Oddział Telefoniczny Oddziałów Strzeleckich

Oddział Telefoniczny Oddziałów Strzeleckich – pododdział łączności Oddziałów Strzeleckich będący zalążkiem formacji łączności Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej.

Oddział Telefoniczny Oddziałów Strzeleckich został zmobilizowany 3 sierpnia 1914 w Krakowie na bazie Oddziału Telefonicznego Związku Strzeleckiego, zorganizowanego przez inż. Stanisława Żmigrodzkiego^[1]. W skład oddziału wchodził komendant i jego zastępca oraz dwa patrole piesze po czterech ludzi^[2]. Oddział wziął udział w ćwiczeniach polowych organizowanych przez Związek Strzelecki w 1913 i 1914^[1] pod Wieliczką i pod Czernichowem^[3], w Tyńcu, pod Skawiną (ćwiczenia nocne), w Zakopanem oraz dwudniowych ćwiczeniach Dawidowie i Basiówce pod Lwowem, a także jednomiesięcznej szkole strzeleckiej w Stróży^[4]. Ponieważ ćwiczenia odbywały się w różnych zespołach to „dość znaczny zastęp strzelców przeszedł przeszkolenie w służbie łączności”^[4]. Wśród tych strzelców byli: Stanisław Kaszubski ps. „Król” i Leopold Kula ps. „Lis”^[4], Edward Gibalski ps. „Franek”, Tadeusz Frank-Wiszniewski ps. „Słoń”, Józef Szajewski ps. „Feliks”, Stanisław Kłak ps. „Złotoń” i Edward Zacharski ps. „Porwa”^[5]. Wyszkolenie telegrafistów z powodu braku sprzętu ograniczało się do sygnalizacji chorągiewkami, nauki alfabetu Morse’a oraz obsługi telefonów^[6]. Oddział posiadał kilka aparatów telefonicznych austriackich czteroliniowych i kilka bębnów kabla telefonicznego^[3].

8 sierpnia 1914 o godz. 3.00 zmobilizowany oddział wymaszerował z Krakowa za batalionem obywatela Mieczysława Trojanowskiego ps. „Ryszard”^[7].

W skład oddziału wchodził jego komendant – inż. Stanisław Żmigrodzki ps. „Emil I”^[8] oraz dwa patrole^[9][10]:
I patrol

• telefonista^[a] – Mieczysław Gruszecki ps. „Lolo”, uczeń gimnazjalny z Krakowa^[12], †1916 Kostiuchnówka,
• aparacista^[b] – plut. Gustaw Świątyński ps. „Mścisław”, pocztowiec z Niska^[13], †1928 Radomyśl,
• rekwizycista^[c] – Stefan Kowalik ps. „Turek”, elektromechanik, uczestnik rewolucji 1905, ur. 10 września (11 listopada) 1889 w Suchedniowie, odznaczony Orderem Virtuti Militari^[14], KN (7 lipca 1931)^[15], Krzyżem Walecznych i Odznaką Pamiątkową Więźniów Ideowych^[14], urzędnik w Centralnym Instytucie Wychowania Fizycznego w Warszawie^[16][14],
• telefonista – Zygmunt Łada ps. „Ataman”, profesor gimnazjalny,
• telefonista – Karol Spatzier ps. „Kleber”^[17],
• telefonista – Klaudiusz Krzehlik ps. „Hlik”^[18],

II patrol

• aparacista (zastępca komendanta oddziału) – sierż. Aleksander Winiarski ps. „Jar”,
• rekwizycista – Hipolit Zawadzki ps. „Czesław”, elektromechanik, uczestnik rewolucji 1905^[19], KNzM (3 czerwca 1933)^[20],
• telefonista – Karol Górnicki ps. „Ułan”, elektromechanik, były kawalerzysta armii rosyjskiej, uczestnik rewolucji 1905, członek V PDS w Czortkowie^[21], porucznik kawalerii Wojska Polskiego, †26 maja 1928 w Rajczy^[22], kawaler Virtuti Militari i KN (pośmiertnie 7 lipca 1931)^[15] oraz Krzyża Walecznych (dwukrotnie),
• telefonista – Stanisław Pieniążek ps. „Pol”^[23],
• telefonista – Władysław Grzybek ps. „Sfinx”, technik budowlany z Krakowa^[24],

W Krzeszowicach do oddziału dołączyli: Józef Maziarski ps. „Oszczep”, pocztowiec z Wieliczki^[d][25] i Ludwik Grodzicki ps. „Ludek”, technik z Dyrekcji pocztowej w Krakowie^[e][26]. Tam też żołnierze otrzymali „ogromne, ciężkie karabiny Werndla i amunicję do kieszeni i plecaków”^[27]. W początkowym okresie istnienia oddział posiadał skrzynkę z latarniami sygnalizacyjnymi, parę chorągiewek czerwonych i białych, 3 km woskowanego kabla na 6 bębnach, torbę z narzędziami, dwa aparaty telefoniczne polowe w czarnej skórze, do noszenia na pasie na brzuchu. Cały sprzęt mieścił się w dwóch koszach i był przewożony na jucznym koniu^[28]. Jak wspominał Aleksander Winiarski, żołnierze oddziału posiadane aparaty telefoniczne nazywali zabytkami z wojny prusko-austriackiej 1866 – „słuchawki ogromne, a brzęczyk ledwo zipie”^[27].

Po zajęciu Kielc oddział uruchomił stałą linię telefoniczną Kielce–Kraków^[1].

Oddział stał się kadrą legionowych oddziałów telefonicznych, jakie powstały przy I i II Brygadzie Legionów Polskich, a następnie również przy III Brygadzie i wszystkich pułkach legionowych^[29].

Tradycje Oddziału Telefonicznego Oddziałów Strzeleckich kontynuował 5 Batalion Telegraficzny w Krakowie^[30]. Na lewej stronie płatu sztandarowego batalionu, na dolnym ramieniu krzyża kawalerskiego wyszyto napis: „Kraków 8 VIII 1914”^[7][31].

Uwagi

1. Strzelec – specjalista budowy linii telefonicznej^[11].
2. Strzelec – specjalista obsługi stacji telefonicznej^[11].
3. Strzelec – specjalista naprawy uszkodzeń (posiadał narzędzia)^[11].
4. Stanisław Żmigrodzki wymienił go w składzie II patrolu, jako telefonistę^[11].
5. Stanisław Żmigrodzki nie wymienił go w pierwszym składzie oddziału^[11].

Przypisy

1. Kaliński 1928 ↓, s. 978.
2. Żmigrodzki 1935 ↓, s. 21.
3. Najsarek 1928 ↓, s. 1012.
4. Żmigrodzki 1935 ↓, s. 22.
5. Stanisław Żmigrodzki. Szkoła letnia Zw. Strzeleckiego w 1913. „Strzelec”. 11, s. 85, 1935-03-17. Warszawa. 
6. Drewnowski 1928 ↓, s. 987.
7. Winiarski 1938 ↓, s. 569.
8. Żołnierze Niepodległości: Żmigrodzki Stanisław Tadeusz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
9. Żmigrodzki 1935 ↓, s. 27–28.
10. Winiarski 1938 ↓, s. 571–572.
11. Żmigrodzki 1935 ↓, s. 28.
12. Żołnierze Niepodległości: Gruszecki Mieczysław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
13. Żołnierze Niepodległości: Świątyński Gustaw. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
14. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. WBH. [dostęp 2021-03-17].
15. M.P. z 1931 r. nr 156, poz. 227.
16. Winiarski 1938 ↓, s. 572.
17. Żołnierze Niepodległości: Spatzier Karol. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
18. Żołnierze Niepodległości: Krzehlik (Krzechlik) Klaudiusz. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
19. Żołnierze Niepodległości: Zawadzki Hipolit. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
20. M.P. z 1933 r. nr 131, poz. 172.
21. Żołnierze Niepodległości: Górnicki Karol. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
22. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 listopada 1928 roku, s. 390.
23. Żołnierze Niepodległości: Pieniążek Stanisław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
24. Żołnierze Niepodległości: Grzybek Władysław, ps. „Sfinx”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
25. Żołnierze Niepodległości: Maziarski Józef Aleksander, ps. „Oszczep”. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
26. Żołnierze Niepodległości: Grodzicki Ludwik. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2021-03-17].
27. Winiarski 1938 ↓, s. 573.
28. Winiarski 1938 ↓, s. 572–573.
29. Kaliński 1928 ↓, s. 978–979.
30. Winiarski 1938 ↓, s. 570.
31. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 7 z 19 czerwca 1937 roku, poz. 89.

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2021-01-07].
• Emil Kaliński. 1918–1928. „Przegląd Wojskowo-Techniczny”. 6, grudzień 1928. Warszawa: Departament Inżynierii MSWojsk.. 
• Kazimierz Drewnowski. Służba łączności w Legjonach Polskich. „Przegląd Wojskowo-Techniczny”. 6, grudzień 1928. Warszawa: Departament Inżynierii MSWojsk.. 
• Romuald Najsarek. Łączność w I-ej Brygadzie Legjonów Polskich. „Przegląd Wojskowo-Techniczny”. 6, grudzień 1928. Warszawa: Departament Inżynierii MSWojsk.. 
• Aleksander Winiarski. Kadrówka łączności. „Przegląd Łączności”. 8 (151-152), sierpień 1938. Warszawa: Dowództwo Wojsk Łączności MSWojsk.. 
• Stanisław Żmigrodzki: Przed i po 6 sierpnia. Wspomnienia oficera łączności I Brygady. Warszawa: Instytut Badania Najnowszej Historii Polski, 1935.