Oulu (szw.Uleåborg) – miasto w zachodniej Finlandii, od 1776 do 2009 stolica prowincji Oulu. Leży nad Zatoką Botnicką przy ujściu rzeki Oulujoki. Największe miasto leżące poza Finlandią Południową, centrum regionalne o dużym znaczeniu, szóste pod względem liczby ludności miasto Finlandii. Liczba ludności wynosi 211 848 osób[1]. Miasto zajmuje powierzchnię 3 817 km², z czego 2 972 km² to ląd, a 845 km² woda[2].
Oulu jest ważnym portem Zatoki Botnickiej, zamarzającym przez zimę. Jest też miastem uniwersyteckim, a ze względu na niezwykle efektywną współpracę uniwersytetu, ośrodków badawczych i parku technologicznego zwanym „Doliną Krzemową Północy”[3]. Centrum nowych technologii, w tym uniwersytet, centrum badań w dziedzinie technologii oraz park technologiczny Technopolis, mieści się w północnej części miasta zwanej Linnanmaa. Rozwinięty przemysł chemiczny i drzewny, skórzany i spożywczy. Ważny węzeł kolejowy, ze stacją Oulu i drogowy. Jest to również port handlowy i lotniczy. Miłośnicy sportu znają miasto m.in. dzięki drużynie hokejowej – Kärpät.
Historia
Słowo Oulu pochodzi najprawdopodobniej z języków saamskich i oznacza powódź, jednakże istnieją też inne teorie o pochodzeniu nazwy[4].
Ujście Oulujoki do Zatoki Botnickiej było jednym z głównych terytoriów spornych pomiędzy królestwem Szwecji i Nowogrodem Wielkim. Pierwszą próbą wyznaczenia granic pomiędzy dwoma państwami podjęto w 1323 roku w traktacie z Pähkinäsaari. Oulujoki wraz z Oulujärvi znalazły się wówczas na północ od niej, na terytoriach należących do Nowogrodu. Nie powstrzymało to szwedzkich osadników, którzy często osiedlali się poza granicą swojego państwa. W 1375 roku u ujścia Oulujoki powstał zamek Kastelli, umacniający pozycję Szwedów w regionie. W 1590 Pietari Bagge zbudował zamek Oulu na dzisiejszej wyspie Linnansaari. Jednak dopiero w 1595 roku, po pokoju w Tayssina, granica została przesunięta na północ, przyznając Oulujoki Szwecji.
Prawa miejskie Oulu otrzymało w 1605 roku i szybko stało się ważnym miejscem handlowym. Do tego miasta sprowadzano futra z Laponii. W XVIII wieku ulegało licznym pożarom (m.in. w 1654, kiedy spłonął ratusz), więc zachowało się niewiele starych obiektów. W latach 1714–21, podczas tzw. Wielkiego Gniewu, Oulu znajdowało się w pasie ziemi, gdzie toczyły się szczególnie zażarte walki pomiędzy wojskami szwedzkimi i rosyjskimi. Miasto było wielokrotnie plądrowane i palone przez Kozaków. Populacja spadła o prawię połowę (do 400 osób).
Po powodzi w 1724 roku Oulujoki znalazła nowe ujście do morza, odcinając część Toppili od stałego lądu (dziś Toppilansaari). Wyspa była doskonałym miejscem na nowy port i rzeczywiście wkrótce powstała tam przystań, przejmując rolę głównego portu od dotychczasowej przystani Hahtiperä w dzisiejszym centrum miasta. W 1737 roku miasto miało już około 1000 mieszkańców. W 1765 miasto uzyskało prawo do handlu międzynarodowego, choć zagraniczne statki nie mogły zawijać do portu w Oulu. W 1776 roku miasto stało się stolicą prowincji Oulu, a Karl Magnus Jögerhorn jej pierwszym zarządcą.
W 1809 roku, po pokoju w Hamina, kończącym kolejną wojnę rosyjsko-szwedzką, Oulu zostało włączone do Wielkiego Księstwa Finlandii, będącego protektoratem imperium rosyjskiego. W 1822 miasto strawił kolejny wielki pożar. Źródła podają, że spłonęło 330 domów, a tylko 65 uratowało się od ognia. W 1854 w ramach wojny krymskiej w porcie w Oulu stanęła, po ostrzelaniu statków handlowych, brytyjska flota. Miasto nie stawiło oporu, dzięki czemu nie zostało spalone.
W połowie XIX wieku miasto stało się największym na świecie ośrodkiem produkcji smoły. Wtedy też zaczął się rozwijać w mieście przemysł. W 1886 otwarto linię kolejową z Seinäjoki.
W 1917 roku Finlandia ogłosiła niepodległość. Wkrótce potem wybuchła wojna domowa pomiędzy Czerwonymi i Białymi. Walki w Oulu toczyły się w styczniu i lutym 1918 roku. Po zwycięstwie Białych, na Raatinsaari powstał obóz więzienny, w którym zginęły 23 osoby; zamknięto go w sierpniu 1918. Ogólnie w walkach zginęło 90 osób.
Podczas wojny zimowej Oulu również zostało oszczędzone – zostało zbombardowane dwukrotnie, 1 i 21 stycznia 1940, co kosztowało życie 5 osób. W czasie wojny kontynuacyjnej miasto stanowiło jeden z ważniejszych garnizonów armii niemieckiej. Zbombardowane przez lotnictwo radzieckie w lutym 1944.
W 1959 roku założony został uniwersytet. W latach 80. Oulu stało się ważnym ośrodkiem wysokich technologii, w tym przemysłu informatycznego, telekomunikacyjnego, optoelektroniki i zastosowań nowoczesnych technologii w medycynie. W 1990 populacja miasta przekroczyła 100 000. 1 stycznia 2013 roku granice miasta rozszerzyły się: włączono w jego obszar dawne gminy Kiiminki, Haukipudas, Oulunsalo oraz Yli-Ii[5]. Powierzchnia miasta wzrosła wówczas z 1 511,3 km² do 3 113,04 km², a liczba ludności z około 150 tysięcy do 191 tysięcy.
Podział administracyjny
Oulu podzielone jest na 23 duże dzielnice (fiń.suuralue), które dzielą się w sumie na 106 mniejszych dzielnic (fiń.kaupungiosa). Największe spośród nich (pod względem liczby mieszkańców) to Keskusta, Kaijonharju, Kaakkuri i Koskela[6].
Lista dzielnic (w nawiasie podano numer porządkowy)[6]:
W średniowieczu i czasach nowożytnych miasto znane było z handlu dziegciem, śledziami, futrami i produktami ze skóry. W XIX wieku było obok Archangielska najważniejszym północnoeuropejskim portem handlującym dziegciem. Jego produkcja kwitła w głębi kraju, następnie transportowano go w beczkach rzekami na wybrzeże. Beczki ładowano w Oulu na statki i stamtąd płynęły do całej Europy, a często po przeładunku w portach, głównie angielskich, do Ameryki Północnej.
Oprócz tego miasto ma długą tradycję produkcji papieru i przetwórstwa drzewnego. Finlandia jest światowym potentatem w produkcji papieru, największe na świecie fabryki znajdują się właśnie nad Zatoką Botnicką.
Zapotrzebowanie miasta na energię jest pokrywane za pomocą elektrowni Toppila, jednej z największych elektrowni torfowych na świecie, na rzece Oulujoki znajduje się też elektrownia wodna Merikoski (ponad 39 MW). Po południowej stronie Hierasaari i na wszystkich wyspach archipelagu jest wiele nowoczesnych elektrowni wiatrowych.
Obecnie Oulu to miasto uniwersyteckie i centrum technologii informacyjnych. Znajduje się tam wiele drobnych firm informatycznych, a także duży ośrodek badań firmy Nokia. Uniwersytet znajduje się około 6 km od centrum Oulu, w dzielnicy Linnanmaa, gdzie tworzy drugie mniejsze centrum miasta.
Praca
Ponad 55% zatrudnionych w Oulu pracuje w sektorze usług. Na drugim miejscu znajduje się przemysł, w którym zatrudnione jest 16%[7] (2007).
Do Oulu została skierowana przez Jana Pawła II jedna z pierwszych rodzin w misjach[10]. Znajduje się tu katolicki kościół Świętej Rodziny, założony w 1992 roku. Parafia Świętej Rodziny (fiń. Nasaretin Pyhän Perheen Seurakunta) jest najbardziej wysuniętą na północ w Finlandii[11].
Zabytki
Ruiny zamku Kastelli z 1375 roku. Jest to najstarszy budynek w mieście
