Przejście Merkurego na tle tarczy Słońca, tranzyt Merkurego – zjawisko astronomiczne zachodzące wtedy, kiedy planeta Merkury znajduje się między Ziemią i Słońcem i jest widoczna na tle tarczy słonecznej. Obserwacje tranzytu umożliwiają wyznaczenie średnicy kątowej planety oraz określenie jej dokładnych współrzędnych na niebie. Tranzyty Merkurego są znacznie częstsze niż tranzyty Wenus – zdarzają się średnio trzynaście razy w ciągu stulecia. Mogą mieć miejsce około 8 maja (w odstępach 7, 13 lub 33 lat) i około 10 listopada (w odstępach 13 lub 33 lat). W maju Merkury jest bliski swojego aphelium i ma rozmiar kątowy 12". W listopadzie jest bliski peryhelium, a jego rozmiar kątowy to 10". Ostatnie trzy tranzyty nastąpiły w latach 2006, 2016 i 2019, następny nastąpi 13 listopada 2032.
Czasami podczas tranzytu tarcza słoneczna bywa jedynie "muśnięta" przez Merkurego. Oznacza to, że w niektórych miejscach na kuli ziemskiej widać pełny tranzyt, a na innych tylko częściowy (bez drugiego i trzeciego kontaktu). Ostatni taki tranzyt miał miejsce 15 listopada 1999. Poprzedni – 28 października 743. Następny nastąpi 11 maja 2391. Zdarza się też, że z niektórych miejsc na Ziemi widać częściowy tranzyt, a z innych nie widać go w ogóle. Ostatni taki miał miejsce 11 maja 1937, poprzedni 21 października 1342, a kolejny nastąpi 13 maja 2608.
Pierwszym obserwatorem przejścia Merkurego przed tarczą Słońca był francuski astronom Pierre Gassendi, który prześledził przebieg zjawiska w 1631. W Polsce po raz pierwszy dokonał podobnej obserwacji i dokładnie ją opisał Jan Heweliusz w 1661. Obserwacja ta była trzecią w historii astronomii[1].
Podczas przejścia można zaobserwować różne zjawiska optyczne, a do najciekawszych należy tzw. czarna kropla.
2016 V 9 – cały (w większości kraju poza końcem zjawiska)
2019 XI 11 – początek
2032 XI 13 – cały
2039 XI 7 – cały
2049 V 7 – cały
2052 XI 9 – niewidoczny
2062 V 10 – początek
2065 XI 11 – niewidoczny
2078 XI 14 – początek
2085 XI 7 – częściowo
2095 V 8/9 – początek
2098 XI 10 – częściowo
Inne zjawiska związane z tranzytem
Zjawiska jednoczesnego tranzytu Merkurego i Wenus są bardzo rzadkie. Najbliższe będzie miało miejsce 26 czerwca 69163. Ostatnie miało miejsce 373 173 lat p.n.e. Bardzo podobne zdarzenie nastąpi 13 września 13425 – oba tranzyty nastąpią w odstępie 16 godzin.
Zaćmienie Słońca i jednoczesny tranzyt Merkurego to również rzadkie zjawisko. Najbliższe będzie można zaobserwować 5 lipca 6757 z terenów południowego Pacyfiku, zjawisko będzie widoczne także w Nowej Zelandii.
