Świątynia Apollina Epikuriosa w Bassaj – świątynia ku czci Apollina wzniesiona w drugiej połowie V wieku p.n.e. w greckich Bassaj. Wpisana w 1986 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, jest jedną z najlepiej zachowanych świątyń starożytnej Grecji.
Historia
Wzniesiona została prawdopodobnie na miejscu starszej świątyni z VII wieku p.n.e.[1] przez mieszkańców arkadyjskiej Figalii(inne języki) pomiędzy 420 a 400 rokiem p.n.e., w fazie szczytowego rozkwitu kultury starożytnej Grecji[2]. Stanowiła część sanktuarium Apolla[2] (jego epitet Epikurios oznacza „ten, który pomógł”, ponieważ bóg miał ocalić mieszkańców Figalii od zarazy[3]). Pauzaniasz, który odwiedził świątynię w 174 roku n.e., przypisywał autorstwo budowli Iktinosowi[a], projektantowi Partenonu[2]. Obiekt był użytkowany w czasach hellenistycznych i rzymskich[1].
Świątynia położona na izolowanym terenie wiejskim, najpewniej pozostawała zapomniana aż do XVIII wieku[2], dzięki czemu zachowała się w stanie niemal nienaruszonym od czasów antycznych[2] (wskutek erozji drewnianej więźby zawalił się dach[1]). W 1765 roku została odkryta przez francuskiego architekta Joachima Bochera(inne języki)[1]. Uszkodzenia budowli dokonane przez człowieka wyniknęły głównie z prób usunięcia metalowych łączników[1].
W 1812 roku przeprowadzono pierwsze amatorskie wykopaliska archeologiczne[1]. Fryz został sprzedany[4] i wywieziony w 1815 roku do Muzeum Brytyjskiego[1], gdzie pozostaje do dziś[2]; fragment unikatowej kolumny korynckiej znajduje się w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach[1][4]. Kolejne wykopaliska i prace restauratorskie prowadziło Ateńskie Towarzystwo Archeologiczne(inne języki) od 1902 roku[1].
W 1975 roku powołano komitet ds. konserwacji świątyni[1]. W celu zabezpieczenia budowli przed degradacją w 1987 roku zabezpieczono ją namiotem (okrycie ma pozostać do czasu zakończenia prac)[1] oraz utworzono odpowiedni system odpływu wody[2]. Teren sanktuarium został ogrodzony i pozostaje pod całodobową ochroną dla przeciwdziałania ewentualnym wandalizmom[2].
Świątynia została wpisana w 1986 roku na listę światowego dziedzictwa UNESCO, spełnia I, II i III kryterium[2]; jest to jedna z najlepiej zachowanych świątyń starożytnej Grecji[2].
Architektura
Budowla położona jest na osi północ-południe[2] (typowo świątynie stawiano na osi wschód-zachód[1]), co być może było uwarunkowane specyfiką kultu[1]. Świątynię wzniesiono z miejscowego wapienia, natomiast części dachu, kapitele naosu i dekoracje rzeźbiarskie wykonano z marmuru[1]. Budynek o konstrukcji na rzucie prostokąta przedstawia perypteros z opistodomosem[1]; wzdłuż dłuższych boków znajduje się po 15 kolumn, a w fasadzie umieszczono 6 kolumn[2] (typowym układem jest 6-13-kolumnowy[1]). Świątynia pokryta była marmurowym dachem dwuspadowym typu korynckiego[1]. Na uwagę zasługują m.in. oryginalnie zaprojektowany naos z jońskimi półkolumnami[1] i marmurowym fryzem jońskim oraz adyton[2]. W naosie znajdował się najpewniej posąg boga[1]. Elewacje zdobił fryz dorycki[1] z pozbawionymi ornamentów metopami i tryglifami[1]. Nie wiadomo, czy frontony posiadały dekorację rzeźbiarską[1]. Metopy w przedsionku były pokryte płaskorzeźbami i przedstawiały powrót Apollina na Olimp z Hiperborei[1].
Świątynia jako jedyna[1] łączy w sobie trzy najważniejsze greckie porządki: joński, dorycki i koryncki, i przedstawia sobą zrównoważone połączenie starych i nowych kierunków architektonicznych. W jej konstrukcji stwierdzono najstarszy znany kapitel kolumny korynckiej[2].
Galeria
-
Położenie sanktuarium (widok z Kotylionu)
-
Stan zachowania świątyni (1972)
-
Świątynia zabezpieczona namiotem (2014)
-
Unikatowa kolumna koryncka w naosie świątyni
-
Przekrój architektonicznego ukształtowania świątyni
-
XIX-wieczna wizja antycznej świątyni (1882)
-
Fragment płaskorzeźby fryzu (z Muzeum Brytyjskiego)
Uwagi
- ↑ Część badaczy, uwzględniając wiele cech szczególnych i jej zróżnicowanie stylistyczne, uważa, iż był on projektantem i zapoczątkował budowę świątyni, ukończył ją jednak znacznie później jego następca, pod koniec V w. p.n.e. (Elżbieta Makowiecka: Sztuka grecka. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2017, s. 92).
Przypisy
| Kulturowe |
|
|---|
| Kulturowe i przyrodnicze |
|
|---|
.jpg)
,_about_420-400_BC,_British_Museum_(14237115696).jpg)
