Obserwatorium Siding Spring

Obserwatorium Siding Spring

Siding Spring Observatory

Obserwatorium Siding Spring z lotu ptaka. Na pierwszym planie Teleskop Angielsko-Australijski (AAT).
Inne nazwy	SSO
Państwo	Australia
Stan	Nowa Południowa Walia
Położenie	Siding Spring (Mount Woorut)
Wysokość	1160 m n.p.m.
Zarządzający	Research School of Astronomy and Astrophysics
Kod obserwatorium	413
Teleskopy
AAT: 3,9 m optyczny ATT: 2,3 m optyczny UKST: 1,24 m kamera Schmidta SkyMapper: 1,35 m szerokokątny FTS: 2 m optyczny iTelescope.Net: wiele automatycznych teleskopów (max 0,7 m) PROMPT: 4x0,4 m optyczne ROTSE: 0,45 m gamma Solaris-3: 0,5 m optyczne KMTNet: 1,6 m optyczne szerokokątne HATS: 2x4x0,18 m optyczne
Położenie na mapie Nowej Południowej Walii Obserwatorium Siding Spring
Położenie na mapie Australii Obserwatorium Siding Spring
31°16′24″S 149°03′52″E
Strona internetowa

Obserwatorium Siding Spring (Siding Spring Observatory, SSO) – australijskie obserwatorium astronomiczne położone w stanie Nowa Południowa Walia, 27 km na zachód od miasta Coonabarabran^[1]. Znajduje się na górze Siding Spring (zwanej też Mount Woorut) o wysokości około 1160 m n.p.m., na wschodniej granicy parku narodowego Warrumbungle National Park^[1]. Jest najważniejszym optycznym obserwatorium w Australii^[2]. Zarządza nim Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA) – wydział Australian National University (ANU)^[3]. Znajdują się tu teleskopy należące do RSAA oraz innych instytucji australijskich i zagranicznych, w tym największy teleskop optyczny w Australii – Teleskop Angielsko-Australijski (AAT). Obserwatorium Siding Spring jest udostępnione dla zwiedzających w ciągu dnia^[1].

Zgodnie z nomenklaturą Międzynarodowej Unii Astronomicznej Obserwatorium Siding Spring otrzymało kod 413^[4].

Historia

Poprzednikiem Obserwatorium Siding Spring było Obserwatorium Mount Stromlo założone w 1924 roku w pobliżu stolicy Australii – Canberry. Było to początkowo obserwatorium słoneczne należące do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Po II wojnie światowej zajęło się obserwacjami gwiazd i galaktyk. W 1957 roku zostało przejęte przez Australian National University. Wzrastające zanieczyszczenie świetlne od rozbudowującej się stolicy spowodowało konieczność budowy nowego obserwatorium z dala od terenów miejskich, by zapewnić jak najlepsze warunki do nocnych obserwacji nieba. Na miejsce budowy wybrano górę Siding Spring w górach Warrumbungles (Warrumbungle Mountains)^[5].

Obserwatorium Siding Spring rozpoczęło pracę w 1964 roku^[2]. Organizacyjnie te dwa obserwatoria stanowiły jedną całość o nazwie Mount Stromlo and Siding Spring Observatories. Wszystkie nowe teleskopy budowano odtąd tylko w placówce na Siding Spring^[5].

W 1967 władze brytyjskie i australijskie zdecydowały o budowie wielkiego 3,9-metrowego Teleskopu Angielsko-Australijskiego (AAT). Na jego lokalizację wybrano właśnie Siding Spring. Został on oddany do użytku w październiku 1974, zaś pracę naukową rozpoczął na początku 1975 roku^[6].

Kolejnym dużym teleskopem był oddany do użytku w 1984 roku 2,3-metrowy reflektor, będący wówczas jednym z najbardziej zaawansowanych technologicznie teleskopów świata^[5].

W styczniu 2013 roku miał miejsce pożar buszu, który dosięgnął również obserwatorium. Personel ewakuowano, zniszczeniu uległy trzy należące do obserwatorium budynki, kolejne trzy zostały poważnie uszkodzone. Jednak teleskopy, poza osmaleniem i zabrudzeniem wnętrz kopuł popiołem, nie poniosły żadnych większych uszkodzeń^[7]. W połowie lutego 2013 roku w obserwatorium wznowiono nocne obserwacje nieba, zaś na początku kwietnia obserwatorium zostało ponownie otwarte dla gości z zewnątrz^[8]. Podobny pożar zniszczył w 2003 roku Obserwatorium Mount Stromlo^[5].

Działające teleskopy^[9][10]

Kopuła Teleskopu Angielsko-Australijskiego

Kopuła teleskopu SkyMapper, w tle teleskop 2,3-metrowy

Polski teleskop Solaris

• teleskop 2,3-metrowy należący do ANU, zwany też Advanced Technology Telescope – oddany do użytku w 1984^[5]. Jego cechą charakterystyczną jest to, że cały budynek teleskopu znajduje się na obrotowej podstawie i obraca się razem z teleskopem.
• SkyMapper – zautomatyzowany szerokokątny teleskop o średnicy zwierciadła głównego 1,35 m, oddany do użytku w 2008^[5], zbudowany w celu stworzenia pierwszego kompleksowego cyfrowego przeglądu nieba południowego. Należy do ANU.
• Teleskop Angielsko-Australijski – 3,9 m, oddany do użytku w 1974, zarządzany przez Australijskie Obserwatorium Astronomiczne
• Faulkes Telescope South – zautomatyzowany teleskop o aperturze 2 m, zarządzany przez Las Cumbres Observatory Global Telescope Network. Należy do sieci teleskopów edukacyjnych obsługiwanych przez Internet przez zarejestrowanych użytkowników – szkoły, stowarzyszenia astronomiczne, zawodowych astronomów itp.
• Hot Jupiters in the Southern Sky – dwa teleskopy zarządzane przez Projekt HAT-South, działają od 2009, służą do wykrywania tranzytujących planet pozasłonecznych. Każdy z nich składa się z czterech identycznych obiektywów o średnicy 0,18 m.
• iTelescope.Net – grupa różnej wielkości zautomatyzowanych teleskopów (maksymalny rozmiar zwierciadła 0,7 m) należących do organizacji typu non-profit o nazwie iTelescope.Net. Działa od stycznia 2013, jest częścią globalnej sieci teleskopów do wykorzystania przez użytkowników Internetu.
• Robotic Optical Transient Search Experiment (ROTSE) – 0,45 m, jeden z czterech rozsianych po całym świecie teleskopów należących do międzynarodowego projektu badawczego ROTSE badającego rozbłyski gamma
• teleskop Solaris – 0,5 m, jest własnością Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN, należy do Projektu Solaris mającego na celu poszukiwanie planet pozasłonecznych w układach gwiazd podwójnych
• UK Schmidt Telescope (UKST) – szerokokątny teleskop o aperturze 1,2 m, służący do wykonywania przeglądów południowego nieba. Oddany do użytku w 1973, początkowo zarządzany przez brytyjskie Obserwatorium Królewskie w Edynburgu, obecnie przez Australijskie Obserwatorium Astronomiczne^[11].
• 1,6-metrowy teleskop KMTNet (Korea Microlensing Telescope Network) – szerokokątny koreański teleskop zainstalowany w 2014, służący głównie do wykrywania planet pozasłonecznych przy wykorzystaniu zjawiska mikrosoczewkowania grawitacyjnego. Bliźniacze teleskopy zainstalowano w Chile i Południowej Afryce^[12].
• PROMPT A1 – A4 – cztery 17-calowe (42,5 cm) zautomatyzowane, obsługiwane przez Internet teleskopy sieci Skynet zainstalowane w 2013 roku przez Uniwersytet Karoliny Północnej w Chapel Hill^[13].

Teleskopy zdemontowane bądź nieczynne^[9][10]

• ANU 40-calowy (1,0 m) teleskop Boller & Chivens – oddany do użytku w 1964, pierwszy teleskop zainstalowany w obserwatorium
• ANU 16-calowy (0,4 m) teleskop Boller & Chivens – oddany do użytku wkrótce po teleskopie 40-calowym, służył do badań fotometrycznych
• ANU 24-calowy (0,6 m) teleskop Boller & Chivens – oddany do użytku w 1966
• UNSW Automated Patrol Telescope (APT) – 0,5 m, szerokokątny. Powstał na bazie kamery Bakera-Nunna służącej do śledzenia sztucznych satelitów, zainstalowanej w latach 60. w Woomera, a potem przeniesionej do stacji Orroral Valley koło Canberry. W 1982 podarowano ją Uniwersytetowi Nowej Południowej Walii, który ją gruntownie zmodyfikował i zainstalował w Obserwatorium Siding Spring. Teleskop ten służył do poszukiwania planet pozasłonecznych.
• Uppsala 0,5 m Schmidt Near Earth Object Survey Telescope – zbudowany w 1956 w Szwecji, zainstalowany w Obserwatorium Mount Stromlo w 1957, przeniesiony do Siding Spring w 1982. Służył głównie do wykrywania planetoid i komet (w ramach programu Siding Spring Survey) oraz różnych fotograficznych badań Drogi Mlecznej.

Wybrane odkrycia

W obserwatorium tym odkryto łącznie ponad 4500 planetoid, w tym 2687 w ramach programu Siding Spring Survey^[14]. Na cześć obserwatorium nazwano planetoidę (2343) Siding Spring^[15].

Odkryto tu również wiele komet, 13 z nich (stan na 2022 rok) nosi nazwę obserwatorium, w tym kometa okresowa 162P/Siding Spring^[16].

Międzynarodowy zespół astronomów w latach 1998–2006 odkrył za pomocą UK Schmidt Telescope 900 mgławic planetarnych w Galaktyce oraz prawie 500 w Wielkim Obłoku Magellana^[17].

Przypisy

1. Information for Visitors. Siding Spring Observatory. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
2. Siding Spring Observatory – Overview. Siding Spring Observatory. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
3. About us. Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA). [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
4. List Of Observatory Codes. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
5. History. Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA). [dostęp 2016-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-02)]. (ang.).
6. A Brief History. Australian Astronomical Observatory. [dostęp 2016-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-28)]. (ang.).
7. Jude Dineley: Fires ravage Siding Spring Observatory. [w:] Physics World [on-line]. Institute of Physics, 2013-01-16. [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
8. Siding Spring Observatory reopens. Australian National University, 2013-04-08. [dostęp 2016-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-24)]. (ang.).
9. Siding Spring Observatory. Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA). [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
10. Telescopes. Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA). [dostęp 2016-09-29]. (ang.).
11. The UK Schmidt Telescope. Australian Astronomical Observatory. [dostęp 2016-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-06-19)]. (ang.).
12. Installation of Three KMTNet Telescopes. Korea Microlensing Telescope Network, 2015-09-02. [dostęp 2016-10-01]. (ang.).
13. Our Telescopes. [w:] Skynet University [on-line]. [dostęp 2016-10-01]. (ang.).
14. Minor Planet Discovery Sites. [w:] Minor Planet Center [on-line]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2022-07-29. [dostęp 2022-08-16]. (ang.).
15. (2343) Siding Spring w bazie Minor Planet Center (ang.)
16. Siding Spring w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.). [dostęp 2022-08-16].
17. Astronomers find more lights for their Christmas tree. Australian Astronomical Observatory, 2006-12-14. [dostęp 2016-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-27)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Obserwatorium Siding Spring. Australian National University. (ang.).
• Siding Spring Observatory. Research School of Astronomy and Astrophysics (RSAA). (ang.).

Kontrola autorytatywna (obserwatorium astronomiczne):

• ISNI: 0000000405888846
• VIAF: 233792553
• GND: 4259155-7

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Siding-Spring-Observatory, topic/Mount-Stromlo-and-Siding-Spring-Observatories