PROFILBARU.COM

Operacja permska
	wojna domowa w Rosji
	; Perm. Pomnik upamiętniający zdobycie Permu i Kunguru przez czerwonych w 1919 r.
Czas	21 czerwca – 1 lipca 1919
Miejsce	rejon Permu i Kunguru
Przyczyna	dążenie Armii Czerwonej do odzyskania Permu i Kunguru oraz do dalszego marszu na Ural
Wynik	zwycięstwo czerwonych
Strony konfliktu
Rosyjska FSRR	Biali
Dowódcy
Siergiej Kamieniew; Siergiej Mieżeninow; Wasilij Szorin	Radola Gajda
Siły
ok. 45 tys.	ok. 40 tys.
brak współrzędnych

Operacja permska – działania wojenne prowadzone przez 2 i 3 Armię Czerwoną oraz Flotyllę Kamsko-Wołżańską przeciwko białej Armii Syberyjskiej, składowej Armii Rosyjskiej adm. Aleksandra Kołczaka, w dniach 21 czerwca-1 lipca 1919 r. Operacja stanowiła dalszy ciąg kontrofensywy Frontu Wschodniego Armii Czerwonej, jej celem było odzyskanie przez czerwonych Permu.

Tło wydarzeń

Biali zdobyli Perm w końcu grudnia 1918 r.^[1] Odzyskanie miasta nie było częścią pierwotnych planów Armii Czerwonej podczas przygotowywania kontrofensywy na Froncie Wschodnim w kwietniu, maju i czerwcu 1919 r. Czerwoni odnieśli jednak na wschodzie znaczące sukcesy dużo szybciej, niż spodziewała się Rada Komisarzy Ludowych^[2]. W połowie czerwca, po zdobyciu przez czerwonych Ufy, biali, zagrożeni okrążeniem, musieli wycofać się na przedpola Uralu^[3]. Rada Rewolucyjno-Wojskowa Frontu Wschodniego wystąpiła do komisarza spraw wojskowych i morskich Lwa Trockiego oraz do głównodowodzącego Armii Czerwonej Jukumsa Vacietisa o zgodę na kontynuowanie pościgu. Początkowo ich opinia była odmowa; obaj byli błędnie przekonani, że Armia Rosyjska posiada na Syberii znaczące rezerwy^[3]. Trocki i Vacietis sugerowali przejście do obrony na linii Biełej, a także przerzucenie części sił do walki z Siłami Zbrojnymi Południa Rosji gen. Antona Denikina. Jednak plenum Komitetu Centralnego WKP (b) 15 czerwca opowiedziało się za dalszą ofensywą na kierunku wschodnim^[3].

Przebieg operacji

Zadanie zdobycia Permu postawione zostało przed wojskami lewego skrzydła Frontu Wschodniego - 2 i 3 Armią. Zadanie wykonania głównego uderzenia na Perm z kierunków północnego i północno-zachodniego powierzono 3 Armii pod dowództwem Siergieja Mieżeninowa^[4]. Składały się na nią 29 i 30 dywizje strzeleckie wzmocnione o wydzielony oddział północny Brygady Ekspedycyjnej 3 Armii^[5]. 3 Armię wspierać miała 2 Armia^[5] pod dowództwem Wasilija Szorina^[6], złożona z 5, 7, 21 i 28 dywizji strzeleckich^[5]. Postawiono przed nią zadanie uderzenia na Kungur i podejścia do Permu od południa^[5]. Współpracować z nimi miała Flotylla Kamsko-Wołżańska pod dowództwem P. Smirnowa z 37 okrętami^[7]. Łącznie obie armie liczyły ok. 46 tys. żołnierzy, 226 dział i 961 karabinów maszynowych^[5].

W Permie znajdowała się biała Armia Syberyjska pod dowództwem gen. Radoli Gajdy^[7], która wycofała się po odejściu z Głazowa^[8] za Kamę^[5]. Liczyła ona ok. 40 tys. żołnierzy, 158 dział i 538 karabinów maszynowych^[5].

20 i 21 czerwca 3 Armia, wspierana przez Flotyllę Kamsko-Wołżańską, przekroczyła Kamę na wysokości Osy, po czym przeszła do natarcia i zmusiła trzon Armii Syberyjskiej do odejścia za Irień^[5]. Biali zamierzali przejść do obrony na linii rzeki^[5]. 29 czerwca musieli jednak kontynuować odwrót, gdyż 21 dywizja strzelecka 2 Armii zbliżyła się do Kunguru, zagrażając tyłom białych. 30 czerwca 30 dywizja strzelecka, a po niej 29 dywizja strzelecka również sforsowała Kamę^[5].

Dzień później, 1 lipca 1919 r., 2 Armia uderzyła od południa na Kungur i wkroczyła do miasta tego samego dnia^[5]. 3 Armia natomiast okrążyła Perm i również 1 lipca^[9] przeprowadziła udany atak na miasto od północy, głównie siłami 29 dywizji strzeleckiej. W mieście zdobyła m.in. 600 wagonów kolejowych^[9]. Sukces operacji permskiej, a następnie operacji złatoustowskiej (13 lipca) umożliwił czerwonym kontynuowanie natarcia na Uralu i odzyskanie tamtejszych obszarów wysoko uprzemysłowionych^[9].

Przypisy

↑ J. Smele, The "Russian"..., s. 89.
↑ E. Mawdsley, Wojna...., s. 191.
↑ ^a ^b ^c J. Smele, Civil war..., s. 317.
↑ Меженинов Сергей Александрович [online], www.hrono.ru [dostęp 2019-03-16] .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Piermskije opieracii [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983.
↑ Шорин Василий Иванович [online], www.hrono.ru [dostęp 2019-03-16] .
↑ ^a ^b ПЕРМСКАЯ ОПЕРАЦИЯ 1919 [online], encyclopedia.mil.ru [dostęp 2019-03-16] .
↑ J. Smele, The "Russian"..., s. 114.
↑ ^a ^b ^c J. Smele, Civil war..., s. 318.

Bibliografia

E.E. Mawdsley E.E., Wojna domowa w Rosji 1917–1920, Warszawa: Bellona, 2010, ISBN 978-83-11-11638-2 .
Piermskije opieracii [w:] Grażdanskaja wojna i wojennaja intierwiencija w SSSR. Encikłopiedija, Sowietskaja Encikłopiedija, Moskwa 1983.
Jonathan D.J.D. Smele Jonathan D.J.D., Civil war in Siberia. The anti-Bolshevik government of Admiral Kolchak 1918-1920, Cambridge: Cambridge University Press, 1997, ISBN 978-0-521-57335-1 .
Jonathan D.J.D. Smele Jonathan D.J.D., The "Russian" Civil Wars 1916-1926. Ten Years That Shook the World, London: Hurst&Company, 2015, ISBN 978-1-84904-721-0 .