Pacyna

Pacyna

wieś
Część wsi z kościołem
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	gostyniński
Gmina	Pacyna
Liczba ludności (2023)	189[2]
Strefa numeracyjna	24
Kod pocztowy	09-541[3]
Tablice rejestracyjne	WGS
SIMC	0572794[4]
Położenie na mapie gminy Pacyna Pacyna
Położenie na mapie Polski Pacyna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Pacyna
Położenie na mapie powiatu gostynińskiego Pacyna
52°18′00″N 19°42′45″E[1]
Strona internetowa

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Pacyna

Pacyna – wieś sołecka^[5] (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie gostynińskim, w gminie Pacyna^[4][6].

Pacyna uzyskała lokację miejską około 1519 roku, zdegradowana przed 1579 rokiem^[7]. Prywatne miasto szlacheckie położone było w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gąbińskim ziemi gostynińskiej województwa rawskiego^[8]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.

Miejscowość jest siedzibą gminy Pacyna.

Historia

Część wsi z przystankiem autobusowym

Najstarsza pisana wzmianka o Pacynie pochodzi z 1430 r. i znajduje się w Archiwum Archidiecezjalnym w Poznaniu. Pacyna w XVI w. była miastem. Prawa miejskie uzyskała 6 marca 1509 r. W 1519 r. miasto zniszczył pożar.

W wyniku II rozbioru Polski Pacyna w 1792 r. znalazła się pod panowaniem pruskim. Zgodnie z nowym podziałem administracyjnym była położona w prowincji Prus Południowych w departamencie warszawskim.

W listopadzie 1806 r. na ziemie powiatu gostynińskiego wkroczyły wojska napoleońskie. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego i kolejnych zmianach administracyjnych prefektem powiatu gostynińskiego został Teodor Dembowski - właściciel dóbr Pacyna. Po klęsce Napoleona w 1813 r. ziemie, na których znajdowała się Pacyna, zostały zajęte przez Rosjan.

Pacyna znalazła się w granicach utworzonego w 1815 r. Królestwa Polskiego. W 1825 r. miejscowość liczyła 341 mieszkańców, zaś w roku 1885 Pacynę zamieszkiwały 462 osoby. W 1873 roku dobra Pacyny składały się z folwarków: Model, Kamionka, Lękowiec oraz wsi Pacyna. Siedzibą dóbr była Pacyna. W skład majątku wchodziły m.in.: gorzelnia, dwa wiatraki, cukrownia oraz złoża torfowe. Miejscowość w tym czasie przynależała do powiatu gostynińskiego, Sądu w Sannikach oraz poczty w Gąbinie. W okresie między powstaniem listopadowym a styczniowym majątek Pacyna należał do przodujących w Królestwie - słynął z hodowli bydła i koni. W październiku 1861 r. namiestnik Królestwa Polskiego hrabia Karol Lambert wprowadził nowy podział administracyjny. Pacyna znalazła się w granicach powiatu gostynińskiego, w okręgu kaliskim, guberni warszawskiej. W czasie trwania powstania styczniowego nie doszło do walk na terenie samej Pacyny. Źródła informują o walce pod wsią Słup 3 sierpnia 1863 r. Zginęło tam wówczas 17 powstańców, 9 wzięto do niewoli, a następnie powieszono we wsi Model. Druga potyczka miała miejsce we wsi Słomków. Podejrzani o sprzyjanie sprawie narodowej dziedzice byli poddawani przez władze cesarskie represjom, a ich majątki były palone. Z rozkazu władz rosyjskich spalono folwarki Słup i Malina położone w gminie Pacyna.

17 września 1939 r. do Pacyny wkroczyły wojska niemieckie. Część mieszkańców Pacyny wysiedlono z ich domów, a ich gospodarstwa przejęli osadnicy niemieccy. 20 listopada 1939 r. Pacyna została włączona do Rzeszy. 18 stycznia 1945 r. na teren gminy wkroczyły wojska Armii Czerwonej, które wyzwoliły mieszkańców Pacyny.

We wsi znajduje się rzymskokatolicki murowany kościół św. Wawrzyńca oraz cmentarz^[9].

Ludzie związani z Pacyną‎

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 96178
2. Raport o stanie gminy Pacyna w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 8
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 901 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. GUS. Wyszukiwarka TERYT
5. Strona gminy, sołectwa
6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
7. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 58-59.
8. Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
9. Prezentacja Gminy / Zabytki. Urząd Gminy Pacyna. [dostęp 2010-05-12].

Linki zewnętrzne

• Pacyna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 811 .