Du Bois wywodził się z rodziny wyzwolonych czarnych niewolników. Dziadek Du Bois do Stanów Zjednoczonych przybył z Haiti.
Niewiele mi wiadomo na temat życia dziadka na Haiti w latach 1821-1830. Od 18 do 27 roku życia zawiązał znajomości, ustatkował się, ożenił się i w 1825 urodził mu się syn, a mój ojciec – Alfred. Nie wiem, jaką pracę wykonywał, ale prawdopodobnie zarządzał plantacją i angażował się w handel morski z USA. Nie wiem, z kim się żenił, nie wiem też, kim byli krewni jego wybranki. Mógł był wżenić się do rodziny Elie Du Bois, wielkiego haitańskiego nauczyciela. Nie jest też jasne, dlaczego w 1830 wyjechał z Haiti. Być może z powodu groźby wojny z Francją w dobie rewolucji w 1830 roku oraz upadku Karola X.
W. E. B. Du Bois, The Autobiography of W. E. B. Du Bois
O swoim dziedzictwie Du Bois pisał:
Cała powódź czarnej krwi, kapka francuskiej, odrobinę holenderskiej, ale, dzięki Bogu!, ani trochę anglosaskiej.
Kwame Anthony Appiah, Henry Louis Gates Jr (red.), Africana: The Concise Desk Reference Running Press[4]
Wczesne lata
Urodził się w Great Barrington – małym miasteczku w zachodnim Massachusetts, w którym osoby czarnoskóre stanowiły niewielką grupę. Nigdy nie poznał ojca, gdyż ten odszedł na krótko po narodzinach syna. Chodził do tzw. zintegrowanego gimnazjum (uczęszczali do niego zarówno biali i czarni). Zajmował się także pracą dorywczą, aby wspierać finansowo matkę.
Edukacja
Po ukończeniu gimnazjum dostał się na Fisk University w Nashville, w Tennessee. Uniwersytet Fisk był jednym z Historycznych Czarnych Szkół Wyższych i Uniwersytetów (ang.Historical Black Colleges and Universities), czyli takich, które przeznaczone były dla czarnych obywateli Stanów Zjednoczonych. W 1890 r. uzyskał licencjat na Uniwersytecie Harvarda. W latach 1892–1894 studiował na Uniwersytecie Berlińskim. W 1895 r. na Harvardzie obronił też pracę doktorską pod tytułem: The Surpression of the African Slave Trade to the United States of America, 1638-1870 (Zatajanie/Tłumienie afrykańskiego handlu niewolnikami do Stanów Zjednoczonych Ameryki w latach 1683-1870), która była pierwszym tomem z serii Studiów Historycznych Harvardu. Tam też przez dwa lata był pracownikiem naukowym na wydziale historii. Był też pierwszym Afroamerykaninem, który uzyskał doktorat na tej uczelni. Pomimo dobrych referencji Du Bois z powodu dyskryminacji miał jedynie opcję podjęcia pracy w Wilberforce College – małej, zaściankowej szkole dla czarnoskórych w Ohio.
Działalność
Du Bois w 1904 r.
Pierwszą organizacją na rzecz praw człowieka współtworzoną przez Du Bois był Ruch Niagara (1905-1910). Ruch Niagara stał w opozycji do ewolucjonistycznej polityki Bookera T. Washingtona w sprawie równych praw czarnych i białych w Stanach Zjednoczonych. Założycielom Ruchu Niagara chodziło o natychmiastowe zrównanie praw. Du Bois współtworzył NAACP – ruch na rzecz praw człowieka, który z założenia miał wielorasowy charakter, a jego celem było urzeczywistnienie XIII, XIV oraz XV poprawki Konstytucji Stanów Zjednoczonych na drodze pokojowej, na przykład poprzez procesy sądowe wytaczane przeciwko lekceważącym je. W 1910 r. wyjechał z Atlanty do Nowego Jorku, gdzie założył organ prasowy NAACP – "The Crisis" (Kryzys). W 1934 r. Du Bois napisał dwa artykuły o czarnym separatyzmie i jego ekonomicznych zaletach. Du Bois był członkiem braterstwa Alfa Fi Alfa (ΑΦΑ) – pierwszego braterstwa w Stanach Zjednoczonych założonego przez czarnych. Był także członkiem honorowego stowarzyszenia studenckiego w USA: Phi Beta Kappa.
Późniejsze lata
Du Bois wraz z kilkoma innymi naukowcami został zaproszony przez ambasadora Japonii na wycieczkę po Dalekim Wschodzie (najprawdopodobniej dlatego, że Du Bois był jednym z tych, którzy wychwalali Japonię po wygranej wojnie z carską Rosją w 1905 r.). Wycieczka miała obejmować Japonię i ZSRR. Do Związku Radzieckiego Du Bois jednak nie przyjechał, gdyż jego kontakt dyplomatyczny – Karol Radek został usunięty fizycznie w czasie wielkiej czystki. W 1936 r. był także w III Rzeszy. Z jednej strony wychwalał sukces ekonomiczny, z drugiej potępiał bestialskie traktowanie Żydów, które porównywał do inkwizycji czy afrykańskiego handlu niewolnikami. Po śmierci Stalina Du Bois ocenił go jako wielkiego człowieka, któremu w XX w. niewielu dorównuje. W 1959 r. otrzymał Międzynarodową Leninowską Nagrodę Pokoju. W 1961 r. wstąpił do Komunistycznej Partii Stanów Zjednoczonych.
Twórczość
Strona tytułowa Souls of Black Folk
Praca naukowa
W 1896 r. pojechał wraz z żoną do Filadelfii, gdzie dla Uniwersytetu Pensylwanii prowadził badania socjologiczne w czarnych dzielnicach tego miasta. Na ich przykładzie starał się wyjaśnić, co było czynnikiem kryminogennym wśród czarnoskórych mieszkańców Stanów Zjednoczonych. Wyróżnił trzy czynniki determinujące przestępczość: (I) napięcie wywołane przez rewolucję społeczną, której doświadczyli czarni, odzyskując wolność oraz próbując odnaleźć swoją pozycję w społeczeństwie. (II) Czynnikiem, który decydował o zmniejszeniu przestępczości było stopniowe nabieranie statusu społecznego przez podnoszenie poziomu wykształcenia[5]. (III) Aby problem przestępczości sprowadzić do minimum, czarna społeczność w Ameryce potrzebuje zmian strukturze klasowej oraz przywódców (wyjątkowych mężów), którzy ją poprowadzą[potrzebny przypis] W 1897 r. wstąpił na Uniwersytet Atlanty. W 1903 r. opublikował zbiór artykułów The Souls of Black Folk (Dusze Czarnego Ludu). W owej książce Du Bois stwierdził, że kluczowym problemem XX wieku jest tzw. linia koloru (the color-line), która wyznacza status społeczny. Kwestia dotyczy zarówno podziału świata na lepszy („pierwszy”) i gorszy („trzeci”), jak i tego, jakie znaczenie ma kolor skóry w życiu codziennym.
Africana
W 1960 r. Du Bois był obecny przy zaprzysiężeniu swojego przyjaciela Kwame Nkrumaha na pierwszego prezydenta niepodległej Ghany. Rok później Nkrumah zaproponował mu pozostanie w Ghanie i rozpoczęcie pracy nad Encyclopædia Africana – encyklopedii opisującej losy Afrykanów w Afryce i na świecie, afrykańskiego odpowiednika Encyklopedii Britannica. Du Bois już wcześniej wspominał o pragnieniu stworzenia takiego dzieła. W eseju z 1945 r. The Need of an Encyclopedia of a Negro (Zapotrzebowanie na Encyklopedię Czarnego) pisał, że młodzi jak i starzy potrzebują tego typu dzieła, aby poprawić stan wiedzy na temat ludzi czarnej rasy i dzięki temu odstawić na bok tradycje i uprzedzenia utrudniające dialog[6]. Projektu jednak nigdy nie ukończył. Jednak w 1999 r. Kwame Anthony Appiah oraz Henry Louis Gates Jr po wielu latach zbierania pieniędzy, materiałów oraz kadry wydali encyklopedię o tytule: Africana: The Encyclopedia of the African and African American Experience. Africana jest zarazem kontynuacją i hołdem dla naukowej pracy W.E.B. Du Bois.
Książki
Black Reconstruction in America, 1860-1880 (Wstęp David Levering Lewis – biograf Du Bois) (Free Press: 1995 przedruk oryginału z 1935 roku) ISBN 0-684-85657-3. Jest to najbardziej obszerna praca Du Bois (zawiera 768 stron).
Efforts for Social Betterment among Negro Americans (1909)
Atlanta University's Studies of the Negro Problem (1897-1910)
The Quest of the Silver Fleece (1911)
The Negro (1915)
Darkwater (1920)
The Gift of Black Folk (1924)
Dark Princess: A Romance (1928)
Africa, its Geography, People and Products (1930)
Africa: Its Place in Modern History (1930)
Black Reconstruction: An Essay toward a History of the Part which Black Folk Played in the Attempt to Reconstruct Democracy in America, 1860-1880 (1935)
What the Negro has Done for the United States and Texas (1936)
Black Folk, Then and Now (1939)
Dusk of Dawn: An Essay Toward an Autobiography of a Race Concept (1940)
Color and Democracy: Colonies and Peace (1945)
The Encyclopedia of the Negro (1946)
The World and Africa (1946)
Peace is Dangerous (1951)
I take my stand for Peace (1951)
In Battle for Peace (1952)
The Black Flame: A Trilogy
The Ordeal of Mansart (1957)
Mansart Builds a School (1959)
Africa in Battle Against Colonialism, Racialism, Imperialism (1960)
Worlds of Color (1961)
An ABC of Color: Selections from Over a Half Century of the Writings of W. E. B. Du Bois (1961)
The World and Africa, An Inquiry into the Part Which Africa has Played in World History (1965)
The Autobiography of W.E. Burghardt Du Bois (International publishers, 1968)
↑Nazwisko Du Bois jest czasem błędnie zapisywane: du Bois, Dubois, DuBois itp.
↑Sam Du Bois używał, pierwszego, anglosaskiego wariantu
↑ElviraE.BasevichElviraE., W. E. B. Du Bois’s Socialism: On the Social Epistemology of Democratic Reason, „Philosophical Topics”, 48 (2), 2020, s. 23–50, ISSN0276-2080 [dostęp 2024-09-02](ang.).
↑Kwame Anthony Appiah, Henry Louis Gates Jr (red.), Africana: The Concise Desk Reference, Running Press, Philadelphia/Londyn 2003, s. 211
