Primabalerina (wł.primaballerina – pierwsza balerina) – pierwsza tancerka zespołu baletowego, wykonująca główne partie w balecie[1]. Tytuł nadawany kiedyś przez władców (carów, królów, dyktatorów, namiestników), także przez niektórych prezydentów lub ministrów kultury, a nawet przez dyrektorów poszczególnych teatrów operowych.
Wyróżniano nim zazwyczaj najlepszą tancerkę w zespole baletowym, która charakteryzowała się nienaganną techniką, dyscypliną sceniczną, wielką charyzmą i niezwykłą osobowością – wyraźnie przewyższającymi inne tancerki i była wykonawczynią głównych partii w wielkim klasycznym repertuarze baletowym. Niejednokrotnie nadużywany był przez mocodawców, którzy kierowali się przy tych nominacjach osobistymi sympatiami i koneksjami towarzyskimi lub politycznymi wyróżnianych w ten sposób tancerek. Także w Polsce był nadawany dość samowolnie i dawno już został zaniechany.
Obecnie powszechnie uznawany jest w balecie jako pretensjonalny i anachroniczny. W czołowych zespołach świata zastąpiły go współcześnie pozycje pierwszych tancerek (analogicznie do pierwszych tancerzy), a tego rodzaju awanse odbywają się według zobiektywizowanych, wyłącznie profesjonalnych kryteriów.
Czasem jeszcze używany jest nieformalnie w publicystyce dla wyrażenie specjalnego uznania dla jakieś wybitnej tancerki baletu.
Eliza Gaynor Minden: The Ballet Companion: A Dancer's Guide to the Technique, Traditions, and Joys of Ballet. Simon and Schuster, New York 2005, ISBN 0-7432-6407-X.
Robert Greskovic: Ballet 101: A Complete Guide To Learning and Loving The Ballet. Hal Leonard Corporation, Pompton Plains 1998, ISBN 0-87910-325-6
Janina Pudełek: Warszawski balet romantyczny, 1802-1866. Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków, 1968.
JaninaJ.PudełekJaninaJ., Warszawski balet w latach 1867-1915, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1981, ISBN 83-224-0160-4, OCLC830211972. Brak numerów stron w książce
Helmut Schmidt-Garre: Ballett vom Sonnenkonig bis Balanchine, Friedrich Verlang, Hannover 1966.