Zacisk – w speleologii jest to trudne do przejścia zwężenie korytarza jaskini lub schroniska. Rozmiar zacisku jest pojęciem subiektywnym – zależy od rozmiarów ciała grotołaza, oraz od tego, czy przeciska się on ze sprzętem, czy bez. Wyróżnia się następujące rodzaje zacisków:
zacisk punktowy, gdy występuje na odcinku krótszym od długości ciała,
zacisk odcinkowy, gdy przewężenie jest długie (umownie powyżej długości ciała),
zacisk prosty, gdy występuje na prostym odcinku korytarza,
zacisk z zakrętem, tzw. zetka lub eska, gdy znajduje się na zakręcie korytarza[1]
zacisk poziomy, gdy występuje na poziomym odcinku korytarza,
zacisk pionowy, gdy występuje na pionowym odcinku korytarza (w szczelinie lub rurze krasowej).
Przy przechodzeniu zacisków należy przestrzegać następujących zaleceń:
do nieznanego zacisku wchodzimy nogami do przodu, ale w rurach i studniach głową do góry,
gdy zacisk jest bardzo ciasny, jedną rękę wysuwamy do przodu, druga pozostaje przy tułowiu,
nie wolno się spieszyć, należy zacisk przejść spokojnie,
należy upewnić się, czy pod zaciskiem nie znajduje się studnia lub próg,
zazwyczaj zachodzi konieczność ściągnięcia z ciała sprzętu, a nawet uprzęży,
ściągnięty sprzęt przepycha się w worku przed sobą, ciągnie na sznurku za sobą lub podaje między członkami zespołu,
nie wolno pozwolić na obsunięcie się w głąb zacisku pionowego,
zacisk pokonuje się twarzą do jego dna, a gdy jest bocznie ciasny – twarzą do ściany na wewnętrznej stronie zakrętu[1].
Zaciski to niebezpieczne miejsca jaskiń. Były przyczyną wielu wypadków jaskiniowych. Ze względu na niebezpieczeństwo utknięcia w zacisku (a także inne zagrożenia) nie wolno do jaskiń udawać się samotnie. Często aby uwolnić się z zacisku konieczna jest pomoc drugiej osoby, czasami niezbędne jest wezwanie specjalistycznej pomocy – a do tego też konieczna jest pomoc drugiej osoby (w jaskiniach brak zasięgu telefonii)[2].
