Rykały

Rykały

wieś
Pałac w Rykałach
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	białobrzeski
Gmina	Promna
Liczba ludności (2023)	324[2]
Strefa numeracyjna	48
Kod pocztowy	05-610[3]
Tablice rejestracyjne	WBR
SIMC	0633165[4]
Położenie na mapie gminy Promna Rykały
Położenie na mapie Polski Rykały
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Rykały
Położenie na mapie powiatu białobrzeskiego Rykały
51°41′37″N 20°48′59″E[1]

Rykały – wieś w Polsce, położona w województwie mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, w gminie Promna^[4][5].

Wieś jest sołectwem w gminie Promna^[6].

Historia

Pierwsze wzmianki o Rykałach datowane są na początek XV wieku. Wieś należała wówczas do rodu Doliwów. W Księdze Ziemi Czerskiej z roku 1440, wymieniony jest Piotr z Rykał. W następnym wieku właścicielami byli m.in. Maciej Doliwa Rykalski oraz Wojciech i Walenty Rykalski. Ród ten posiadał też wsie Wysoka i Rudki (już nieistniejącą).

Wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie grójeckim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[7].

Rykalscy około 1660 roku sprzedali Rykały rodzinie Rudzkich herbu Abdank, która władała tu do początków XIX wieku. Z tego rodu pochodził Jan Rudzki, poseł na sejm, podkomorzy czerski, zmarły w 1735 roku. Osada związana była z parafią Przybyszew.

Dobra Rykały nabył w 1820 Kacper Pruski od Józefa i Franciszki z Rudzkich z małżeństwa Okęckich, za kwotę 200 000 złotych. Nowy właściciel wydzierżawił je w 1823 r. na 3 lata Hiacyntowi Śliwińskiemu.

W 1834 dzierżawił Rykały Franciszek Tąkiel, który ostatecznie nabył je w 1840 za sumę 28620 rubli i 50 kopiejek w srebrze. W tym czasie w skład dóbr należały Rykały, Wylezinek, Rudki i Dylówki. Ich powierzchnia wynosiła 48 włók, były tu dwa młyny, gorzelnia, sady, dwa stawy i dwie sadzawki rybne. Dwór miał 7 pokoi z posadzkami, obok znajdował się lamus z piwnicą na skład okowity z drugiej strony kuchnia, dalej czworak dla służby. Nowo wybudowany dom dla oficjalistów, obok gorzelni dom dla owczarzy i gajowego. Przy drodze znajdowała się karczma, była też kuźnia do której jest zamieszkanie nad stawem, domy dla młynarzy pod gontami. Przed swoją śmiercią w 1863 r. ustanowił on spadkobiercą swojego bratanka, Władysława Piotra, który zmarł w 1911. Po nim właścicielem był jego syn, Stefan Tąkiel

W 1827 we wsi było 28 domów z 241 mieszkańcami.

W 1874 we wsi było 40 osad, 341 mieszkańców żyjących na 380 morgach. Folwark miał powierzchnię 1.051 mórg z tego ornych 725, 229 mórg lasu nieurządzonego, 9 budynków murowanych i 24 z drewna. Prowadzono 12-polowy płodozmian. Wieś należała do sądu gminnego okr. II w osadzie Goszczyn. Stacja pocztowa w Grójcu. Należała do parafii w Przybyszewie. Powołano do życia gminę, która miała powierzchnię 14 960 mórg i 3075 mieszkańców. Gmina istniała do 1954 roku.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa radomskiego.

We wsi znajduje się zabytkowy pałac wzniesiony w pierwszej połowie XIX wieku otoczony parkiem projektu Waleriana Kronenberga.

W miejscowości działało Państwowe gospodarstwo rolne Rykały^[8].

Przez miejscowość przepływa rzeczka Rykalanka w górnym biegu nazywana także Dylówką, lewobrzeżny dopływ Pilicy.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 119222
2. Raport o stanie gminy Promna w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 5
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1113 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. Strona gminy, sołectwa [dostęp 2024-01-01]
7. Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
8. Dz.U. z 1990 r. nr 51, poz. 301

Bibliografia

• Tadeusz Stefan Jaroszewski: Pałace i dwory w okolicach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10910-6. Brak numerów stron w książce
• Filip Sulimerski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. 10. Warszawa: 1880-1914. Brak numerów stron w książce
• Gazeta Warszawska nr. 303 z 1839 roku
• Księga ziemi czerskiej str. 78

Linki zewnętrzne

• Rykały, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 89 .
• Strona gminy. Historia miejscowości