Tytus, Romek i A’Tomek – seria komiksów autorstwa Henryka Jerzego Chmielewskiego wydawany w latach 1957–2021. Początkowo publikowany była na łamach młodzieżowej gazety „Świat Młodych”, od 1966 także w wersji książkowej. Był to najdłużej ukazujący się polski komiks.
Pierwsze wydanie serii komiksowej ukazało się 22 października 1957 w numerze 85 (624) „Świata Młodych” pod tytułem Romek i A’Tomek[1]. Występowało w nim dwu tytułowych bohaterów, jeszcze bez postaci Tytusa, który pojawił się dopiero w drugim wydaniu[1].
Treść
Dwaj harcerze, Romek i A’Tomek – starają się uczłowieczyć człekokształtną małpę – Tytusa de Zoo, posiadającego, wbrew pozorom, więcej cech ludzkich niż małpich. Kolejne księgi komiksu to podróże bohaterów w rozmaite dziedziny wiedzy w wymyślnych pojazdach skonstruowanych przez prof. T.Alenta lub A’Tomka. Każda księga umieszcza bohaterów w innej roli. Tytus, Romek i A’Tomek zawsze pakują się w jakieś kłopoty, ale zawsze udaje się im z nich wybrnąć[2][3].
Świat w komiksie jest bardzo absurdalny i odznacza się błyskotliwym humorem, a jednocześnie zawiera wiele edukacyjnych przesłań dotyczących geografii, ochrony przyrody czy historii („bawiąc uczy”)[2][4].
Odbiór
Tytus, Romek i A’Tomek jest uważany za klasykę polskich serii komiksowych[5] i jedną z najpopularniejszych polskich komiksów[2]. Już w 1979 roku został zaliczony do „najwybitniejszych osiągnięć polskiego komiksu”[6]. W 2006 roku uznany za "najdłużej ukazujący się polski komiks"[7].
Tytus w reklamie MediaMarkt
Analiza
Krzysztof Grzegorzewski, analizując serię o Tytusie w kontekście wpływu cenzury i propagandy na twórczość Chmielewskiego, zwrócił uwagę na rozwój postaci bohaterów. Np. Romek i A'Tomek w pierwszych tomach są infantylni i "noszą wszelkie cechy modelowej młodzieży PRL", z czasem dorastają jako postacie, stając się bardziej indywidualni, zabawni i wyrafinowani. Podobnie elementy dydaktyzmu i propagandy, mocno obecne w pierwszych tomach (np. Księga IV zawiera "niemal jawną propagandę Ludowego Wojska Polskiego", a Księga V – absurdalną krytykę kapitalizmu i USA), zanikają w latach późniejszych, gdy w tomach (od ok. Księgi XIII) pojawia się nawet coraz mniej zawoalowana krytyka totalitarnego ustroju PRL[8].
Główni bohaterowie
Pierwotnie bohaterami serii komiksowej byli dwaj chłopcy – Romek i A’Tomek (w wydaniach albumowych zostali przedstawieni już jako harcerze; zmiana ta została wprowadzona w 1965 roku[9] w wyniku nacisków ze strony Wydawnictwa Harcerskiego[10]; w pierwszych historiach zebranych w Księdze Zero mają do harcerstwa stosunek raczej lekceważący[11]). Potem dołączył do nich szympans Tytus.
• Tytus de Zoo – szympans, oblatywacz pojazdów, znaleziony w rakiecie (wersja ze „Świata Młodych”) lub narysowany przez Papcia Chmiela (wersja z Księgi I), wszędobylski, odważny, dobroduszny, pomysłowy, ale czasem złośliwy – główny bohater wszystkich komiksów. Początkowo w „Świecie Młodych” miał ogon, ale po pewnym czasie mu „zniknął”. W wydaniach albumowych został wciągnięty do harcerstwa przez chłopców.
• Romek – wysoki, chudy, długowłosy, złośliwiec-buntownik, zarazem tchórzliwy. Wątpi w uczłowieczenie Tytusa.
• A’Tomek – niski, gruby, inteligentny, zarozumiały, o zdolnościach przywódczych (w wydaniach albumowych został zastępowym). Jego hobby to układanie krótkich wierszyków. Głównodowodzący trójki.
Prof. T.Alent – (czasem nazywany po prostu „Talent”) ekscentryczny naukowiec wynalazca, twórca i założyciel Instytutu Wszechzbytków, gdzie powstają fantastyczne pojazdy i inne wynalazki dla Tytusa, Romka i A’Tomka. Ma sporo myszek, na których testuje swoje eksperymenty. Często bawią się w jego włosach lub chodzą po nim.
Papcio Chmiel – rysunkowa wersja autora komiksu, artysta malarz, przypadkowy twórca Tytusa, wychowawca i autorytet moralny Tytusa, Romka i A’Tomka. Często ingeruje w przygody bohaterów. Przykładem może być sytuacja, w której najpierw dorysował Tytusowi silniejsze mięśnie, by ten mógł wygrać zawody, następnie jednak, gdy ten został zdyskwalifikowany, narysował mu zestaw do nurkowania jako nagrodę pocieszenia.
Księgi
W serii ukazało się 31 albumów zwanych „księgami” oraz 8 ksiąg zbiorczych pt. „Złota księga przygód”, a także albumy zawierające przedruki ze „Świata Młodych” i innych gazet, „Księga TVP” oraz wydania kolekcjonerskie:
Księga I – Tytus harcerzem (narodziny i uczłowieczanie Tytusa przez wstąpienie do harcerstwa)
Księga II – Tytus otrzymuje prawo jazdy (bohaterowie zdobywają rozaliowe prawka jazdy, poznając przepisy ruchu drogowego; pojazd – mechaniczny koń Rozalia)
Księga III – Tytus kosmonautą (bohaterowie uprowadzają rakietę (prom) i podróżują w kosmosie, poznając obce formy życia; pojazdy – dwie rakiety, oraz zwierzę kosmiczne Karbulot)
Księga IV – Tytus żołnierzem (bohaterowie bawią się w wojsko, w nagrodę w konkursie rysunkowym odbywają prawdziwe ćwiczenia wojskowe; pojazd – Rakietowóz, czołg)
Księga V – Podróż do ćwierć koła świata (bohaterowie wyruszają w podróż do ćwierć koła świata, poznając takie miejsca jak Szwecja, Anglia, Arktyka, Kuba, Afryka, Artek (ZSRR); pojazd – Wannolot)
Księga VI – Tytus olimpijczykiem (Romek i A’Tomek postanawiają wystawić Tytusa do zawodów olimpijskich, w tym celu trenują go w różnych dziedzinach sportu; pojazd – Trąbolot)
Księga VII – Tytus poprawia dwójkę z geografii Polski (koniec roku szkolnego, a Tytus ma mieć poprawkę z geografiiPolski, Romek i A’Tomek pokazują mu więc nasz kraj; pojazd – odrzutki)
Księga VIII – Tytus astronomem (Akcja Frombork, bohaterowie pomagają oczyścić jedno z miast Kopernika, magiczny aparacik przenosi ich w przeszłość, by mogli sami spotkać wielkiego astronoma)
Księga X – Ochrona przyrody (bohaterowie testują nowy pojazd, który awaryjnie ląduje na bezludnej wyspie, z braku paliwa chłopcy przechodzą wszystkie epoki rozwoju ludzkości, by je wyprodukować, zanieczyszcza to środowisko wyspy; pojazdy – Mielolot i w wersji z 1991 r. też Młynkolot)
Księga XI – Ochrona zabytków (ratując ruinę zabytkowego zamku przed rozbiórką bohaterowie spotykają duszka, który przenosi ich w czasy dawnej Polski, by mogli wykraść plany budowy tego zamku, uczestnicząc w zamachu Chytrozłotków na księcia Jedzosława; pojazd – Prasolot)
Księga XII – Operacja Bieszczady 40 (bohaterowie w ramach harcerskiej akcji Bieszczady 40 wyjeżdżają w te góry, by zbudować tam stanicę; pojazd – Bąkolot)
Księga XIII – Wyprawa na Wyspy Nonsensu (prof. T.Alent nakłania chłopców do zbadania nieznanych Wysp Nonsensu, zamieszkanych przez dziwne ludy; pojazdy – Slajdolot 1 i Slajdolot 2)
Księga XIV – Nowe metody nauczania (Romek i A’Tomek organizują szkołę dla Tytusa i próbują go uczyć zwyczajnych szkolnych przedmiotów, pomocą staje się ucząca maszyna profesora T.Alenta; pojazd – Gwizdkolot)
Księga XV – Tytus geologiem (Znów prof. T.Alent ma dla chłopców zadanie do wykonania – zbadanie co jest pod ziemią; pojazd – Wkrętacz)
Księga XVI – Tytus dziennikarzem (Tytus niechcący dostaje posadę redaktora naczelnego i zaczyna wraz z Romkiem i A'Tomkiem zbierać materiały na artykuły; pojazd – Syfonolot)
Księga XVII – Uczłowieczanie Tytusa przez umuzykalnianie (Romek i A’Tomek podejmują się umuzykalnić Tytusa, by go uczłowieczyć, w końcu Tytus zostaje porwany przez UFO, teraz on umuzykalnia kosmitów; pojazd – Okarynolot)
Księga XVIII – Tytus plastykiem (tym razem Tytus jest uczłowieczany przez uplastycznienie, edukację kontynuuje sam, gdy odkrywa możliwość wskakiwania do obrazów i zostaje porwany; pojazd – Aerografolot)
Henryk Jerzy Chmielewski
Księga XIX – Tytus aktorem (Romek i A’Tomek zabierają mocą wyobraźni Tytusa w różne epoki, gdzie stają się aktorami)
Księga XX – Druga wyprawa na Wyspy Nonsensu (nowym pojazdem bohaterowie ruszają na odkrycie nieodkrytych jeszcze ostatnich Wysp Nonsensu; pojazd – Videobzikolot)
Księga XXI – Tytus wśród mrówek (chory Tytus nacierany jest spirytusem na mrówkach i w czasie snu zwiedza z Romkiem i A'Tomkiem mrowisko; pojazd – Formicikusolot)
Księga XXIII – Tytus i bzikotyki (Tytus poznaje manowce brania bzikotyków, razem z Romkiem i A'Tomkiem trafiają do ich fabryki; pojazd – bzikotykolot)
Księga XXIV – Tytus w NATO (zanim Polska weszła do NATO bohaterowie postanowili przejść nowe przygotowanie do służby wojskowej; pojazd – Wannolot, zmieniona nazwa Wannatolot)
Księga XXV – Tytus się żeni (pojawia się Szympansia, w której Tytus się zakochuje, w życie bohaterów wkroczyła kobieta; pojazd – Sterowiec)
Księga XXVI – Podróż poślubna (Tytus marzy o podróży poślubnej z Szympansią, trafiają na wykopaliska do wsi Szwajcaria (obecnie w granicach Suwałk); pojazd – Lovelot)
Księga XXVII – Tytus grafficiarzem (bohaterowie mają różne sny, Tytus np. śni, że jest wytwórcą kodów kreskowych)
Księga XXVIII – Tytus internautą (Tytus zostaje przeskanowany do internetu; pojazd – Livescaner/Suszarkolot)
Księga XXIX – Tytus piernikarzem (Tytus Romek i A’Tomek zostają przeniesieni do średniowiecznego Torunia; A’Tomek jest właścicielem Pierpolu, Romek czeladnikiem, a Tytus uczniem)
Księga XXX – Wyprawa po Owoce Chichotu (Tematem przewodnim Księgi XXX jest walka z otyłością profesora T.Alenta, w której główne role grają oczywiście Tytus, Romek i A’Tomek. Akcja jest jak zwykle naszpikowana przygodami i zabawnymi incydentami. Profesor T.Alent pragnie być szczupłym i zdrowym, w odpowiedzi na co cała trójka przystępuje do wytężonej pracy; pojazd – Kapustogrocholot)
Księga XXXI – Tytus kibicem (Tytus próbuje wyleczyć się z nerwicy z pomocą różnych zwierząt)
„Księga TVP” – wydana w 2000 roku.
„Księga Zero” – zawiera krótkie historyjki, publikowane dawniej w „Świecie Młodych”. Wydana w 2002 roku.
„Księga 80-lecia” – przedruki ze „Świata Młodych”. Wydana z okazji 80 urodzin Papcia Chmiela w 2003 roku.
„Tytus, Romek i A’Tomek jako warszawscy powstańcy 1944, z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – wydany w 2009 roku – album zawiera 36 plansz z przygodami Tytusa, Romka i A’Tomka w czasie powstania warszawskiego.
„Tytus, Romek i A’Tomek w bitwie warszawskiej 1920 z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – wydany w 2010 roku – album zawiera 36 plansz z przygodami Tytusa, Romka i A’Tomka w Bitwie Warszawskiej.
„Tytus, Romek i A’Tomek w bitwie grunwaldzkiej z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: 12 maja 2011 roku – album zawiera 38 plansz z przygodami Tytusa, Romka i A’Tomka przed i w czasie bitwy pod Grunwaldem.
„Tytus, Romek i A’Tomek w odsieczy wiedeńskiej 1683 roku z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: 13 maja 2012 roku – album zawiera ponad 36 plansz z przygodami Tytusa, Romka i A’Tomka przed i w czasie odsieczy Wiedeńskiej.
„Tytus, Romek i A’Tomek w wojnie o niepodległość Ameryki z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: 9 maja 2013 roku – album zawiera 39 plansz z przygodami Tytusa, Romka i A’Tomka przed i w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
„Tytus, Romek i A’Tomek jako rycerze Bolesława Krzywoustego z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: maj 2014 roku – Tytus, Romek i A’Tomek wcielą się w rolę rycerzy Bolesława Krzywoustego.
„Tytus, Romek i A'Tomek poznają historię hymnu Polski z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani" – premiera: październik 2016 roku.
„Tytus, Romek i A'Tomek obchodzą 100-lecie odzyskania niepodległości Polski z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: 25 września 2018 roku.
„Tytus, Romek i A'Tomek na jedwabnym szlaku z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani” – premiera: wrzesień 2019 roku.
„Tytus, Romek i A'Tomek pomagają księciu Mieszkowi ochrzcić Polskę z wyobraźni Papcia Chmiela narysowani" – premiera: 28 stycznia 2021 roku.
Zestawienie ksiąg i nazw pojazdów
Jeśli nie podano inaczej, twórcą pojazdów był prof. T. Alent.
Księga
Rok pierwszego wydania
Potoczna nazwa księgi
Pojazdy
I
1966
Tytus harcerzem
–
II
1967
Tytus otrzymuje prawo jazdy
Rozalia (w pierwszym wydaniu zbudowana przez A'Tomka, w późniejszym – przez profesora Talenta)
III
1968
Tytus kosmonautą
rakieta 1 i 2 (twórcy nieznani), zwierzę kosmiczne karbulot
IV
1969
Tytus żołnierzem
Rakietowóz zbudowany przez chłopców
V
1970
Podróż do ćwierć koła świata
Wannolot zbudowany przez A'Tomka
VI
1971
Tytus olimpijczykiem
Trąbolot (twórca nieznany)
VII
1972
Tytus poprawia dwójkę z geografii Polski
odrzutki (twórca nieznany)
VIII
1973
Tytus zdobywa sprawność astronoma
Aparacik (wehikuł czasu)
IX
1974
Tytus na dzikim zachodzie
–
X
1975
Ochrona przyrody
Mielolot/Młynkolot
XI
1977
Ochrona zabytków
Prasolot
XII
1977
Operacja „Bieszczady”
Bąkolot
XIII
1979
Wyprawa na wyspy nonsensu
Slajdolot
XIV
1980
Nowe metody nauczania
Gwizdkolot
XV
1981
Tytus geologiem
Wkrętacz
XVI
1982
Tytus dziennikarzem
Syfonolot
XVII
1985
Uczłowieczenie Tytusa przez umuzykalnienie
Okarynolot/lądownik Mandolina
XVIII
1987
Tytus plastykiem
Aerografolot
XIX
1992
Tytus aktorem
–
XX
1992
Druga wyprawa na wyspy nonsensu
Videobzikolot
XXI
1994
Tytus wśród mrówek
Formicikusolot
XXII
1996
Tytus gangsterem
Gangsterolot. Cyber. 2 promienie
XXIII
1997
Tytus i bzikotyki
Bzikotykolot
XXIV
1998
Tytus w NATO
WanNATOlot
XXV
2000
Tytus się żeni
Sterowiec
XXVI
2001
Podróż poślubna Tytusa
Lovelot
XXVII
2002
Tytus grafficiarzem
–
XXVIII
2003
Tytus internautą
Livescaner/Suszarkolot
XXIX
2004
Tytus piernikarzem
–
XXX
2006
Wyprawa po owoce chichotu
Kapustogrocholot
XXXI
2008
Tytus kibicem
–
Komiksy gazetowe, promocyjne itp.
Tytus, Romek i A’Tomek – W kosmosie. Spotkanie z Tytusem., „Świat Młodych” 1957
Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż do Australii., „Świat Młodych” 1958
Tytus, Romek i A’Tomek – Na Wyspach Bożego Narodzenia., „Świat Młodych” 1959
Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż w czasie., „Świat Młodych” 1960, wyd. albumowe zmienione: Księga VIII
Tytus, Romek i A’Tomek – Różne przygody., „Świat Młodych” 1961
Tytus, Romek i A’Tomek – Na obozie harcerskim., „Świat Młodych” 1962, wyd. albumowe zmienione: Księga I
Tytus, Romek i A’Tomek – Rozalia., „Świat Młodych” 1962, wyd. albumowe zmienione: Księga II
Tytus, Romek i A’Tomek – Podróż poduszkowcem., „Świat Młodych” 1963
Tytus, Romek i A’Tomek – Tytus w redakcji. Zawody Tytusa., „Świat Młodych” 1964
Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa autokonikiem i wirolotem., „Świat Młodych” 1964
Tytus, Romek i A’Tomek – Spółdzielnia „Odnawianko”., „Świat Młodych” 1965
Tytus, Romek i A’Tomek – Zabawa w wojsko., „Świat Młodych” 1965, wyd. albumowe zmienione: Księga IV
Tytus, Romek i A’Tomek – W kosmosie., „Świat Młodych” 1966, wyd. albumowe zmienione: Księga III
Tytus, Romek i A’Tomek – Jednoplanszowe przygody., „Świat Młodych” 1967
Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa wannolotem na olimpiadę w Meksyku., „Świat Młodych” 1968
Tytus, Romek i A’Tomek – Tytus w szkole., „Świat Młodych” 1970
Tytus, Romek i A’Tomek – Western., „Świat Młodych” 1970, wyd. albumowe zmienione: Księga IX
Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa pod głaz babci Straszakowej., „Świat Młodych” 1971
Tytus, Romek i A’Tomek – Mielolotem przez epoki historyczne., „Świat Młodych” 1972
Tytus, Romek i A’Tomek – Wycieczka zimowa. Wyprawa na Wyspy Mrówcze., „Świat Młodych” 1973
Tytus, Romek i A’Tomek – Wyprawa młynkolotem., „Świat Młodych” 1974
Tytus, Romek i A’Tomek – 35 lat „Świata Młodych”., „Świat Młodych” 1984
Tytus, Romek i A’Tomek – W teatrze., „Świat Młodych” 1985
Tytus, Romek i A’Tomek – Historie przedksiążeczkowe. „Super Boom” 1993–1994
Zespół Blenders nagrał piosenkę „Banan i drzewo”, która treścią nawiązywała do komiksu, zaś w teledysku wykorzystano animowane wstawki ukazujące różne sceny z komiksów Papcia Chmiela. Pomysł oraz realizacja teledysku ANIM Marek Kuźnicki. Teledysk był emitowany m.in. w MTV.
W styczniu 2005 roku została wydana komputerowa gra przygodowo-zręcznościowa pod tytułem „Tytus, Romek i A’Tomek”, w której wcielający się w Tytusa gracz musiał powstrzymać rebelię zbuntowanych robotów.
W 2022 roku studio EGoFilm ogłosiło, że planuje filmową adaptację Tytusa, Romka i A'Tomka[12].
Nagrody i wyróżnienia
W roku 2009 Poczta Polska wprowadziła do obiegu trzy znaczki z bohaterami komiksu Papcia Chmiela, przedstawiając ich w konwencji zdjęć z kartotek policji[13].
.JPG)
