شہریاں دا قومی رجسٹر ( این آر سی ) انہاں تمام ہندوستانی شہریاں دا اک رجسٹر اے جس دی تخلیق 2003 ترمیم دے تحت لازمی اے [ [شہریت ایکٹ ، 1955]]۔ اس دا مقصد ہندوستان دے تمام قانونی شہریاں دی دستاویز کرنا اے تاکہ غیر قانونی تارکین وطن دی شناخت تے ملک بدر ہوسکے۔[۱][۲]اس دا اطلاق ریاست آسام دے لئی 2013–2014 توں شروع کيتا گیا اے ۔[۳]حکومت ہند 2021 وچ ملک دے باقی حصےآں وچ وی اس اُتے عمل درآمد کرنے دا ارادہ رکھدی اے۔[۴]
پس منظر
آسام ، غیر قانونی امیگریشن دے انوکھے مسائل توں دوچار اک سرحدی ریاست ہونے دے ناطے ، 1951 دی مردم شماری] دے اعداد و شمار دی بنیاد اُتے 1951 وچ اس دے لئی شہریاں دا اندراج تیار کيتا گیا سی۔[۵]پر ، اس دے بعد وی برقرار نئيں رہیا سی۔ اس دے بعد غیر قانونی مہاجر (Determination by Tribunal)ایکٹ ، 1983] نوں پارلیمنٹ نے منظور کيتا ، تے آسام وچ غیر قانونی تارکین وطن دی شناخت دے لئی اک علیحدہ ٹریبونل عمل تشکیل دتا گیا۔ بھارتی عدالت عظمیٰ نے 2005 وچ اسنوں غیر آئینی قرار دے دتا ، جس دے بعد حکومت ہند نے آسام این آر سی نوں اپ ڈیٹ کرنے اُتے اتفاق کيتا۔ [۳]
اک دہائی توں زیادہ عرصے توں آسام این آر سی نوں اپ ڈیٹ کرنے دے عمل وچ غیر تسلی بخش پیشرفت دے بعد ، سپریم کورٹ نے 2013 وچ اس عمل دی ہدایت تے نگرانی شروع کردتی۔[۳]31 اگست 2019 نوں شائع ہونے والی آسام دے لئی حتمی تازہ ترین این آر سی ، جس وچ 33 ملین (3.3 کروڑ) آبادی وچوں 31 ملین (3.1 کروڑ) ناں موجود نيں ، درخواست دہندگان نوں ممکنہ طور اُتے پیش کردے نيں بے وطنی.[۶][۷]حکمران بھارتیہ جنتا پارٹی (بی جے پی) ، جس نے این آر سی مشق نوں جِت لیا اے ، نوں اپنی توقعات دے مطابق نتائج نئيں مل پائے۔ اس دا خیال اے کہ متعدد جائز شہریاں نوں خارج کردتا گیا سی جدوں کہ متعدد غیر قانونی تارکین وطن نوں وی شامل کيتا گیا سی۔[۸][۹]
بی جے پی نے اپنے انتخابی منشور وچ 2019 دے ہندوستانی عام انتخابات دے لئی تمام ہندوستان دے لئی این آر سی نافذ کرنے دا وعدہ کيتا اے۔[۴]19 نومبر 2019 نوں ، وزیر داخلہ امیت شاہ نے بھارتی پارلیمنٹ دی راجیہ سبھا وچ اعلان کيتا کہ این آر سی پورے ملک وچ نافذ ہوئے گی۔[۱۰]
شہریت دے قواعد ، 2003 دے مطابق ، مرکزی حکومت قومی آبادی دا اندراج (این پی آر) تیار کرنے تے اس وچ جمع کردہ اعداد و شمار دی بنیاد اُتے این آر سی بنانے دا حکم جاری کرسکدی اے۔[۱۱]2003 دی ترمیم وچ ہور کہیا گیا اے کہ اس دے بعد مقامی عہدے دار اس گل دا فیصلہ کرن گے کہ آیا اس شخص دا ناں این آر سی وچ شامل کيتا جائے گا یا نئيں ، اس طرح اس دی شہریت دی حیثیت دا فیصلہ کيتا جائے گا۔ پورے ہندوستان وچ اس مشق نوں انجام دینے دے لئی کسی نويں اصول یا قوانین دی ضرورت نئيں اے۔[۱۲]
(l) مرکزی حکومت لازمی طور اُتے ہندوستان دے ہر شہری نوں اندراج کر سکدی اے تے اسنوں قومی شناختی کارڈ جاری کرسکدی اے۔
(2) مرکزی حکومت ہندوستانی شہریاں دا اک قومی رجسٹر برقرار رکھ سکدی اے تے اس مقصد دے لئی اک قومی رجسٹریشن اتھارٹی تشکیل دے سکدی اے۔
()) شہریت (ترمیمی) ایکٹ ، 2003 دے آغاز تے تریخ توں ، رجسٹرار جنرل ، ہندوستان ، پیدائش تے اموات دے اندراج دے ایکٹ ، 1969 دے سیکشن 3 دے سیکشن 3 (1) دے تحت مقرر (1969 دا 18) ) قومی رجسٹریشن اتھارٹی دے طور اُتے کم کريں گا تے اوہ شہری رجسٹریشن دے رجسٹرار جنرل دی حیثیت توں کم کريں گا۔
()) مرکزی حکومت ایداں دے دوسرے افسران تے عملے دی تقرری کر سکدی اے جس دی ضرورت ہوسکدی اے کہ رجسٹرار جنرل آف سٹیزن رجسٹریشن نوں اپنے فرائض تے ذمہ داریاں نوں نبھانے وچ مدد کيتی جائے۔
()) ہندوستان دے شہریاں دی لازمی رجسٹریشن وچ عمل کرنے دے طریقہ کار ایداں دے ہون گے جو تجویز کیتے جاسکن۔
“
ایکٹ دے تحت وضع کردہ شہریت (شہریاں دی رجسٹریشن تے قومی شناختی کارڈ دے اجراء) دے قواعد ، 2003
[۱۴]
”
'4. ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر دی تیاری۔ '
()) مرکزی حکومت ایداں دے دوسرے افسران تے عملے دی تقرری کر سکدی اے جس دی ضرورت ہوسکدی اے کہ رجسٹرار جنرل آف سٹیزن رجسٹریشن نوں اپنے فرائض تے ذمہ داریاں نوں نبھانے وچ مدد کيتی جائے۔
()) ہندوستان دے شہریاں دی لازمی رجسٹریشن وچ عمل کرنے دے طریقہ کار ایداں دے ہون گے جو تجویز کیتے جاسکن۔
“
ایکٹ دے تحت وضع کردہ شہریت (شہریاں دی رجسٹریشن تے قومی شناختی کارڈ دے اجراء) دے قواعد ، 2003 ، وچ ایہ وضاحت کيتی گئی اے: [۱۵]
{ote اقتباس | '4۔ ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر دی تیاری۔ '
(1) مرکزی شہری ، ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر دے مقصد دے لئی ، ہر کنبہ تے فرد توں متعلق مخصوص تفصیلات دے ذخیرے دے لئی ، جس وچ اک مقامی علاقے وچ رہائش پذیر اے ، ملک بھر وچ گھر گھر گنتی دا کم کرے گی۔ شہریت دی حیثیت۔
(2) شہری رجسٹریشن دا رجسٹرار جنرل سرکاری گزٹ وچ گنتی دی مدت تے مدت نوں مطلع کريں گا۔
()) ہندوستانی شہریاں دے مقامی رجسٹر وچ تیاری تے شمولیت دے مقاصد دے لئی ، آبادی دے اندراج وچ ہر کنبے تے فرد دے جمع کردہ تفصیلات دی تصدیق تے جانچ پڑتال مقامی رجسٹرار دے ذریعہ کيتی جاسکدی اے ، جس وچ اک یا زیادہ افراد دی مدد کيتی جاسکدی اے۔ جداں کہ شہری رجسٹریشن دے رجسٹرار جنرل نے بیان کيتا اے۔
()) تصدیق دے عمل دے دوران ، ایداں دے افراد دے بارے وچ تفصیلات جنہاں دی شہریت مشکوک اے ، اس دی ہور تفتیش دے لئی پاپولیشن رجسٹر وچ مقامی رجسٹرار دے ذریعہ داخل کيتا جائے گا تے مشکوک شہریت دی صورت وچ ، فرد یا کنبہ دے افراد ہون گے۔ تصدیق دا عمل ختم ہونے دے فورا بعد اک مخصوص پروفارما وچ آگاہ کيتا جائے۔
()) (ا) ذیلی قاعدہ ()) وچ مخصوص ہر فرد یا کنبہ نوں ، شہری رجسٹریشن دے سب ڈسٹرکٹ یا تالک رجسٹرار دے ذریعہ سماعت دا موقع فراہم کیہ جائے گا ، اس توں پہلے کہ کوئی حتمی فیصلہ کرنے توں پہلے اس وچ شامل ہاں یا ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر وچ انہاں دی تفصیلات خارج کرن۔
()) (ب) سب ڈسٹرکٹ یا تالک رجسٹرار اندراج دے نوے دن دی مدت دے اندر ، یا اس طرح دے معقول مدت وچ جس دی وجہ توں اوہ تحریری طور اُتے اسباب ریکارڈ کريں گا ، اپنے نتائج نوں حتمی شکل دے گی۔
(6) …}
جداں کہ وزارت داخلہ نے دسمبر 2018 وچ وضاحت کيتی ، "1955 دا شہریت ایکٹ وچ ہندوستان دے ہر شہری دی لازمی رجسٹریشن تے اسنوں قومی شناختی کارڈ جاری کرنے دا بندوبست کيتا گیا اے۔ 2003 دے شہریت دے قواعد ، جو 1955 دے شہریت ایکٹ دے تحت وضع کيتا گیا سی ، شہریاں دے قومی رجسٹر دی تیاری دے طریقے نوں تجویز کرن۔ قواعد دے تحت آسام وچ شہریاں دے قومی رجسٹر (این آر سی) دی تیاری دے لئی اک خصوصی شرائط موجود نيں جو درخواست اُتے مبنی تے بقیہ ہندوستان توں وکھ اے جتھے ایہ عمل درج اے - بیسڈ"[۱۶]
قومی آبادی دا رجسٹر
نیشنل پاپولیشن رجسٹر (این پی آر) ہندوستان وچ رہنے والے تمام لوکاں دی اک لسٹ اے تے اس وچ شہری تے غیر شہری دونے شامل نيں۔ ایہ تعریف اس وقت دے وزیر مملکت برائے داخلہ امور ، کیرن رجیجو نے راجیہ سبھا دے جواب دے طور اُتے بیان کيتی سی ، جسنوں 26 نومبر 2014 نوں وزارت داخلہ امور نے جاری کيتا سی۔ ، حکومت ہند۔ اس وچ کہیا گیا اے کہ "ہر عام باشندےآں دی شہریت دی حیثیت دی تصدیق کرکے ، ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر (این آر آئی سی) دے قیام دی طرف این پی آر پہلا قدم اے۔"[۱۷]اوتھے دے اک علاقے دے رہائشی کم توں کم چھ ماہ تک رہائش پذیر نيں تے انہاں دی رہائش ہور چھ ماہ یا اس توں زیادہ جاری رکھنے دے منصوبے نيں جنھاں این پی آر دی لسٹ وچ شامل کيتا جاندا اے۔ ایہ شہریت ایکٹ ، 1955 ، تے شہریت (شہریاں دی رجسٹریشن تے قومی شناختی کارڈ دے اجراء) دے قواعد 2003 ، (بی جے پی دے ذریعے واجپئی دے تحت حکومت) دی دفعات دے مطابق تیار کيتا گیا اے۔ ایہ لسٹ مقامی (پنڈ / سب ٹاؤن) ، سب ضلع ، ضلع ، ریاست تے قومی سطح اُتے کيتی جاندی اے۔ ہر "معمول دے ہندوستانی رہائشی" نوں این پی آر وچ اندراج کرنے دی ضرورت اے۔[۱۸]
18 جون 2014 نوں ، اس وقت دے وزیر داخلہ راج ناتھ سنگھ نے "این پی آر منصوبے نوں منطقی انجام تک پہنچانے دے لئی ہدایت دتی سی جو ہندوستانی شہریاں دے قومی رجسٹر دی تشکیل اے "۔[۱۱]2014 دے بعد توں ، حکومت نے پارلیمنٹ وچ متعدد بار کہیا اے کہ نیشنل رجسٹر آف انڈین سٹیزن (این آر آئی سی) یا این آر سی ہر فرد دی شہریت دی حیثیت دی تصدیق دے بعد ، این پی آر دے تحت جمع کردہ اعداد و شمار اُتے مبنی اے۔[۱۱]
2010 وچ ، ہندوستان دے 119 کروڑ رہائشیاں دے ناواں دے نال پہلی بار این پی آر تشکیل دتا گیا سی۔[۱۹] اس اعداد و شمار نوں ہور 2015 وچ آدھار ڈیٹا ویہہ توں بائیو میٹرک معلومات توں جوڑ دے اپ ڈیٹ کيتا گیا۔[۲۰]این پی آر وچ 2020 دے لئی منصوبہ بنایا گیا اے جس وچ والدین دی پیدائش دی جگہ ، رہائش دی آخری جگہ تے سرکاری دستاویزات دا سیریل نمبر جداں ہور تفصیلات شامل ہون گے۔[۱۹]
ناقدین دا خیال اے کہ ہندوستانی حکومت اس لسٹ نوں لوکاں نوں مشتبہ شہریاں دی حیثیت توں نشان زد کرنے دے لئی استعمال کرے گی جس دے بعد انہاں توں اپنی شہریت ثابت کرنے دے لئی کہیا جائے گا۔[۲۱]
قومی سماجی رجسٹری
سانچہ:دیکھوفارنرز ایکٹ ، 1946 دے سیکشن 3 (2) (سی) دے مطابق ، مرکزی حکومت غیر ملکی ملکاں دے لوکاں نوں ملک بدر کر سکدی اے جو ہندوستان وچ غیر قانونی طور اُتے مقیم نيں۔[۱۹]
غیر قانونی غیر ملکیوں دی وڈی تعداد دے قیام دی ممکنہ ضرورت دے پیش نظر ، جسنوں ہندوستان دی آخری این آر سی تے غیر ملکیوں دے ٹربیونلز دے ذریعہ وی قرار دتا جاسکدا اے ، حکومت پورے ہندوستان وچ متعدد حراستی کیمپاں دی تعمیر دے سلسلے وچ اے۔[۲۲]آسام وچ 2008 وچ کانگریس حکومت دے دور وچ پہلے حراستی مراکز وچوں اک قائم ہويا سی۔[۲۳]سن 2014 وچ ، مرکز نے تمام ریاستاں نوں غیر قانونی تارکین وطن دے لئی کم توں کم اک حراستی مرکز قائم کرنے دا کہیا سی تاکہ اوہ جیل دے قیدیاں وچ شامل نہ ہون۔[۲۴]
2018 وچ ، کارکناں نے ہندوستان دی سپریم کورٹ وچ اک درخواست دائر کيتی تے اس دے نوٹس وچ لیائے جانے والے اہل خانہ دی حالت اک دوسرے توں جدا ہوگئی تے آسام دے چھ موجودہ نظربند مراکز وچ وکھ توں بند نيں۔[۱۹]9 جنوری 2019 نوں ، مرکزی حکومت نے '2019 ماڈل حراستی دستی' جاری کيتا ، جس وچ دسیا گیا اے کہ امیگریشن چیک پوسٹ رکھنے والے ہر شہر یا ضلع وچ اک حراستی مرکز ہونا ضروری اے۔[۲۷]رہنما خطوط وچ 10 فٹ اُچی دیواراں دے نال نظربند مراکز دی تجویز دتی گئی اے جو خار دار تاراں توں ڈھکی ہوئی اے۔[۲۸]اس نے جیل تے حراستی مرکز دے وچکار فرق نوں وی واضح کيتا۔ [۱۹]
دہلی حراستی مرکز غیر ملکیوں نوں ملک بدری دے انتظار وچ رکھنے دے لئی دہلی وچ تن تھانواں اُتے پھیلا ہويا اے۔[۲۹]لیم پور وچ اک مراکز غیر ملکی علاقائی رجسٹریشن آفس (ایف آر آر) دے تحت چل رہیا اے۔ دہلی پولیس دی خصوصی برانچ پاکستانیاں دے زیر قبضہ وارڈ دی نگرانی کردی اے ، جدوں کہ ہور قومیتاں دے لوک ایف آر آر دی نگرانی وچ نيں۔ ایف آر آر او تے دہلی پولیس دونے مرکزی وزارت داخلہ دے ماتحت کم کردے نيں۔[۱۹]
ماپوسا وچ واقع' گوا حراستی مرکز '"مئی 2019 وچ غیر ملکیوں دے لئی کھول دتا گیا سی۔[۲۴][۳۰][۱۹]
'بنگلور توں 40 کلومیٹر دور واقع سونڈیکوپا وچ کرناٹک نظربندی مرکز' 'زیرتعمیر اے۔ اس دا اطلاق یکم جنوری 2020 ء توں ہوئے گا۔[۳۱][۳۲]اس مرکز وچ 10 فٹ اُچی دیواراں ، کمپاؤنڈ دے دو کونےآں وچ چوکیداراں دے نال خاردار تاراں نيں۔[۳۳]
پنجاب حراستی مرکز اس وقت گوندوال صاحب وچ ترن ترن ضلع وچ تعمیر کيتا جارہیا اے تے مئی 2020 وچ اس دی تکمیل دی منصوبہ بندی دی جارہی اے۔ امرتسر دی سنٹرل جیل وچ ۔[۱۹]
راجستھان حراستی مرکز الور دے سنٹرل جیل دے کیمپس وچ واقع اے۔[۱۹]
دسمبر 2019 وچ ، ایہ اطلاع ملی سی کہ مغربی بنگال تے کیرالہ وچ زیر حراست مراکز نوں روک دتا گیا اے۔[۱۹]
آسام وچ پہلا حراستی مرکز 2008 وچ قائم ہويا سی ، جدوں ریاست دے اندر کانگریس دا اقتدار سی ، عدالت دے احکامات دے تحت۔[۲۳][۳۵]2011 وچ ، کانگریس حکومت نے اس خطے وچ ہور تن کیمپ بنائے سن ۔[۲۳]ریاست آسام دی حکومت پہلے توں موجود چھ جگہاں دے علاوہ دس ہور حراستی کیمپ تعمیر کررہی اے۔ اس طرح دا پہلا نواں خصوصی حراستی کیمپ زیريں آسام دے ضلع گولپارہ وچ لگ بھگ 46 کروڑ (US$۷.۲ million)کی لاگت توں تعمیر ہورہیا اے تے اس وچ 3000 افراد نوں رکھنے دی گنجائش اے۔[۳۶]حراستی مرکز وچ تقریبا{حراستی مرکز وچ تقریبا ۲۸۸٬۰۰۰ مربع فٹ (۲۶٬۸۰۰ میٹر2) (ست فٹ بال گراؤنڈ دے سائز دے بارے وچ ) دا احاطہ کيتا گیا سی تے اس وچ پندرہ منزلہ رکھنے دا منصوبہ سی۔ دسمبر 2019 تک تیار رہنے دا منصوبہ بنایا گیا سی۔مربع فٹ (ست فٹ بال گراؤنڈ دے سائز دے بارے وچ ) دا احاطہ کيتا گیا سی تے اس وچ پندرہ منزلہ رکھنے دا منصوبہ سی۔[۳۷]
سی اے اے تے این آر سی احتجاج بھارت وچ شہریت (ترمیمی) ایکٹ دے خلاف احتجاج دا اک سلسلہ نيں ، جو قانون 12 دسمبر ، 2019 نوں نافذ کيتا گیا سی ، تے اس دے ملک گیر سطح اُتے عمل درآمد دے خلاف سی۔ این آر سی[۳۸]تمام خطےآں وچ مظاہرین نوں اس گل اُتے تشویش اے کہ قومی شہریاں دے قومی رجسٹر دی آئندہ تالیف دا استعمال مسلماناں نوں ہندوستانی شہریت توں محروم رکھنے دے لئی کيتا جاسکدا اے۔[۳۹]
12 جنوری 2020 تک ، کارکناں نے سڑکاں اُتے اس ایکٹ اُتے احتجاج جاری رکھے ہوئے نيں ، تے بہت سارے افراد تختی اٹھا رکھے سن ۔[۴۰]