S01

S01 – rodzina polskich silników dwusuwowych klasy 125 cm³ stanowiąca modyfikację silnika motocykla DKW RT 125[1]. Konstrukcję silnika opracował inż. Fryderyk Bluemke[1].

Silnik S01 w motocyklu WFM M06, Muzeum Motoryzacji w Poznaniu
Motocykl Sokół 125 z zamontowanym silnikiem S01, Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie
Silnik motocykla DKW RT 125 na którym wzorowano silnik S01
Silnik S01-Z3 w trenerze wojskowym MTS-70

Historia

Po drugiej wojnie światowej polskie władze podjęły decyzję o stworzeniu rodzimego przemysłu motocyklowego. Zdecydowano się na produkcję motocykla Sokół 125, wzorowanego na motocyklu DKW. Skonstruowanie silnika zlecono inżynierowi Fryderykowi Bluemkemu, który dopasował silnik do polskich warunków eksploatacji. Główną różnicą pomiędzy S01 a silnikiem DKW było zastosowanie iskrownika zamiast zapłonu bateryjnego[1]. Zmiana ta pozwoliła na eksploatację motocykla bez akumulatora, które w powojennych realiach były trudne do nabycia i słabej jakości[2]. Zdecydowano się również na zmniejszenie stopnia sprężania, co pozwoliło na stosowanie słabszych jakościowo paliw o niższej liczbie oktanowej. Pierwszych 6 egzemplarzy silnika zostało wyprodukowanych w 1947 roku w Zakładach Metalowych w Ustroniu, a seryjną produkcję ulokowano w Państwowych Zakładach Lotniczych na Psim Polu we Wrocławiu[3]. Montaż silnika w 1954 roku przejęła Warszawska Fabryka Motocykli[3], a od roku 1957 silnik produkowano również w Zakładach Metalowych w Nowej Dębie[4]. Największa modernizacja silnika nastąpiła w wersji S01-Z opracowanej przez inżyniera Wiesława Wiatraka[5][6]. Produkcja wielokrotnie modernizowanego silnika S01 zakończyła się wraz z zaprzestaniem produkcji motocykla WSK w 1985 roku[1].

Zastosowanie

Motocykle

Silnik S01 w różnych wersjach miał zastosowanie we wszystkich[a] motocyklach klasy 125 cm³ produkowanych seryjnie w PRL[7]. Były to następujące motocykle:

Rozwinięciem konstrukcji S01 były następujące silniki[1]:

Inne pojazdy

Silniki rodziny S01 wykorzystywane były w kartingu[8]. Silnik w wersji 051 (S01-Z3A Lux) posiada homologację dla gokartów klasy narodowej 125[9]. Ze względu na popularności i dużą dostępność, różne wersje silnika S01 napędzały wiele konstrukcji polskich gokartów takich jak: kart "Horyzontów Techniki"[b], kart RAP-3, kart K3, kart K5 Polkart[8].

Silnik z rodziny S01 był wykorzystywany do napędu trenażerów wojskowych MTS-70 i MTS-72 (TK 660)[c], które wykorzystywane był do szkolenia przyszłych kierowców w Ludowym Wojsku Polskim[10][11]. Zastosowanie trenażera z silnikiem motocyklowym miało zmniejszyć koszty szkolenia kierowców związane z zużyciem paliwa.[12]

Silniki wykorzystujące podzespoły S01

W PRL-u starano się zunifikować produkcję przemysłową[13]. Tworząc więc silniki do innych zastosowań starano się wykorzystać jak najwięcej podzespołów z popularnych silników S01.

M3-125B – glebogryzarka M3-125B Mrówka

Na podstawie silnika S01-Z1 powstał silnik M3-125B wykorzystywany w glebogryzarce M3-125B Mrówka. Silnik korzystał z tego samego układu tłokowo-korbowego, różnica występowała w budowie karterów silnika, ponieważ silnik nie potrzebował przekładni ze zmiennym przełożeniem[14].

ŁT-125 "Niesob" – silnik zaburtowy

Silnik zaprojektowany przez inż. Henryka Niesobskiego[15]. Silnik chłodzony cieczą wykorzystujący tłok i wał oraz iskrownik-prądnicę z silnika S01. Innowacyjnym rozwiązaniem opatentowanym przez konstruktora silnika była synchronizacja kąta wyprzedzenia zapłonu z położeniem przepustnicy[16].

S08 "Warta" – silnik kajakowy

Korzystając z części z silnika S01 powstał silnik S08 chłodzony cieczą do napędu kajaków[17]. Napęd z silnika był przenoszony na śrubę poprzez wał napędowy bez skrzyni biegów. Obieg wody chłodzącej bez użycia pompy, tylko przy pomocy ciśnienia dynamicznego wody, uzyskiwanego poprzez ruch kajaka[18]. Pierwotnie produkowany przez Wytwórnię Sprzętu Mechanicznego w Poznaniu[17], później produkcję silnika przeniesiono do Wytwórni Silników w Bydgoszczy[potrzebny przypis].

Dane techniczne

Silniki rodziny S01
Wersja S01 S01[i] S01-Z S01-Z1 S01-Z3 S01-Z3A S01-Z3A Lux[ii] S01-Z2S[19]
Cykl pracy dwusuwowy z przepłukiwaniem zwrotnym[20][21][22][23]
Pojemność skokowa 123 cm³[20][21][22][23] 148 cm3
Średnica cylindra 52 mm[20][21][22][23] 57 mm
Skok tłoka 58 mm[20][21][22][23]
Stopień sprężania 6,0[20] 6,85[21] 6,9[21][24] 7,5[25] 7,8[22][23] 8,0
Moc znamionowa 4 KM[20] 5,5 KM[21] 6,2 KM 6,5 KM[21] 7,3 KM 8 KM 9 KM
Liczba obrotów przy mocy znamionowej 4250 obr./min[20] 4900 obr./min[21] 4850 obr./min[24] 5300 obr./min[25][22][23] 5000 obr./min
Największy moment obrotowy 0,75 kGm[20] b.d. 1,0 kGm 1,1 kGm 1 kGm 1,2 kGm
Obroty momentu maksymalnego 3000 obr./min[20] b.d. 3800 obr./min[26] 3900 obr./min 4200 obr./min 4600 obr./min 4000 obr./min
Sprzęgło 3-tarczowe z wkładkami korkowymi, zanurzone w oleju[20][21][22]
Gaźnik G16[20] G20[21]
Rozruch nożny[20][21][22][23]
Instalacja zapłonowa
Zapłon iskrownikowy[20][21][22][23]
Prądnica 17 W 28 W[21]
Kąt wyprzedzenia zapłonu 27° 29° 23-24° [iii][23] b. d.
Wielkość przełożeń skrzyni biegów
I bieg 3,16 : 1[20][21] 2,93 : 1[22][23][25] b.d.
II bieg 1,49 : 1[20][21] b.d.
III bieg 1 : 1[20][21] b.d.
IV bieg brak b.d.
  1. ↑ od roku 1961
  2. ↑ inne oznaczenie typu silnika - 051
  3. ↑ 3mm przed GMP

Usprawnienia silnika

Współcześni użytkownicy motocykli z silnikiem S01 często dokonują wymiany oryginalnego iskrownika-prądnicy na zapłon CDI[27]. Modernizacja poprawia jakość i stabilność uzyskiwanej iskry, dzięki czemu rozruch silnika jest łatwiejszy. Jednocześnie moc ładowania alternatora jest większa od mocy prądnic stosowanych fabrycznie w silnikach z rodziny S01, co pozwala na zastosowanie mocniejszych żarówek w motocyklu[28].

Uwagi

  1. ↑ Wyłączając Romet Mińsk 125, który w Polsce nie był produkowany tylko składany.
  2. ↑ Dokumentacje karta opublikowano w miesięczniki "Horyzonty Techniki" w 1961 r. Został on zaprojektowany przez inż. Jerzego Jankowskiego
  3. ↑ Symbol używany przez Ludowe Wojsko Polskie

Przypisy

  1. ↑ a b c d e Dwusuwowe serce, [w:] Aleksander Sowa, Legendy naszej motoryzacji, 2010, ISBN 978-83-932553-9-9.
  2. ↑ Piotr Kawałek: DKW RT125 - niezniszczalne arcydzieło. Automobilista, 2018-06. [dostęp 2018-11-26]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
  3. ↑ a b Sokol M01 [online], www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2021-01-28].
  4. ↑ Polskie motocykle są najlepsze ! [online], motocykle.svasti.org [dostęp 2021-01-28].
  5. ↑ SŁOWO O WYNALAZCY - Wiatrak Wiesław [online], sites.google.com [dostęp 2021-01-11].
  6. ↑ Jan Tarczyński, To już historia. Polskie jednoślady 1945-1965, „Młody Technik” (9), 1988.
  7. ↑ Tomasz Szczerbicki, Jak wzmocnić silnik S01, „Świat Motocykli” (12), 1996.
  8. ↑ a b Tadeusz Rychter, Karting, wyd. 3 uzup., Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1982, s. 104, ISBN 83-206-0303-X, OCLC 749789091.
  9. ↑ Polski Związek Motorowy, Karta techniczna silnika - Numer homologacji PZM/GKSK 6/08 [online].
  10. ↑ Rewelacyjny wynik poszukiwania informacji o trenażerze! [online], faktypilskie.pl [dostęp 2023-10-08] (pol.).
  11. ↑ Nowe informacje w sprawie trenażerów samochodowych. [online], www.pmw.pila.pl [dostęp 2023-10-08].
  12. ↑ Tomasz Szczerbicki, Star 660 z silnikiem motocykla WSK125. Oni zrobili to naprawdę! [online], Ścigacz.pl, 25 listopada 2022 [dostęp 2023-09-18] (pol.).
  13. ↑ Regeneracja licznika część I [online], Stowarzyszenie Miłośników Junaka SFM, 22 października 2019 [dostęp 2023-08-15] (pol.).
  14. ↑ Instrukcja obsługi i Konserwacji Glebogryzarki M3 - 125B "Mrówka", Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne RSW Prasa.
  15. ↑ Kurs motorowodny,szkolenie praktyczne i egzaminy na patent sternika motorowodnego w Bydgoszczy [online], Motorowodniak Bydgoszcz, 28 października 2020 [dostęp 2020-12-16] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-28].
  16. ↑ Henryk Niesobski, Opis patentowy: Silnik przyczepny do napędu łodzi, 4 marca 1961.
  17. ↑ a b Wytwórnia Sprzętu Mechanicznego Poznań, ul. Mylna 38/40, Przepisy obsługi silnika kajakowego S08 (pol.).
  18. ↑ Jerzy Brdulak, Silniki przyczepne do łodzi, Warszawa 1982, s. 128, ISBN 83-217-2383-7 (pol.).
  19. ↑ WSK MR15 [online], www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2020-06-07].
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Tadeusz Heryng, Motocykl SHL - jego budowa i działanie, obsługa niedomagania i naprawa, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacyjne, 1953.
  21. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Jacek Urbańczyk, Naprawa motocykli WFM, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1966.
  22. ↑ a b c d e f g h i j Motocykl WSK M06B1 - Instrukcja obsługi i napraw bieżących, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1970, str. 7.
  23. ↑ a b c d e f g h i j Henryk Załęski, Motocykle WSK, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2002, ISBN 978-83-206-1450-3, OCLC 749413581 [dostęp 2021-01-28].
  24. ↑ a b Motocykl WSK M06 model 1964 - Instrukcja obsługi, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1965.
  25. ↑ a b c Motocykl WSK model 1964 - Instrukcja obsługi i naprawy doraźnej, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1966.
  26. ↑ WSK - Model M06L [online], www.polskiemotocykle.mik.pl [dostęp 2020-12-21].
  27. ↑ Od pierwszego "kopa": Jak okiełznać zapłon w silniku S01, „Automobilista” (168), kwiecień 2014.
  28. ↑ Tobiasz Kukieła, Zapłon CDI w motocyklu zabytkowym. Świętokradztwo czy rozsądek? [online], Świat Motocykli, 24 kwietnia 2020 [dostęp 2020-11-30] (pol.).

Linki zewnętrzne

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!