Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatek od czynności cywilnoprawnych (w skrócie PCC) – podatek uregulowany przez ustawę z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych[1].

Zakres przedmiotowy podatku od czynności cywilnoprawnych

Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne:

Ponadto powstanie obowiązku podatkowego powodują również:

  • zmiany wyżej wymienionych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych,
  • orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne, jak czynności cywilnoprawne wymienione powyżej.

Wyłączenia i zwolnienia przedmiotowe

Nie podlegają podatkowi (wyłączone są z zakresu stosowania ustawy):

1. Czynności cywilnoprawne w sprawach:

  • alimentacyjnych, opieki, kurateli i przysposobienia,
  • ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego, opieki społecznej, ulg określonych w przepisach szczególnych dla żołnierzy niezawodowych i poborowych odbywających służbę zastępczą oraz ich rodzin, a także uprawnień dla osób niepełnosprawnych i osób objętych przepisami o szczególnych uprawnieniach dla kombatantów,
  • wyborów powszechnych,
  • powszechnego obowiązku obrony,
  • zatrudnienia, świadczeń socjalnych i wynagrodzeń za pracę,
  • nauki, szkolnictwa i oświaty pozaszkolnej oraz zdrowia,
  • podlegających przepisom o gospodarce nieruchomościami lub przepisom o autostradach płatnych,
  • podlegających przepisom o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych;

2. Umowy sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego zawieranej w związku z realizacją roszczeń wynikających z ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości na podstawie przepisów o ochronie środowiska;

3. Umowy sprzedaży rzeczy w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym;

4. Czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiana, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

  • opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
  • zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem[3]
    • umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część,
    • umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych;

5. Umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy, które w rozumieniu przepisów prawa celnego stanowią towary:

  • wprowadzone do wolnego obszaru celnego lub składu wolnocłowego,
  • objęte procedurą składu celnego;

6. Umowy spółki i ich zmiany związane z:

  • łączeniem spółek kapitałowych,
  • przekształceniem spółki kapitałowej w inną spółkę kapitałową,
  • wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:
    • przedsiębiorstwa spółki kapitałowej lub jego zorganizowanej części,
    • udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów.

Zwolnione od podatku – tj. objęte zakresem normowania ustawy, jednak zwolnione od opodatkowania ze względu na wykonywanie ich przez określone podmioty albo wyłączenia ich expressis verbis – są m.in. takie czynności cywilnoprawne jak:

  • sprzedaż walut obcych;
  • sprzedaż i zamianę walut wirtualnych w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 26 ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2023 r. poz. 1124);
  • przeniesienie własności nieruchomości lub ich części, wraz z częściami składowymi, z wyjątkiem budynków mieszkalnych lub ich części znajdujących się na obszarze miast, w drodze umów: sprzedaży, dożywocia, o dział spadku – w części dotyczącej spłat lub dopłat, o zniesienie współwłasności – w części dotyczącej spłat lub dopłat, darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, zamiany – do wysokości wartości rynkowej nieruchomości wraz z jej częściami składowymi. Pod warunkiem, że w rozumieniu przepisów o podatku rolnym, w chwili dokonania czynności, nabyte grunty stanowią gospodarstwo rolne albo utworzą gospodarstwo rolne lub wejdą w skład gospodarstwa rolnego będącego własnością nabywcy;
  • sprzedaż nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli nabywcą jest były właściciel (wieczysty użytkownik): nieruchomości wywłaszczonej, któremu przyznano odszkodowanie, a nie przyznano nieruchomości zamiennej; nieruchomości sprzedanej na cele publiczne określone w przepisach o gospodarce nieruchomościami, który w razie wywłaszczenia spełniałby warunki do przyznania nieruchomości zamiennej; nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, wykupionych na podstawie przepisów o ochronie i kształtowaniu środowiska. Zwolnienia te dotyczą kwoty w wysokości otrzymanego odszkodowania (uzyskanej ceny), pod warunkiem że nabycie nastąpiło w ciągu 5 lat od daty otrzymania odszkodowania (zapłaty);
  • sprzedaż budynku mieszkalnego lub jego części, lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego lub prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli następuje ona: w wykonaniu lub w związku z wielostronną umową o zamianie budynku lub praw do lokalu lub w celu uzyskania w zamian spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu albo budynku mieszkalnego lub jego części, zajmowanego przez nabywcę na podstawie umowy najmu, określonej w przepisach o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych;
  • zamianę budynku mieszkalnego lub jego części, lokali mieszkalnych stanowiących odrębną nieruchomość, spółdzielczych własnościowych praw do lokalu mieszkalnego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: praw do domu jednorodzinnego lub praw do lokalu w małym domu mieszkalnym, jeżeli stronami umowy są osoby zaliczone do I grupy podatkowej zgodnie z przepisami o podatku od spadków i darowizn;
  • sprzedaż rzeczy ruchomych, jeżeli podstawa opodatkowania nie przekracza 1000 zł;
  • sprzedaż bonów i obligacji skarbowych;
  • sprzedaż bonów pieniężnych Narodowego Banku Polskiego;
  • umowy spółki: zawarte wskutek przekształcenia, podziału lub łączenia w części dotyczącej kapitału zakładowego, którego wartość przed dokonaniem czynności została opodatkowana podatkiem kapitałowym poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Zwolnienia podmiotowe

Zwolnione z podatku są następujące strony czynności cywilnoprawnych:

  • państwa obce, ich przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne i siły zbrojne, międzynarodowe organizacje i instytucje oraz ich oddziały i przedstawicielstwa, korzystające na podstawie ustaw, umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych z przywilejów i immunitetów, a także członków ich personelu i inne osoby zrównane z nimi, jeżeli nie są one obywatelami polskimi i nie mają miejsca stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej – pod warunkiem wzajemności;
  • organizacje pożytku publicznego, jeżeli dokonają czynności cywilnoprawnych wyłącznie w związku z nieodpłatną działalnością pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie;
  • jednostki samorządu terytorialnego;
  • Skarb Państwa;
  • osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe, zaliczone, w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, do grupy osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności bez względu na rodzaj schorzenia, oraz osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności w związku ze schorzeniami narządów ruchu.

Obowiązek podatkowy

Obowiązek podatkowy powstaje:

  • z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej;
  • z chwilą podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału spółki mającej osobowość prawną;
  • z chwilą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki lub zawarcia umowy ustanowienia hipoteki;
  • z chwilą uprawomocnienia się odpowiedniego orzeczenia sądu, doręczenia wyroku sądu polubownego lub zawarcia ugody;
  • z chwilą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnej – jeżeli podatnik nie złożył deklaracji w sprawie podatku od czynności cywilnoprawnych w terminie 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku, a następnie powołuje się przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt jej dokonania.

Podmioty, na których ciąży obowiązek podatkowy

  • przy umowie sprzedaży – na kupującym;
  • przy umowie zamiany – na stronach czynności;
  • przy umowie darowizny – na obdarowanym;
  • przy umowie dożywocia – na nabywcy własności nieruchomości;
  • przy umowie o dział spadku lub o zniesienie współwłasności – na podmiocie nabywającym rzeczy lub prawa majątkowe ponad udział w spadku lub we współwłasności;
  • przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – na użytkowniku lub nabywającym prawo służebności;
  • przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – na biorącym pożyczkę lub przechowawcy;
  • przy ustanowieniu hipoteki – na składającym oświadczenia woli o ustanowieniu hipoteki;
  • przy umowie spółki cywilnej – na wspólnikach, a przy pozostałych umowach spółki – na spółce.

Podstawa opodatkowania

Podstawę opodatkowania stanowią odpowiednio:

1. Przy umowie sprzedaży:

2. Przy umowie zamiany:

  • wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego, od którego przypada wyższy podatek[6],

3. Przy umowie darowizny – wartość długów i ciężarów albo zobowiązań przejętych przez obdarowanego;

4. Przy umowie dożywocia – wartość rynkowa nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;

5. Przy umowie o zniesienie współwłasności lub o dział spadku – wartość rynkowa rzeczy lub prawa majątkowego nabytego ponad wartość udziału we współwłasności lub spadku;

6. Przy ustanowieniu odpłatnego użytkowania, w tym również nieprawidłowego oraz odpłatnej służebności – wartość świadczeń użytkownika bądź osoby, na rzecz której ustanowiono służebność, za okres, na jaki prawa te zostały ustanowione;

7. Przy umowie pożyczki i umowie depozytu nieprawidłowego – kwota lub wartość pożyczki albo depozytu;

8. Przy umowie spółki:

  • przy zawarciu umowy – wartość wkładów wniesionych do majątku spółki albo wartość kapitału zakładowego,
  • przy zmianie umowy – wartość wkładów powiększających majątek spółki albo wartość, o którą podwyższono kapitał zakładowy,
  • przy dopłatach – kwota dopłat,
  • przy pożyczce udzielonej spółce przez wspólnika lub akcjonariusza – kwota lub wartość pożyczki,
  • przy oddaniu spółce rzeczy lub praw majątkowych do nieodpłatnego używania – roczna wartość nieodpłatnego używania, którą przyjmuje się w wysokości 4% wartości rynkowej rzeczy lub prawa majątkowego oddanego do nieodpłatnego używania,
  • przy przekształceniu, podziale lub łączeniu spółek – wartość majątku wniesionego do spółki albo wartość kapitału zakładowego,
  • przy przeniesieniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej rzeczywistego ośrodka zarządzania spółki kapitałowej lub jej siedziby – wartość kapitału zakładowego;

9. Przy ustanowieniu hipoteki – kwota zabezpieczonej wierzytelności.

Stawki podatku

Stawki podatku zostały zróżnicowane ze względu na rodzaj czynności cywilnoprawnej i wynoszą odpowiednio:

  • od umowy sprzedaży:
    • nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
    • innych praw majątkowych – 1%;
  • od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny:
    • przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym – 2%,
    • przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych – 1%;
  • od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności – 1%,
  • od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego – 0,5%,
  • od ustanowienia hipoteki:
    • na zabezpieczenie wierzytelności istniejących – od kwoty zabezpieczonej wierzytelności – 0,1%,
    • na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej – 19 zł;
  • od umowy spółki – 0,5%.

Przypisy

  1. ↑ Tekst jednolity Ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 295).
  2. ↑ Podatek od kupna mieszkania – ile wynosi, kto płaci i czy można go uniknąć?. www.totalmoney.pl. [dostęp 2022-03-10].
  3. ↑ Wymienione w tym podpunkcie umowy mogą być objęte zarówno zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od towarów i usług (jako czynności zwolnione), jak również zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.
  4. ↑ Wartość rynkową przedmiotu czynności cywilnoprawnych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia dokonania tej czynności, bez odliczania długów i ciężarów.
  5. ↑ Przy umowie sprzedaży zawieranej przez nierezydentów podstawą opodatkowania jest równowartość w złotych kwoty zagranicznych środków płatniczych, określonej w zezwoleniu dewizowym, przeznaczonych na zapłacenie ceny.
  6. ↑ Przy zamianie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość lub własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego na taki lokal lub prawo do lokalu podstawę opodatkowania stanowi różnica wartości rynkowych zamienianych lokali lub praw do lokali.

Literatura

Linki zewnętrzne

System podatkowy w Polsce

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!