرہ دے موقع پے اک خصوصی پوجا، آرتی تے اک عوامی جلوس منعقد کيتا جاندا اے۔[۴۵][۴۶]

دیو دیوالی

دیو دیوالی دے موقع اُتے گنگا آرتی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دیو دیوالی (وارانسی)
 دیو دیوالی جسنوں گنگا تہوار وی کہیا جاندا اے اک ہندو تہوار اے جو کارتک پورنما نوں وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ منایا جاندا اے۔ ایہ ہندو تقویم دے مہینے کارتک (نومبر - دسمبر) وچ چاند دی چودھواں رات نوں دیوالی دے پندرہ دن بعد منایا جاندا اے۔

رام نگر دی رام لیلا

ایتھے دسہرا دا تہوار خوب رونق تے تماشاں توں بھریا ہُندا اے۔ اس موقع اُتے ریشمی تے زری دے بروکیڈ وغیرہ توں سجی کاشی نریش دی ہاتھی اُتے سواری نکلدی اے تے اس دے پِچھے طویل جلوس ہُندا اے۔ تے فیر نریش اک ماہ طویل چلنے والے رام نگر وارانسی دی رام لیلا دا افتتاح کردے نيں۔ [۴۷] آخری دن اس وچ بھگوان رام راون دا خاتمہ کر کے جنگ ختم کردے نيں تے ایودھیا لوٹتے نيں۔ [۴۷] مہاراجا ادت نارائن سنگھ نے رام نگر وچ اس رام لیلا دا آغاز انیہويں صدی دے وسط توں کيتا سی۔ [۴۷]

بھرت ملاپ

بھرت ملاپ رام 14 سالہ جلاوطنی دے بعد واپسی اُتے چھوٹے بھائی بھرت توں ملاپ دی خوشی وچ جشن دے طور اُتے منایا جاندا اے۔ ایہ اکتوبر نومبر وچ وجیا دشمی دے بعد اک دن بعد منایا جاندا اے۔[۴۲] کاشی نریش اس تہوار وچ شاہی لباس وچ شریک ہُندے نيں۔ تہوار عقیدت منداں دی اک وڈی تعداد نوں اپنی طرف متوجہ کردا اے۔[۴۸]

مقدس نگری

وارانسی

وارانسی یا کاشی نوں ہندو مذہب وچ مقدس ترین شہر منیا جاندا اے۔ ایتھے ہر سال لکھاں دی تعداد وچ ہندو زیارت دے لئی آندے نيں۔ ایتھے دی اہم توجہ دا مرکز کاشی وشوناتھ مندر اے جس وچ بھگوان شو دے بارہ جيوترلنگاں وچوں اہم شولنگ ایتھے موجود اے۔ ہندو عقیدے دے مطابق دریائے گنگا سب دے گناہ نوں ختم کر دیندا اے تے کاشی وچ وفات خوش قسمتی توں ہی ملدی اے تے جے مل جائے تاں روح تناسخ دے دائرے توں آزاد ہوئے کے نجات پا جاندی اے۔ ہندو مذہب وچ شاكت مت دے لوک دیوی گنگا نوں وی شکتی دا ہی اوتار مندے نيں۔

وارانسی بدھ مت دے مقدس ترین تھاںواں وچوں اک اے تے گوتم بدھ توں متعلقہ چار تیرتھ تھاںواں وچوں اک اے۔ وارانسی دے اہم شہر توں ذار ہٹ کر ہی سارناتھ اے جتھے گوتم بدھ نے اپنا پہلا خطاب کيتا سی۔

وارانسی ہندوواں تے بدھاں دے علاوہ جین مت دے مننے والےآں دے لئی وی اک مقدس مقام اے۔ اس تئیسواں تیرتھ شتین شری پارشوناتھ دا جائے پیدائش سمجھیا جاندا اے۔ وارانسی اُتے اسلامی سبھیاچار نے وی اپنا اثر ڈالیا اے۔

دریائے گنگا

دریائے گنگا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دریائے گنگا
 بھارت دا سب توں وڈا دریا گنگا تقریباً 2،525 کلومیٹر دا فاصلہ طے کر کے گومكھ توں گنگا سجے تک جاندا اے۔ اس پورے راستے وچ دریائے گنگا شمال توں جنوب دی طرف وگدا اے لیکن صرف وارانسی وچ ہی دریائے گنگا جنوب توں شمال وچ وگدا اے۔ ایتھے تقریباً 80 گھاٹ نيں۔ ایہ گھاٹ تقریباً 6.5 کلومیٹر طویل کنارے اُتے بنے ہوئے نيں۔ انہاں گھاٹاں وچ پنج گھاٹ بہت ہی مقدس منے جاندے نيں۔ انہاں نوں اجتماعی طور اُتے پنج تیرتھی کہیا جاندا اے۔

پنج تیرتھی گھاٹاں وچ اسی گھاٹ، دشاشومیدھ گھاٹ، آدکے شو گھاٹ، پنج گنگا گھاٹ تے منیکرنیکا گھاٹ شامل نيں۔ اسی گھاٹ جنوبی ترین جدوں کہ آدکے شو گھاٹ سب توں شمال وچ واقع اے۔

گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وارانسی وچ گھاٹ
 وارانسی وچ 80 توں زیادہ گھاٹ نيں۔ شہر دے کئی گھاٹ مراٹھا سلطنت دے دور وچ بنائے گئے سن ۔ زیادہ تر گھاٹ اشنان گھاٹ (غسل) نيں، کچھ گھاٹ شمشان گھاٹ نيں۔[۴۹][۵۰][۵۱] بوہت سارے گھاٹاں دے نال کوئی کہانی وابستہ اے۔ جدوں کہ کچھ گھاٹ ذاتی ملکیت وی نيں۔ [۵۲] کاشی نریش دا شوالہ گھاٹ تے کالی گھاٹ ذاتی املاک نيں۔ وارانسی دے گھاٹاں دی لسٹ مندرجہ ذیل اے۔

  • اسی گھاٹ
  • گنگا محل گھاٹ
  • ریوا گھاٹ
  • تلسی گھاٹ
  • بھدینی گھاٹ
  • جانہاں دتی گھاٹ
  • ماندا آنندمئی گھاٹ
  • جین گھاٹ
  • پنچکوٹ گھاٹ
  • پربھو گھاٹ
  • چیت سنگھ گھاٹ
  • اکھاڑہ گھاٹ
  • نرجنی گھاٹ
  • نروای گھاٹ
  • شوالہ گھاٹ
  • گلريا گھاٹ
  • دنڈی گھاٹ
  • ہنومان گھاٹ
  • پراچین ہنومان گھاٹ
  • میسور گھاٹ
  • ہریش چندر گھاٹ
  • لالی گھاٹ
  • وجيانرم گھاٹ
  • کیدار گھاٹ
  • چوکی گھاٹ
  • كشے میشور گھاٹ
  • مان سروور گھاٹ
  • نارد گھاٹ
  • راجا گھاٹ
  • گنگا محل گھاٹ
  • پانڈیا گھاٹ
  • دگپتيا گھاٹ
  • چوسٹی گھاٹ
  • رانا محل گھاٹ
  • دربھنگہ گھاٹ
  • منشی گھاٹ
  • اہلیا بائی گھاٹ
  • شیتلاگھاٹ
  • پریاگ گھاٹ
  • دشاشومیدھ گھاٹ
  • راجندر پرساد گھاٹ
  • مان مندر گھاٹ
  • منیکرنیکا گھاٹ
  • تریپورہ بھیروی گھاٹ
  • ميرگھاٹ گھاٹ
  • للدا گھاٹ
  • سندھیا گھاٹ
  • سنکٹا گھاٹ
  • گنگا محل گھاٹ
  • بھونسلو گھاٹ
  • گنیش گھاٹ
  • رام گھاٹ
  • جٹار گھاٹ
  • گوالیار گھاٹ
  • بالاجی گھاٹ
  • پنچ گنگا گھاٹ
  • درگا گھاٹ
  • برہما گھاٹ
  • بوندی پركوٹا گھاٹ
  • شیتلاگھاٹ
  • لال گھاٹ
  • گائے گھاٹ
  • بدری نارائن گھاٹ
  • ترلوچن گھاٹ
  • نندیشور گھاٹ
  • تیلیا نالہ گھاٹ
  • نواں گھاٹ
  • پرہلاد گھاٹ
  • رانی گھاٹ
  • بھیساسر گھاٹ
  • راج گھاٹ
  • آدیشو یا وارانا سنگم گھاٹ
دریائے گنگا توں گھاٹاں دا نظارہ
دریائے گنگا توں گھاٹاں دا نظارہ

اہم گھاٹ

دشاشومیدھ گھاٹ

دشاشومیدھ گھاٹ اُتے گنگا آرتی دی تقریب

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: دشاشومیدھ گھاٹ
 دشاشومیدھ گھاٹ کاشی وشوناتھ مندر دے نیڑے واقع اے تے سب توں شاندار گھاٹ اے۔ اس توں متعلق دو افسانوی کہانیاں نيں: اک دے مطابق برہما جی نے اس دی تعمیر شیو جی دے استقبال دے لئی دی سی۔ دوسری کہانی دے مطابق برہماجی نے ایتھے دشاشومیدھ یگ کیتے سن ۔ ہر شام پجاریاں دے اک گروہ ایتھے اگنی پوجا کردا اے جس وچ بھگوان شو، گنگا دریا، سوریا دیو، اگنیدیو تے پوری کائنات نوں آہوتیاں سمان کيتیاں جاندیاں نيں۔ ایتھے دیوی گنگا دی وی خوبصورت آرتی کيتی جاندی اے۔[۵۰]

منیکرنیکا گھاٹ

منیکرنیکا گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: منیکرنیکا گھاٹ
 منیکرنیکا گھاٹ توں منسلک وی دو کہانیاں نيں۔ اک دے مطابق بھگوان وشنو نے شیو دی تپسیا (عبادت) کردے ہوئے اپنے سدرشن چکر توں ایتھے اک حوض کھودا سی۔ جدوں شیو اوتھے خوش ہوئے کے آئے تب وشنو دے کان دی منیکرنیکا اس کنڈ (حوض) وچ گر گئی سی۔

دوسری کہانی دے مطابق بھگوان شیو نوں اپنے بھگتاں توں چھیويں ہی نئيں مل پاندی سی، دیوی پاروتی اس پریشان ہوئیاں تے شیو جی نوں روکے رکھنے دے لئی اپنے کان دی نیکرنیکا اوتھے چھپا دتی تے شیو جی توں اسنوں لبھن نوں کہیا۔ شیو جی اس لبھ نئيں پائے تے اج تک اس مقام اُتے انتیشٹی (چکيا جلیانا) ہُندی رہندی اے۔ قدیم گرنتھاں دے مطابق منیکرنیکا گھاٹ دا مالک اوہی چنڈال سی، جس نے راجا ہریش چندر نوں خریدتا سی۔ اس گھاٹ دی خاصیت ایہ اے کہ ایتھے مسلسل ہندو انتیشٹی ہُندی رہندیاں نيں تے گھاٹ اُتے چکيا دی اگ مسلسل جلدی ہی رہندی اے، کدی وی بجھنے نئيں پاندی۔

سندھیا گھاٹ

سندھیا گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سندھیا گھاٹ
 سندھیا گھاٹ جسنوں شندے گھاٹ وی کہندے نيں، منیکرنیکا گھاٹ دے شمالی طرف توں جڑا ہويا اے۔ ایہ گھاٹ کاشی دے وڈے تے خوبصورت گھاٹاں وچوں اک اے۔ اس گھاٹ دی تعمیر 150 سال پہلے 1830ء وچ گوالیار دی مہارانی بے جابائی سندھیا نے کرائی سی تے اور اس توں جڑا ہويا شیو مندر جزوی طور اُتے دریا دے پانی وچ ڈُبیا ہويا اے۔ اس گھاٹ دے اُتے کاشی دے متعدد بااثر لوکاں دی طرف توں بنائے گئے مندر واقع نيں۔ ایہ تنگ گھمدی گلیاں والے علاقے وچ واقع اے۔ ہندو اسطیر دے مطابق اگنی دیوتا دی پیدائش ایتھے ہوئی سی۔ ایتھے ہندو لوک ويریے اسور دی ارچنا کردے نيں تے بیٹے دی خواہش کردے نيں۔

مان مندر گھاٹ

مان مندر گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: مان مندر گھاٹ
 مان مندر گھاٹ ریاست جے پور دے مہاراجا جے سنگھ دوم نے 1770ء وچ بنوایا سی۔ اس وچ سنگتراشی دے نال جھرنکے بنے نيں۔ اس دے نال ہی انہاں نے وارانسی وچ جنتر منتر رصدگاہ ویدشالا وی بنوائی سی جو دہلی، جے پور، اجین، متھرا دے نال پنجويں رصدگاہ اے۔

للدا گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: للدا گھاٹ
 مرحوم نیپال نریش نے ایہ گھاٹ وارانسی وچ شمالی جانب بنوایا سی۔ ایتھے اس نے اک نیپالی کھٹمنڈو پگوڈا طرز دا کیشو مندر وی بنوایا سی۔ جس وچ بھگوان وشنو دی پوجا ہُندی اے۔[۵۳]

ايسے گھاٹ

اسی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اسی گھاٹ
 اسی گھاٹ دریائے ايسے دے سنگم دے نیڑے واقع اے۔ اس خوبصورت گھاٹ اُتے مقامی جشن تے کھیلاں دے مقابلاں دا انعقاد ہُندا رہندا اے۔ ایہ گھاٹاں دی قطار وچ آخری تے شمالی ترین گھاٹ اے۔ ایہ مصوراں تے فوٹوگرافراں دا وی پسندیدہ مقام اے۔ ایہ اک ایسی جگہ اے جتھے طویل مدتی غیر ملکی طلبہ، محققاں تے سیاحاں قیام کردے رہے نيں۔ عام دناں وچ صبح دے وقت تقریباً 300 لوک فی گھنٹہ ایتھے آندے نيں جدوں کہ تہوار دے دناں وچ ایہ تعدا 2500 افراد فی گھنٹہ تک جا پہنچکی اے۔ مہا شواراتری جداں تہواراں دے دوران وچ اک ہی وقت وچ تقریباً 22،500 لوک ایتھے سما سکدے نيں۔[۵۴]

تلسی گھاٹ

تلسی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تلسی گھاٹ
 تلسی گھاٹ دا پرانا ناں "لولارک گھاٹ" سی۔ اس دا ناں سولہويں صدی وچ تلسی داس بدل کے تلسی گھاٹ رکھیا۔ تلسی داس نے اس گھاٹ اُتے شری کرشن لیلا دا آغاز کيتا گیا، جو حالے تک قائم اے۔ کاشی نریش طرف توں ناگ ناتھیا دے موقع اُتے سونے دی اشرفیاں دتی جاندی نيں۔ ايسے گھاٹ اُتے تلسی داس دا بنوایا ہويا اک ہنومان مندر موجود اے۔

گنگا محل گھاٹ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گنگا محل گھاٹ
 گنگا محل گھاٹ وارانسی اُتے دریائے گنگا دے کنارے بنے گھاٹاں وچوں اک اہم گھاٹ اے۔ اسنوں نارائن خاندان نے 1830ء وچ تعمیر کروایا۔ اس دے شمال وچ اسی گھاٹ واقع اے۔ اسنوں دراصل اسی گھاٹ دی توسیع دے طور اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸]

نارائن خاندان نے 1830ء وچ وارانسی وچ دریائے گنگا دے پاس اک اک محل تعمیر کروایا سی جس دا ناں گنگا محل سی۔ کیونجے محل گھاٹ اُتے واقع سی اس لئی اس دا ناں گنگا محل گھاٹ پيا۔ پتھراں توں بنی سیڑھیاں گنگا محل گھاٹ نوں اسی گھاٹ توں جدا کردی نيں۔ ایہ محل ہن تعلیمی ادارےآں دے زیر استعمال اے۔[۵۵][۵۶][۵۷][۵۸]

منشی گھاٹ

منشی گھاٹ، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: منشی گھاٹ
 منشی گھاٹ وارانسی وچ دریائے گنگا دے بنے گھاٹاں وچوں اک اے۔ ایہ اک شاندار عمارت دے اک حصے دے نال 1912ء وچ تعمیر ہويا۔ منشی گھاٹ دا ناں ریاست ناگپور دے وزیر خزانہ شریدھارا ناراین منشی دے ناں اُتے اے۔ 1915ء وچ دربھنگہ، بہار دے برہمن بادشاہ نے اس گھاٹ خریدتا تے اس دی توسیع کيتی۔ اس دی توسیع نوں ہن دربھنگہ گھاٹ کہیا جاندا اے۔[۵۹]

مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: وارانسی وچ ہندو مندر
 وارانسی مندراں دا شہر اے۔ بنارس وچ اک اندازے دے مطابق 23،000 مندر موجود نيں۔ [۶۰] تقریباً ہر چوراہے اُتے اک مندر تاں مل ہی جائے گا۔ چھوٹے مندر روزانہ دی پوجا دے لئی اک سہولت نيں۔ ان دے نال ہی ایتھے وڈی تعداد وچ وڈے مندر وی موجود نيں جو وارانسی دی تریخ وچ وقتا فوقتا بنائے گئے سن ۔ انہاں وچ کاشی وشوناتھ مندر، اناپورنا مندر، ڈنھڈھراج گنیش، بھال بھیرو، درگا مندر، سنکٹ موچن ہنومان مندر، تلسی مانس مندر، نیا وشوناتھ مندر، بھارت ماندا مندر، سنكٹھا دیوی مندر تے وشالاكشی مندر اہم نيں۔[۴۲][۶۱][۵]

کاشی وشوناتھ مندر

کاشی وشوناتھ مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: کاشی وشوناتھ مندر
 کاشی وشوناتھ مندر جسنوں کئی بار سنہری مندر وی کہیا جاندا اے، موجودہ طور اُتے 1780ء وچ اندور دی مہارانی اہلیا بائی ہولکر نے بنوایا سی۔ ایہ مندر دریائے گنگا دے دشاشومیدھ گھاٹ دے نیڑے واقع اے۔ 1839ء پنجاب دے حکمران مہاراجا رنجیت سنگھ نے اس مندر دے دونے برجاں نوں سنہرا کرنے دے لئی سونا عطایہ کیہ سی۔ 28 جنوری، 1983ء نوں مندر دی انتظامیہ اتر پردیش حکومت نے لے لی تے اس وقت دے کاشی نریش ڈویے بھوندی نارائن سنگھ دی صدارت وچ اسنوں اک ٹرسٹ دے حوالے کے دتا۔

درگا مندر، رام نگر

درگا مندر، رام نگر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: درگا مندر، رام نگر
 درگا مندر رام نگر، وارانسی وچ واقع اے۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے اسنوں 500 سال پہلے ریاست بنارس دے شاہی خاندان نے بنوایا سی۔ ایہ مندر ہندو دیوی درگا توں منسوب اے۔ ایتھے وڈی تعداد وچ بندراں دی موجودگی دی وجہ توں اسنوں منکی ٹیمپل وی کہیا جاندا اے۔ نوراتری جشن دے وقت ایتھے ہزاراں یاتریاں دی بھیڑ ہُندی اے۔ اس مندر وچ غیر ہندواں دا داخلہ منع اے۔ اس دا طرز تعمیر شمالی بھارتی ہندو اے۔ مندر دے نال ہی اک وڈا پانی دا حوض وی اے، جسنوں درگا کند کہندے نيں۔ مندر کثیر منزلہ اے اس دا سرخ رنگ طاقت دی علامت اے۔ حوض پہلے دریا توں منسلک سی، جس توں اس دا پانی تازہ رہندا سی، لیکن بعد وچ اس نالے نوں بند کر دتا گیا جس توں اس وچ ٹھہرا ہويا پانی رہندا اے۔ منگل تے ہفتہ نوں درگا مندر وچ بھگتاں دی کافی بھیڑ رہندی اے۔ ايسے دے پاس ہنومان دا سنکٹ موچن مندر اے۔ اہمیت دے لحاظ توں ایہ کاشی وشوناتھ مندر تے اناپورنا مندر دے بعد آندا اے۔

سنکٹ موچن ہنومان مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: سنکٹ موچن ہنومان مندر
 سنکٹ موچن ہنومان مندر وارانسی، اتر پردیش وچ ہندو دیوتا ہنومان دے مقدس مندراں وچوں اک اے۔ ایہ دریائے ايسے دے کنارے درگا مندر تے کاشی وشوناتھ مندر دے نیڑے واقع اے۔[۶۲] سنکٹ موچن دے ہندی وچ معنی مشکل کشا دے نيں۔ ہنومان دی پیدائش دا تہوار ہنومان جایندی ایتھے منایا جاندا اے۔

اناپورنا دیوی مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: اناپورنا دیوی مندر
 اناپورنا دیوی مندر جسنوں اناپورنا ماندا مندر تے اناپورنا مندر وی کہیا جاندا اے۔ وارانسی دے مقدس شہر دے سب توں زیادہ مشہور مندراں وچوں اک اے۔ یہ مندر ہندو مذہب وچ عظیم مذہبی اہمیت دا حامل اے تے اناپورنا دیوی توں منسوب اے۔ اناپورنا مندر اٹھارواں صدی وچ مراٹھا پیشوا باجی راؤ نے تعمیر کروایا سی۔[۶۳][۶۴][۶۵][۶۶]

درگا مندر، وارانسی

درگا مندر، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: درگا مندر، وارانسی
 درگا مندر، وارانسی وارانسی دے مقدس شہر وچ سب توں زیادہ مشہور مندراں وچوں اک اے۔ یہ مندر ہندو مت دی دیوی درگا توں منسوب اے۔ درگا مندر بنگالی مہارانی نے اٹھارواں صدی وچ تعمیر کروایا سی۔[۶۷] لال پتھراں توں بنے اس انتہائی خوبصورت مندر دے اک طرف "درگا کنڈ" (تالاب) اے۔ اس کنڈ نوں بعد وچ بلدیہ نے فوارے وچ تبدیل کر دتا، جس دی وجہ توں ایہ اپنا اصل حسن نوں کھو چکيا اے۔ مندر دے اندر ہون کنڈ اے، جتھے روزانہ ہون ہُندے نيں۔ ساون دے مہینے وچ ایتھے اک ماہ دا بہت پیارا میلہ لگدا اے۔

بھارت ماندا مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بھارت ماندا مندر
 بھارت ماندا مندر وارانسی وچ واقع اک ہندو مندر اے۔ اس مندر وچ دیوتاؤں تے دیویاں دے روايتی مجسماں دی بجائے غیر منقسم بھارت دا سنگ مرمر توں بنا اک وڈا نقشہ موجود اے۔[۶۸][۶۹][۷۰][۷۱][۷۲][۷۳]

نیپالی مندر

نیپالی مندر، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: نیپالی مندر
 نیپالی مندر وارانسی دے مقدس شہر وچ قدیم ترین تے سب توں مشہور مندراں وچوں اک اے۔ اس مندر دی ہندو مت وچ عظیم مذہبی اہمیت اے تے ایہ بھگوان شیو توں منسوب اے۔ اس دی تعمیر نیپال دے بادشاہ نے انیہويں صدی وچ کروائی۔ مندر ٹیراکوٹا، پتھر تے لکڑی توں بنا اے تے کھٹمنڈو دے پاشوپتی ناتھ مندر ہوئے بہو نقل اے۔[۷۴][۷۵][۷۶][۷۷][۷۸]

شری وشوناتھ مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: شری وشوناتھ مندر
 شری وشوناتھ مندر جسنوں نیا وشوناتھ مندر، وشوناتھ مندر تے برلا مندر وی کہیا جاندا اے وارانسی دے مقدس شہر دے سب توں زیادہ مشہور مندراں وچوں اک ہور مقبول سیاحتی مقام اے۔ مندر بنارس ہندو یونیورسٹی وچ واقع اے تے بھگوان شیو توں منسوب اے۔ شری وشوناتھ مندر دا مینار دنیا دا بلند ترین مندر مینار اے۔[۷۹][۸۰][۸۱][۸۲][۸۳][۸۴] شری وشوناتھ مندر دی تعمیر مکمل ہونے وچ پینتیس سال (1931–1966) لگے۔ مندر دی مجموعی بلندی 77 میٹر اے (253 فٹ) اے۔

تلسی مانس مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: تلسی مانس مندر
 تلسی مانس مندر وارانسی دے مقدس شہر وچ سب توں زیادہ مشہور مندراں وچوں اک اے۔ ہندو شاعر سنت، اصلاح پسند تے فلسفی تلسی داس نے سولہويں صدی وچ رام چرت مانس ایتھے لکھی سی۔[۸۵][۸۶]

مسیتاں

وارانسی وچ 15 اہم تاریخی مسیتاں واقع نيں۔ جنہاں وچ عبد الرزاق مسجد، عالمگیر مسجد، بی بی رضیہ مسجد، فاطمہ مسجد، گیان واپی مسجد، شاہدہ مسجد تے حضرت سید سالار مسعود درگاہ اہم نيں۔

عالمگیر مسجد، وارانسی

عالمگیر مسجد، وارانسی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: عالمگیر مسجد، وارانسی
 عالمگیر مسجد، وارانسی جسنوں بنی مادھو دی درگاہ تے اورنگزیب مسجد وی کہیا جاندا اے جسنوں ستارہويں صدی وچ مغل شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر نے بنوایا سی۔ ایہ موجودہ بھارت دی ریاست اتر پردیش دے شہر وارانسی وچ واقع اے۔ ہندواں دے مطابق ایہ مسجد اک مندر دے کھنڈر اُتے بنائی گئی اے۔ [۸۷]سانچہ:Fcn[۸۸]

گیان واپی مسجد

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: گیان واپی مسجد
 گیان واپی مسجد وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ واقع اے۔ اسنوں مغل شہنشاہ اورنگزیب عالمگیر نے ستارہويں صدی وچ تعمیر کروایا سی۔ ہندواں دے مطابق اسنوں کاشی وشوناتھ مندر دے کھنڈر اُتے تعمیر کيتا گیا سی۔ ایہ دریائے گنگا دے کنارے دشاشومیدھ گھاٹ دے شمال وچ للدا گھاٹ دے نیڑے واقع اے۔ یہ اک جامع مسجد اے جو وارانسی شہر دے دل وچ واقع اے۔[۸۹] ایہ انجمن انتظامیہ مسجد دے زیر انتظام اے۔[۹۰]

ہور اہم تھاںواں

بھارت آثار قدیمہ سروے دے مطابق 19 تھاںواں نوں انتہائی اہم آثار قدیمہ شمار کيتا گیا اے۔[۹۱] جنہاں وچ چند عالمگیر مسجد، وارانسی، بھارت ماندا مندر، درگا مندر، وارانسی، کاشی وشوناتھ مندر، سنکٹ موچن ہنومان مندر، شری وشوناتھ مندر، رام نگر قلعہ، وارانسی وچ گھاٹ، تلسی مانس مندر تے جنتر منتر، وارانسی نيں۔[۹۲]

رام نگر قلعہ

رام نگر قلعہ

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: رام نگر قلعہ
 رام نگر قلعہ رام نگر، وارانسی، بھارت وچ اک قلعہ بندی اے۔ ایہ دریائے گنگا دے کنارے واقع اے۔ ایہ مغلیہ فن تعمیر دا یک نمونہ اے جسنوں ریاست بنارس دے راجا بلونت سنگھ نے بنوایا۔ اٹھارواں صدی توں اس وچ مقامی مذہبی رہنما کاشی نریش آباد نيں۔ موجودہ بادشاہ تے قلعہ دے رہائشی اننت نارائن سنگھ نيں، جنہاں نوں وارانسی دا مہاراجا وی تصور کيتا جاندا اے اُتے اس شاہی لقب نوں 1971ء دے بعد توں ختم کر دتا جا چکيا اے۔[۹۳][۹۴] موجودہ دور وچ قلعہ دا کچھ حصہ عجائب گھر بنا دتا گیا اے۔

جنتر منتر

جنتر منتر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: جنتر منتر، وارانسی
 جنتر منتر وارانسی وچ قائم اک رصدگاہ اے جسنوں 1737ء وچ مملکت امبیر دے مہاراجہ جے سنگھ دوم نے بنوایا سی۔ ایہ رصدگاہ مہاراجہ جے سنگھ دوم دی بنوائی ہوئی پنج رصدگاہاں وچوں اک اے۔[۹۵][۷۲][۹۶][۹۷][۹۸][۹۹][۱۰۰][۱۰۱]

تعلیم

بنارس ہندو یونیورسٹی، مرکزی لائبریری

تاریخی طور اعتبار وارانسی، ہندوستان وچ تعلیم دا مرکز رہیا اے تے ملک بھر توں طلبہ تے علما نوں اپنی طرف متوجہ کردا اے۔ [۱۰۲][۱۰۳] وارانسی دی مجموعی شرح خواندگی 80٪ (خاتون خواندگی 75 فیصد: مرد خواندگی 85 فیصد) اے۔ [۱۰۲][۱۰۳] ایتھے کالجاں تے یونیورسٹیاں دی اک وڈی تعداد موجود اے۔ سب توں اہم اے بنارس ہندو یونیورسٹی جو 20،000 توں زیادہ طالب علماں دے نال ایشیا دی سب توں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچوں اک اے۔[۱۰۴] اس دے علاوہ انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی، یونیورسٹی ایمانیہ، مہاتما گاندھی کاشی ودیاپیٹھ، سمپورآنند سنسکرت یونیورسٹی، شری اگرسین کنیا پی جی کالج تے ادے پرتاپ کالج قابل ذکر نيں۔

بنارس ہندو یونیورسٹی

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: بنارس ہندو یونیورسٹی
 بنارس ہندو یونیورسٹی جس دا سابقہ ناں سینٹرل ہندو کالج سی وارانسی، اتر پردیش، بھارت وچ واقع اک مرکزی یونیورسٹی اے۔ بنارس ہندو یونیورسٹی 20،000 توں زیادہ طالب علماں دے نال ایشیا دی سب توں وڈی رہائشی یونیورسٹیاں وچوں اک اے۔[۱۰۴]

آبادیات

2011ء دی مردم شماری دے عبوری اعدادوشمار دے مطابق وارانسی شہری آبادی 1،435،113 جس وچ 761٬060 مرد تے 674٬053 خواتین سن۔[۱۰۵] 2001ء وچ وارانسی دی شہری آبادی 1.371.749 سی جس دا جنسی تناسب 879 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔[۱۰۶] پر وارانسی نگر نگم دے تحت علاقے دی آبادی 1.100.748 سی [۱۰۷] تے جنسی تناسب 883 خواتین فی 1٬000 مرد سی۔[۱۰۷] شہری علاقے وچ شرح خواندگی 77 فیصد جدوں کہ میونسپل کارپوریشن علاقے وچ اے کہ 78 فیصد اے۔[۱۰۷] میونسپل علاقے وچ تقریباً 138،000 لوک کچی آبادیاں وچ رہندے نيں۔[۱۰۸]

کھیل

باسکٹ بال، کرکٹ تے فیلڈ ہاکی وارانسی دے مقبول کھیل نيں۔[۱۰۹] شہر دا مرکزی اسٹیڈیم ڈاکٹر سمپورآنند اسٹیڈیم جسنوں سگرا اسٹیڈیم وی کہیا جاندا اے۔ ایتھے فرسٹ کلاس کرکٹ کھیلی جاندی اے۔[۱۱۰]

آوا جائی

سائیکل رکشہ

شہر وچ نقل و حرکت دے ٹیکسیاں، رکشاں، سائیکل رکشاں دی سواری دستیاب اے مگر قدیم شہر دے علاقے وچ بعض پابندیاں نيں۔[۱۱۱] شہر دے بیرونی علاقےآں وچ بساں عام نيں تے ٹیکسیاں وی دستیاب نيں۔ [۱۱۲]

فضائی

لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا
 وارانسی وچ فضائی آوا جائی دے لئی لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا جسنوں وارانسی بین الاقوامی ہوائی اڈا وی کہندے نيں (Varanasi International Airport) [۱۱۳] سانچہ:رموز ہوائی اڈا موجود اے۔ یہ اک عوامی ہوائی اڈا اے جو بابتپور [۱۱۴] وچ وارانسی، اتر پردیش، بھارت دے شمال مغرب وچ 26 کلومیٹر (16 میل) دے فاصلے اُتے واقع اے۔ سابقہ طور اُتے ایہ وارانسی ہوائی اڈے دے طور اُتے جانیا جاندا سی، اکتوبر 2005ء نوں اس دا ناں تبدیل کر کے لال بہادر شاستری بین الاقوامی ہوائی اڈا رکھ دتا گیا۔[۱۱۵] ایتھے دہلی، گایا، کھٹمنڈو، کھجوراہو، شارجہ، لکھنؤ، ممبئی، حیدرآباد، دکن، بنگلور تے کولکاتہ توں پروازاں آندی نيں۔

سڑک

وارانسی بھارت دے اہم وڈے شہراں جداں نويں دہلی، ممبئی، کولکاتہ، چینائی، پونہ، احمد آباد، اندور، بھوپال، گوالیار، جبل پور، اوجین تے جے پور وغیرہ توں بذریعہ سڑک تے ریل توں منسلک اے۔ ایہ دہلی توں 786 کلومیٹر دے فاصلے اُتے اے۔ قدیم دور ہی توں ایہ شہر ٹیکسلا، غازی پور، پاٹلی پتر، ویشالی، ایودھیا، گورکھپور تے آگرہ وغیرہ توں منسلک رہیا اے۔

ریل

بنارس دی پہلی ریلوے لائن دسمبر، 1862ء وچ ایسٹ انڈیا ریلوے کمپنی نے کلکتہ توں بنوائی۔ وارانسی جنکشن ریلوے اسٹیشن جسنوں عام طور اُتے وارانسی کنٹونمنٹ ریلوے اسٹیشن کہیا جاندا اے بھارت دی ریاست اتر پردیش ماں ریل مرکز اے۔

جڑواں شہر

مورتاں

  • وارانسی
    وارانسی
  • وارانسی جنکشن
    وارانسی جنکشن
  • وارانسی
    وارانسی
  • وارانسی
    وارانسی
  • بنارس ہندو یونیورسٹی
    بنارس ہندو یونیورسٹی
  • کشتی بازار بنارس
    کشتی بازار بنارس
  • درگاہ فاطمہ
    درگاہ فاطمہ
  • گنگا آرتی
    گنگا آرتی
  • رام نگر قلعہ
    رام نگر قلعہ
  • سنسکرت اسکول
    سنسکرت اسکول
  • دریائے گنگا
    دریائے گنگا
  • وارانسی
    وارانسی
  • وارانسی
    وارانسی
  • وارانسی
    وارانسی
  • وارانسی
    وارانسی

سانچہ:جغرافیائی مقام

حوالے

  1. ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF)۔ Office of the Registrar General & Census Commissioner, India۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 مئی 2014 
  2. ↑ "Varanasi City Census 2011 data"۔ census2011.co.in۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 اپریل 2014 
  3. ↑ "Cities having population 1 lakh and above" (PDF)۔ Government of India۔ اخذ شدہ بتاریخ 12 مئی 2014 
  4. ↑ The name that appears on the 1909 version official map of India
  5. ↑ ۵.۰ ۵.۱ Cunningham & Sastri 2002, pp. 131–140.
  6. ↑ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books, 32–33. ISBN 978-9-38060-734-4. 
  7. ↑ Das 1991, p. 17.
  8. ↑ Merriam-Webster 1999, p. 910.
  9. ↑ Gandhi 2007, p. 90.
  10. ↑ Berwick 1986, p. 121.
  11. ↑ Mitra 2002, p. 182.
  12. ↑ ۱۲.۰ ۱۲.۱ Prakash 1981, p. 170.
  13. ↑ Corp 2007, p. 1.
  14. ↑ Kochhar 2015, p. 247.
  15. ↑ Twain 1897, p. Chapter L.
  16. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  17. ↑ سانچہ:Cite map
  18. ↑ Rana P.B. Singh۔ "Varanasi as Heritage City (India) on the scale the UNESCO World Heritage List: From Contestation to Conservation" (PDF)۔ EASAS papers۔ Swedish South Asian Studies Network۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 اگست 2006 
  19. ↑ Singh 1975, p. 4.
  20. ↑ Pandey 1989, p. 13.
  21. ↑ "Varanasi Climatological Table Period: 1971–2000"۔ India Meteorological Department۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 اپریل 2015 
  22. ↑ "Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010" (PDF)۔ India Meteorological Department۔ مؤرشف من الأصل في ۲۱ مئی ۲۰۱۳۔ اخذ شدہ بتاریخ 15 اپریل 2015 
  23. ↑ JNNURM 2006, p. 29.
  24. ↑ JNNURM 2006, p. 28.
  25. ↑ JNNURM 2006, p. 29-31.
  26. ↑ Warikoo 2010, p. 192.
  27. ↑ JNNURM 2006, p. 31.
  28. ↑ "About Bharat"۔ Bharat Heavy Electricals Limited۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 3 نومبر 2012 
  29. ↑ "Foreign tourists' arrival breach 2L mark". دی ٹائمز آف انڈیا. https://web.archive.org/web/20140116121558/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-02-02/varanasi/28363436_1_foreign-tourists-tourism-officials-arrival. Retrieved on
    22 اکتوبر 2012. 
  30. ↑ JNNURM 2006, p. 57.
  31. ↑ JNNURM 2006, p. 56.
  32. ↑ "Bank, Post & Telegraph"۔ Uttar Pradesh Tourism۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 30 اکتوبر 2012 
  33. ↑ The Indian Empire معجم سلطانی ہند، 1909, v. 2, p. 262.
  34. ↑ Medhasananda 2002, p. 653.
  35. ↑ Kasbekar 2006, p. 126.
  36. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  37. ↑ "Benares, the Eternal City"۔ Banaras Hindu University۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 نومبر 2012 
  38. ↑ Broughton Ellingham2000, p. 91.
  39. ↑ Bruyn, Bain & Allardice 2010, p. 470.
  40. ↑ creative cities map | Creative Cities Network
  41. ↑ Kumar, Raj (2003). Essays on Indian music (History and culture series). Discovery Publishing House, 200. ISBN 81-7141-719-1. 
  42. ↑ ۴۲.۰ ۴۲.۱ ۴۲.۲ "Varanasi"۔ انسائیکلوپیڈیا بریطانیکا۔ ۰۶ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 11 اگست 2009 
  43. ↑ "Varanasi city" 
  44. ↑ Uttar Pradesh Tourism۔ "Fair and Festivals of Varanasi"۔ Uttar Pradesh Tourism۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 اکتوبر 2012 
  45. ↑ "Sankat Mochan Sangeet Samaroh from اپریل 13". دی ٹائمز آف انڈیا. 8 اپریل 2009. https://web.archive.org/web/20121104051021/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-08/varanasi/28040380_1_music-concert-birju-maharaj-mishra-brothers. Retrieved on
    ۵ اکتوبر ۲۰۲۰. 
  46. ↑ "Jasraj, Birju Maharaj enthral on first night". دی ٹائمز آف انڈیا. 14 اپریل 2009. https://web.archive.org/web/20121104051028/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2009-04-14/varanasi/28001802_1_music-festival-first-night-pandit-jasraj. Retrieved on
    ۵ اکتوبر ۲۰۲۰. 
  47. ↑ ۴۷.۰ ۴۷.۱ ۴۷.۲ Mitra 2002, p. 216.
  48. ↑ "Fairs and festivals"۔ National Informatics Centre۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 نومبر 2012 
  49. ↑ "Ghats of Benares, 1–20"۔ National Informatics Centre۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 3 نومبر 2012 
  50. ↑ ۵۰.۰ ۵۰.۱ "Ghats of Varanasi, 41 to 60"۔ National Informatics Centre۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 3 نومبر 2012 
  51. ↑ "Ghats of Benares, 61 to 84"۔ National Informatics Centre۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 3 نومبر 2012 
  52. ↑ Bansal 2008, pp. 34–35.
  53. ↑ "History". Varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/lalita-ghat. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  54. ↑ John McKim Malville and Rana P. B. Singh۔ "Time and the Ganga River at Asi Ghat, Pilgrimage and Ritual Landscape" (PDF)۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 20 دسمبر 2010 
  55. ↑ ۵۵.۰ ۵۵.۱ "Ganga Mahal Ghat". Varanasi.nic.in. http://varanasi.nic.in/ghat/ghat1-20.html. Retrieved on
    ستمبر ۲۰۱۵. 
  56. ↑ ۵۶.۰ ۵۶.۱ "Ghats of Varanasi". Varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/ghats-of-varanasi. Retrieved on
    ستمبر ۲۰۱۵. 
  57. ↑ ۵۷.۰ ۵۷.۱ "About Ghats". kashiyana.com. https://archive.today/20160809170920/http://www.kashiyana.com/pages/rghat.aspx?id1=20150117050541&id=0. Retrieved on
    ستمبر ۲۰۱۵. 
  58. ↑ ۵۸.۰ ۵۸.۱ "The Varanasi Heritage Dossier". Wikiversity. https://en.wikiversity.org/wiki/The_Varanasi_Heritage_Dossier/Ganga_Mahala_and_Rivan_Ghat. Retrieved on
    ستمبر ۲۰۱۵. 
  59. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  60. ↑ Bansal 2008, pp. 48–49.
  61. ↑ "Important temples of Varanasi"۔ National Informatics Centre۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 2 نومبر 2012 
  62. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  63. ↑ "Annapurna Devi Mandir". Varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/annapurna-temple-varanasi. Retrieved on
    جون ۲۰۱۵. 
  64. ↑ "Bhavani Devi". Varanasi Temples. http://varanasi-temples.com/category/devi-temples/annapurna-devi/. Retrieved on
    جون ۲۰۱۵. 
  65. ↑ "Annapurna Temple in Varanasi". Temple Travel. https://web.archive.org/web/20150406041844/http://www.templetravel.net/2013/04/annapurna-temple-in-varanasi-uttar.html. Retrieved on
    جون ۲۰۱۵. 
  66. ↑ "Annapurna Temple, Varanasi". My Temples India. http://mytemplesindia.com/hindu-temple-uttarpradesh/annapurna-temple-varanasi-kashi/. Retrieved on
    جون ۲۰۱۵. 
  67. ↑ "Durga Mandir". Varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/durga-temple. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  68. ↑ "Bharat Mata Mandir". varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/bharat-mata-mandir-temple-Varanasi. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  69. ↑ "Bharat Mata". varanasicity.com. http://www.varanasicity.com/temples/bharatmata-mandir.html. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  70. ↑ "LP". Lonely Planet. http://www.lonelyplanet.com/india/uttar-pradesh/varanasi/sights/other/bharat-mata-temple. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  71. ↑ "Temple news". دی ٹائمز آف انڈیا. http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/Bharat-Mata-temple-stands-tall-amidst-garbage/articleshow/40256055.cms. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  72. ↑ ۷۲.۰ ۷۲.۱ "Coordinates". latlong.net. https://web.archive.org/web/20170807151635/http://www.latlong.net/. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  73. ↑ "Elevation". Free Map tools. http://www.freemaptools.com/elevation-finder.htm. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  74. ↑ "Nepali Mandir". ixigo.com. https://www.ixigo.com/nepali-temple-varanasi-india-ne-1652334. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  75. ↑ "A piece of Nepal in Varanasi". دی ٹائمز آف انڈیا. http://timesofindia.indiatimes.com/india/A-piece-of-Nepal-in-Varanasi/articleshow/5938486.cms. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  76. ↑ "This ghat of Goddess Lalita". دی ٹائمز آف انڈیا. http://timesofindia.indiatimes.com/city/varanasi/This-ghat-of-Goddess-Lalita-is-in-a-shambles/articleshow/13415603.cms. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  77. ↑ "Kathwala Temple". TripAdvisor. http://www.tripadvisor.com/Travel-g297685-d2431881/Varanasi:India:Nepali.Temple.Kathwala.Temple.html. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  78. ↑ "Information". buzzntravel. https://web.archive.org/web/20160304003759/http://www.buzzntravel.com/nepali-temple. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  79. ↑ "History". Eastern U.P. Tourism website. https://web.archive.org/web/20150402191101/http://www.easternuptourism.com/New-Vishwanath-Temple.jsp. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  80. ↑ "Brief description". بنارس ہندو یونیورسٹی website. http://www.bhu.ac.in/VT/. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  81. ↑ "The temples". بنارس ہندو یونیورسٹی website. http://www.bhu.ac.in/Centre/temples.htm. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  82. ↑ "Vishwanath Temple". Wikinapia. http://wikimapia.org/142627/Vishwanath-Temple-BHU. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  83. ↑ "New Vishwanath Temple". وارانسی city website. http://www.varanasicity.com/temples/new-vishwanath-temple.html. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  84. ↑ "Birla Temple". varanasi.org.in. http://www.varanasi.org.in/birla-temple. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  85. ↑ "Tulsi Manas Mandir". Varanasi.org. http://www.varanasi.org.in/tulsi-manas-mandir-temple-Varanasi. Retrieved on
    مارچ ۲۰۱۵. 
  86. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
  87. ↑ Gupta 1987, p. 38.
  88. ↑ Crowther, Raj & Wheeler 1984.
  89. ↑ (2002) Everyday Life in South Asia. Indiana University Press, 344–. ISBN 0-253-34080-2. 
  90. ↑ "VHP game in Benares, with official blessings". Frontline (S. Rangarajan for Kasturi & Sons) 12 (14-19): 14. 1995. http://books.google.com/books?id=IqhKAQAAIAAJ. 
  91. ↑ "Alphabetical List of Monuments – Uttar Pradesh"۔ Archaeological Survey of India۔ ۱۱ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 22 اکتوبر 2012 
  92. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  93. ↑ Mitra, Swati (2002). Good Earth Varanasi city guide. Eicher Goodearth Limited, 124–127. ISBN 9788187780045. Retrieved on 6 نومبر 2012. 
  94. ↑ "Lonely Planet review for Ramnagar Fort & Museum"۔ Lonely Planet۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 6 نومبر 2012 
  95. ↑ "History". Varanasi.org. https://web.archive.org/web/20160315084810/http://www.varanasi.org.in/jantar-mantar-varanasi. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  96. ↑ "Altitude". daftlogic.com. http://www.daftlogic.com/. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  97. ↑ "Places Of Interest". Varanasi.nic. http://varanasi.nic.in/tourist/tourist4.html. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  98. ↑ "Jantar Mantar". وارانسی city website. http://www.varanasicity.com/jantar-mantar.html. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  99. ↑ "About Jantar Mantar". holidayiq.com. https://web.archive.org/web/20160109172438/http://www.holidayiq.com/Jantar-Mantar-Varanasi-Sightseeing-588-2740.html. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  100. ↑ "Jantar Mantar in Varanasi". hoteltravel.com. https://web.archive.org/web/20150924031405/http://www.hoteltravel.com/india/varanasi/jantar-mantar-in-varanasi.htm. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  101. ↑ "Jantar Mantar information". visitinvaranasi.com. https://web.archive.org/web/20150915155657/http://visitinvaranasi.com/jantar-mantar-varanasi.aspx. Retrieved on
    اگست ۲۰۱۵. 
  102. ↑ ۱۰۲.۰ ۱۰۲.۱ Sharma 1995, p. 191.
  103. ↑ ۱۰۳.۰ ۱۰۳.۱ Gupta 2006, p. 41.
  104. ↑ ۱۰۴.۰ ۱۰۴.۱ Kumar Yadav, Mithilesh (14 جون 2011)۔ "From ancient to modern"۔ Hindustan Times۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 30 اکتوبر 2012 
  105. ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (PDF)۔ Provisional Population Totals, Census of India 2011۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 7 جولائی 2012 
  106. ↑ "Urban Agglomerations/Cities having population of more than one million in 2001"۔ Census of India 2001 (Provisional)۔ Office of the Registrar General, India۔ 25 جولائی 2001۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 اگست 2006 
  107. ↑ ۱۰۷.۰ ۱۰۷.۱ ۱۰۷.۲ "Population, Population in the age group 0–6 and literates by sex – Urban Agglomeration/Town: 2001"۔ Census of India 2001 (Provisional)۔ Office of the Registrar General, India۔ صفحہ: 53–54۔ ۰۹ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل (PDF) سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 17 اگست 2006 
  108. ↑ "Slum Population in Million Plus Cities (Municipal Corporations): Part A"۔ Census of India 2001 (Provisional)۔ Office of the Registrar General, India۔ 22 جنوری 2002۔ ۰۶ جنوری ۲۰۱۹ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 18 اگست 2006 
  109. ↑ "Varanasi team scores big win". The Hindu (Chennai, India). 9 نومبر 2005. https://web.archive.org/web/20181226115153/https://www.thehindu.com/2005/11/09/stories/2005110912892000.htm. Retrieved on
    30 اکتوبر 2012. 
  110. ↑ "Dr Sampurnanda Stadium, Varanasi"۔ The Cricketer۔ ۲۶ دسمبر ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ۔ اخذ شدہ بتاریخ 30 اکتوبر 2012 
  111. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  112. ↑ Bruyn, Bain & Allardice 2010, p. 467.
  113. ↑ http://www.aai.aero/allAirports/varanasi_generalinfo.jsp
  114. ↑ "Airports Authority of India"۔ Airports Authority of India۔ اخذ شدہ بتاریخ 1 فروری 2014 
  115. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  116. ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.

کتابیات

Page سانچہ:Refbegin/styles.css has no content.

ہور پڑھو

باہرلے جوڑ

Search Wikimedia Commons وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: وارانسی

ویڈیو

ہور

سانچہ:ہندومت مقدس شہر سانچہ:ضلع وارانسی سانچہ:وارانسی ڈویژن دے موضوعات سانچہ:اتر پردیش سانچہ:بھارت دے اک ملین توں زیادہ آبادی والے شہر سانچہ:وارانسی

معلومات کتب خانہ




بھارت دے شہر

آگرا · الہ آباد · اعظم گڑھ · علی گڑھ · بدایوں · باغپت · بریلی · بہرائچ · بلیا · بلرام پور · باندا · بارابنکی · بستی · بجنور · بلند شہر · چتراکوٹ · چندولی · دیوریا · ایٹا · اٹاوہ · فیض آباد · فرخ آباد · فیروز آباد · فتح پور · غازی آباد · لکھنئو · گونڈا · گورکھپور · ہمیرپور · جونپور · جھانسی · کنوج · کانپور · مہوبا · متھرا · میرٹھ · مرزاپور · مراد آباد · مظفرنگر · نوئیڈا · رائے بریلی · سہارن پور · رامپور · شاہ جہاں پور · وارانسی · حیدرآباد · ممبئی · کلکتا · نویں دہلی · چنائی · بنگلور · جے پور · بھوپال · پٹنا · جبل پور · اجمیر · گڑگاؤں · فرید آباد · احمد آباد · اورنگ آباد ·

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!