ترک بولیاں

ترک Turkic
جغرافیائی تقسیم:	تھللے چڑھدے یورپ توں لہندے چین تے سائبیریا تک
لسانی درجہ بندی:	دنیا دے مُڈھلے بولی ٹبر وچوں اک
سابقہ اصل-زبان:	پروٹو ترک
ذیلی تقسیمات:	عام ترک ایغور بولی
آیزو 639-5:	trk
گلوٹولاگ:	turk1311[۱]
ترک زباناں دا جغرافیائی پھیلاؤ   جنوب مغربی (اوغوز)   جنوب مشرقی (اوئغور)   خلج (ارغو)   شمال مغربی (کپچاک)    چوواش (اوغور)   شمال مشرقی (سائبیریائی)

ترک بولیاں (Turkic languages) ترک قوم دیاں بولیاں جاݨ آلیاں گھٹو گھٹ ۳۵ بولیاں دا بولی ٹبر اے۔ ^[۲] ایہ تھللے چڑھدے یورپ، بحیرہ روم، سائبیریا تے چڑھدے ترکستان تک بولیاں جاندیاں نیں۔ ایہنوں الطائی بولیاں ٹبر دا حصہ بݨاوݨ دی تجویز اے۔ ^[۳][۴]

ترکی بولیاں ۱۷ کروڑ لوکاں دی ماں بولی اے تے ایہدے کل بلارے ۲۰ کروڑ توں ودھ نیں۔^[۵][۶][۷] ایس بولی ٹبر وچوں سبھ توں زیادہ بولی جاݨ آلی بولی ترک بولی اے جیہڑی خاص کر اناطولیا تے بلقان دے علاقے وچ بولی جاندی اے۔ ساریاں ترکی بولیاں وچوں %۴۰ بلاویاں دی ماں بولی ترک بولی اے۔^[۴]

درجہ بندی

ترک زباناں دا جغرافیائی پھیلاؤ دا نقشہ

ترک زباناں نو‏‏ں چھ شاخاں وچ تقسیم ک‏ر سکدے نيں۔^[۸]

• عام ترک
  1. جنوب مغربی (اوغوز ترک)
  2. شمال مغربی (قپچاق ترک)
  3. جنوب مشرقی (قارلوق ترک)
  4. شمال مشرقی (سائبیریائی ترک)
  5. ارغو ترک
  • 1. اوغور ترک

خصوصیت

ترکی بولیاں غیرحاضر فائل بولیاں نیں جیہدا مطلب اے کہ ایہناں بولیاں وچ ستہی پدھر تے فائل غیر حاضر ہندا اے پر گہن بنتر دے مطابق تے قعل وچ آئی تبدیلی توں فا‏ل دا گیان ہو جاندا اے۔ ایہناں بولیاں وچ ویاکرنک لنگ دی ان ہوند اے۔ ایس ٹبر دیاں ساریاں بولیاں دی بنتر فائل فعل مفعول آلی اے۔

تریخ

مڈھلیاں لکھتاں

ترکی بولیاں دی پہلی لکھتاں ۸ویں صدی دیاں اورخان ہتھلکھتاں ہن جو ۱۸۸۹ وچ منگولیا دی اورخان وادی وچوں حاصل ہوئیاں سن۔کاشغرلی محمود دی ۱۱ویں صدی رچنا دیوان لغت ترک(Divânü Lügati't-Türk) ترکی بولیاں دا پہلا بولی تجزیہ ہے۔ ایہہ ترکی بولیاں دا پہلا کوش(لغت) ہے اتے اس وچّ ترکی بولی دے بلاریاں دی جغرافیائی وقوع دا نقشا وی شامل کیتا گیا ہے۔ ایہہ خاص کرکے اس بولی پروار دی دکھنی-لہندی شاخ نال متعلق ہے۔^[۹]

ہور دیکھو

• ایشیا دیاں بولیاں
• منگول بولیاں

حوالے

1. (2013) "ترک", Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. 
2. Dybo A.V., "Chronology of Türkic languages and linguistic contacts of early Türks", Moskow, 2007, p. 766, [۱] Archived 2005-03-11 at the وے بیک مشین (In Russian)
3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
4. Katzner, Kenneth (March 2002). Languages of the World, Third Edition. Routledge, an imprint of Taylor & Francis Books Ltd.. ISBN 978-0-415-25004-7.  سائیٹ غلطی: Invalid <ref> tag; name "LanguagesOfTheWorld" defined multiple times with different content
5. Brigitte Moser, Michael Wilhelm Weithmann, Landeskunde Türkei: Geschichte, Gesellschaft und Kultur, Buske Publishing, 2008, p.173
6. Deutsches Orient-Institut, Orient, Vol. 41, Alfred Röper Publushing, 2000, p.611
7. http://www.zaman.com.tr/iskander-pala/turkceyi-kac-kisi-konusuyor_480993.html
8. Lars Johanson, The History of Turkic. In Lars Johanson & Éva Ágnes Csató (eds), The Turkic Languages, London, New York: Routledge, 81-125, 1998.Classification of Turkic languages Archived 2011-04-08 at the وے بیک مشین
9. Soucek, Svat (March 2000). A History of Inner Asia. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-65169-1. 

باہرلے جوڑ

• Turkic Languages Verb Comparison
• Turkic Inscriptions of Orkhon Valley, Mongolia Archived 2012-04-11 at the وے بیک مشین
• Turkic Languages: Resources – University of Michigan
• Map of Turkic languages
• Classification of Turkic Languages Archived 2011-04-08 at the وے بیک مشین
• Online Uyghur–English Dictionary
• سانچہ:Dmoz
• Turkic language vocabulary comparison tool / dictionary
• A Comparative Dictionary of Turkic Languages Archived 2011-07-10 at the وے بیک مشین Open Project
• The Turkic Languages in a Nutshell Archived 2020-11-12 at the وے بیک مشین with illustrations.
• Swadesh lists of Turkic basic vocabulary words (from Wiktionary's Swadesh-list appendix)
• Conferences on Turkic languages processing: Astana, Kazakhstan, 2013 Archived 2015-09-25 at the وے بیک مشین, Istanbul, Turkey, 2014 Archived 2021-02-24 at the وے بیک مشین, Kazan, Tatarstan, 2015 Archived 2015-09-25 at the وے بیک مشین