Żona Potifara

Józef i żona Potifara (mal. Guido Reni, ok. 1631)

Kuszenie Jusufa przez Zulejkę (XV-wieczna miniatura perska)

Żona Potifara (Putyfara) – nieznana z imienia postać biblijna ze Starego Testamentu, Egipcjanka, która próbowała uwieść Józefa. W przenośni i w potocznym rozumieniu: podstępna i zdradliwa uwodzicielka cnotliwych mężczyzn.

Była żoną faraońskiego wysokiego urzędnika Potifara^[1], który kupił Józefa od Madianitów jako niewolnika (Rdz 37,36). Dostrzegając jego uzdolnienia, uczynił go wkrótce zarządcą swojego domu i majątku (Rdz 39,1-5). Wówczas jego małżonka zwróciła na Józefa uwagę i zachwycona jego urodą, próbowała go uwieść, choć stanowczo odrzucił jej zaloty (Rdz 39,6-9). Pomimo iż kobieta ponawiała swe zabiegi codziennie, nie odnosiły one żadnego skutku (Rdz 39,10). Pewnego dnia, gdy w domu nie było świadków, żona Potifara przytrzymała Józefa za szatę i próbowała namówić do współżycia. Uciekający Józef pozostawił w jej rękach szatę, którą kobieta następnie pokazała swym sługom i mężowi jako dowód, iż była napastowana przez próbującego ją uwieść Józefa. W następstwie fałszywego oskarżenia Potifar nakazał go uwięzić (Rdz 39,11-20).

Opowieść o żonie Potifara znalazła się również w 12 surze Koranu^[2]. W późniejszej apokryficznej tradycji judaistycznej i muzułmańskiej nadano jej imię Zulejka (hebr. זוליכה, arab. زليخة), a cała historia była tematem licznych romansów.

Poza literaturą orientalną (opowieści o podstępnych uwodzicielkach w baśniach z 1001 nocy) motyw ten wcześniej reprezentowany jest w mitach greckich (np. historia Bellerofonta i Steneboi, Hipolita i Fedry, Peleusa i Astydamii)^[3].

Motyw żony Potifara próbującej uwieść Józefa często pojawiał się również w sztuce, podejmowali go w twórczości m.in. Tintoretto, Rembrandt i Murillo, Guercino, Nattier, a nawet impresjoniści (Lovis Corinth, Paul Gauguin).

Przypisy

1. Księga Rodzaju niekonsekwentnie wymienia go raz (37,36) jako przełożonego dworzan (odpowiednik marszałka dworu), a raz jako dowódcę straży przybocznej władcy (39,1).
2. Ami Ben-Chanan: Qur'an-Bible Comparison. A Topical Study of the Two Most Influential and Respectful Books in Western and Middle Eastern Civilizations. Trafford Publishing, 2011, s. 68-72. ISBN 978-1-4269-5492-4.
3. Kopaliński 2004 ↓, s. 226.

Bibliografia

• John Baldock: Kobiety w Biblii. Warszawa: Bellona, 2008. ISBN 978-83-1111265-0. Brak numerów stron w książce
• Władysław Kopaliński: Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2004. ISBN 83-01-14217-0.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 14658603
• LCCN: nr95013903
• J9U: 987007519120305171