W historycznych źródłach Ossolińscy pojawili się w XIV wieku. Ossolińscy wywodzą się z możnego średniowiecznego rodu Toporczyków z Morawicy koło Krakowa. W wieku XIV jedna z gałęzi Toporczyków osiadła na Ossolinie koło Sandomierza. Protoplastą rodu był Jan z Ossolina, syn wielkiego marszałka koronnego i kasztelanakrakowskiego – Nawoja z Tęczyna. Potomkowie Jana pisali się „z Ossolina” i dali oni początek rodzinie Ossolińskich. Od pierwszej połowy wieku XVI liczni potomkowie Jana z Ossolina zaczęli używać nazwiska Ossoliński, co było zgodne z ówczesną tradycją w Rzeczypospolitej, kiedy zaczęto odstępować od używania przydomków np. z Ossolina, z Ciechanowa czy z Balic na rzecz bardziej „nowoczesnego” nazwiska obranego od nazwy miejsca, skąd pochodził ród.
Linia rodu osiadła na Ossolinie wygasła po mieczu na początku XX wieku. Do dziś żyją potomkowie rozgałęzionych w XVII i XVIII wieku linii szlacheckich w Polsce i świecie.
Jan z Ossolina (zm. 1459) – kasztelan radomski (1419-1435), wojnicki (1442).
Andrzej z Ossolina i Balic (zm. po 1488) – obrońca przed najazdem węgierskim w 1474 r., dziedzic wielkiego majątku Ossolina.
Paweł Ossoliński (zm. 1534) – dziedzic Klimontowa, kilkukrotny poseł Rzeczypospolitej na obce dwory.
Hieronim Ossoliński (zm. 1576) – kasztelan sądecki, wojnicki i sandomierski, starosta krzeszowski. Wybitny działacz ruchu kalwińskiego w Rzeczypospolitej.
Jerzy Ossoliński – kanclerz wielki koronny. W okresie bezkrólewia w Rzeczypospolitej latach 1648/50 de facto trzymał rządy w kraju. Został obdarowany tytułem książęcym przez papieża Urbana VIII w 1633 roku. Tytuł ten zakwestionował jednak sejm Rzeczypospolitej.
Franciszek Maksymilian Ossoliński – podskarbi wielki koronny, za wstawiennictwem Stanisława Leszczyńskiego miał otrzymać tytuł para i diuka Francji od Ludwika XV, Króla Francji w 1736 roku. Tytułu tego jednak mu nigdy oficjalnie nie przyznano, lecz Franciszek Maksymilian mimo to nim się posługiwał. Był sekretarzem Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii.
Rodzina Ossolińskich używała średniowiecznego herbu rodziny Toporczyków „Topór”.
Zamki i pałace Ossolińskich były cenione w XVII wieku jako jedne z najwspanialszych w Rzeczypospolitej. Do największych z nich należał Krzyżtopór. Wspomnieć należy jeszcze o pałacu kanclerza Jerzego Ossolińskiego w Warszawie i jego zamku w Ossolinie.
AndrzejA.PrzybyszewskiAndrzejA., Ossolińscy herbu Topór, Radomyśl Wielki: Wydawnictwo Historyczna.pl [CashNet, Szymon Przybyszewski], 2009, ISBN 978-83-927999-2-4, OCLC751481787. Brak numerów stron w książce
