Grób Kalanty w 2017 rokuAleja Wolności w Kownie w okolicach dawnego Teatru Miejskiego, gdzie dokonał aktu samospalenia Romas Kalanta
Romas Kalanta (ur. 22 lutego1953 w Olicie, zm. 15 maja1972 w Kownie) – bohater narodowy Litwy, w proteście przeciwko okupacji swojego kraju przez ZSRR dokonał publicznego samospalenia przed Teatrem Miejskim w Kownie. Stał się symbolem litewskiego ruchu oporu w latach 70. i 80.[1]
Kalanta podjął naukę w szkole średniej w Kownie, jednak w 1971 roku popadł w konflikt z kierownictwem szkoły z powodu wyrażenia krytycznej opinii na temat marksizmu w trakcie seminarium historycznego. Został wyrzucony z Komunistycznego Związku Młodzieży. Rozważał wstąpienie do seminarium duchownego, na co wpływ miała jego matka będąca katoliczką. Po niezdanej maturze zapisał się do szkoły wieczorowej i rozpoczął pracę w fabryce[2][3].
Okoliczności śmierci
Kalanta zainspirował się czynem Jana Palacha, o którym dowiedział się najprawdopodobniej z zachodnich stacji radiowych[2].
14 maja 1972 roku na Alei Wolności w Kownie przed Teatrem Muzycznym, naprzeciwko siedziby władz komunistycznych miasta o godzinie 12:30 polał się trzema litrami benzyny i dokonał aktu samospalenia[4]. Według niektórych relacji, miał wówczas krzyczeć: „Wolność dla Litwy!”. Został przewieziony do szpitala z powodu poparzeń 90% ciała. Zmarł następnego dnia w wieku 19 lat. W jego notatniku znaleziono zapis: „O moją śmierć oskarżcie totalitarny system polityczny”[2][3].
Reakcje społeczeństwa
Pogrzeb Kalanty odbył się 18 maja 1972 roku, jednak z powodu interwencji władz rozpoczął się dwie godziny wcześniej niż zaplanowano, co spotkało się z oburzeniem żałobników. Wywołało to dwudniowe zamieszki antyradzieckie, także w innych miastach Litwy, które zostały stłumione siłą. W Kownie zostały aresztowane 402 osoby, 7 z nich skazano na 3 lata więzienia[2][4].
Według KGB, 13 innych Litwinów dokonało później samospalenia[2].
W czerwcu 1972 roku w prasie pojawiły się doniesienia, iż komisja lekarska uznała Kalantę za chorego psychicznie, jednak w roku 1989 prokuratura powołała nową komisję, która orzekła całkowitą poczytalność mężczyzny[2][3].
Upamiętnienie
Kalanta jest bohaterem filmów dokumentalnych i książek. Pośmiertnie nadano mu tytuł Honorowego Obywatela Kowna. 4 lipca 2000 roku Valdas Adamkus odznaczył go Krzyżem Wielkim Orderu Krzyża Pogoni. 14 maja 2002 roku, w 30. rocznicę wydarzenia, na miejscu czynu odsłonięto pomnik upamiętniający samospalenie Kalanty[2][3]. Historia Romasa Kalanty stanowiła inspirację dla filmu Emilija iš Laisvės alėjos[5].
Przypisy
↑Loren L. Coleman: The Copycat Effect: How the Media and Popular Culture Trigger the Mayhem in Tomorrow's Headlines. Simon and Schuster, s. 57–58. (ang.).
