Tichwińska Ikona Matki Bożej – jedna z ikon Matki Bożej czczonych w Rosyjskim Kościele Prawosławnym jako cudowne.
Dniem wspomnienia ikony w Rosyjskim Kościele Prawosławnym jest 26 czerwca (według kalendarza juliańskiego)[1].
Tichwińska Ikona Matki Bożej należy do typu ikonograficznego Hodegetria. Maryja trzyma Dzieciątko Jezus na lewej dłoni, wskazując na nie gestem prawej. Jej poważny wzrok nie jest skierowany w stronę Jezusa, lecz przed siebie; podobny wyraz ma twarz Dzieciątka. Matka Boża ubrana jest w ciemną szatę z gwiazdami na głowie i ramionach, Jezus – w szatę w kolorze jasnoczerwonym.
Według jednej z kronik nowogrodzkich pod datą 6891 (odpowiadającą r. 1383) zapisano informację o cudownym pojawieniu się ikony Matki Bożej z Dzieciątkiem w miejscowości Tichwin[2], na miejscu, w którym powstał następnie żeński monaster Wprowadzenia Matki Bożej do Świątyni[3]. Informacja o tym zdarzeniu została przekazana arcybiskupowi nowogrodzkiemu, który z kolei zrelacjonował je wielkiemu księciu moskiewskiemu, uzyskując od niego zgodę na budowę cerkwi poświęconej ikonie[2]. Kult ikony funkcjonował w Moskwie już w I poł. XV w., o czym świadczy umieszczenie w ikonostasie soboru Zwiastowania na Kremlu moskiewskim jej kopii. Rozpowszechnienie się kultu na całe Wielkie Księstwo Moskiewskie związane jest z postacią Wasyla, który szczególnie się nią zainteresował w trudnym momencie życiowym. Po rozwodzie z Sołomonią Saburową, która wbrew wcześniejszym oczekiwaniom nie urodziła mu syna, i ślubie z Heleną Glińską, ponownie zaczął pielgrzymować do monasterów i cudownych ikon w nadziei na pomoc bożą w poczęciu potomka[2]. W 1515 na polecenie Wasyla III w Tichwinie wzniesiono dla ikony nową świątynię[2]. Wielkim szacunkiem Tichwińską Ikonę Matki Bożej darzył również Iwan IV Groźny, który uważał ją za swoją szczególną opiekunkę[2]. Kult wizerunku kontynuowała rodzina Romanowych - w momencie wyjazdu Michała Romanowa z monasteru Ipatiewskiego w Kostromie, w celu objęcia władzy w kraju, matka pobłogosławiła go właśnie Tichwińską Ikoną Matki Bożej[2]. Od XVI do XIX w. kopiom ikony przypisywano szereg cudów związanych z działaniami bojowymi armii rosyjskiej – zapewniania im zwycięstw oraz ratowania od śmierci posiadających je żołnierzy[2].
W 1917 ikona została wywieziona do Rygi, następnie zaś do Stanów Zjednoczonych[4]. Przez lata opiekował się nią biskup Jan (Garklavs)[5]. W 2004, osiem lat po reaktywacji monasteru Zaśnięcia Matki Bożej w Tichwinie, wizerunek został zwrócony wspólnocie mniszej[4].
Na terenie Polski obiektem lokalnego kultu jest wariant ikony znajdujący się w cerkwi w Żerczycach[6]. Inna z kopii ikony znajduje się w cerkwi św. Symeona Słupnika w Brańsku. Brak jest informacji, kiedy tam się pojawiła. Według historyków sztuki ikona pochodzi z XVI wieku[7]
Przypisy
