Monaster św. Jana Miłościwego – prawosławny męski monaster w Zahajcach Małych, w eparchii tarnopolskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[2].
Historia
Klasztor został ufundowany w 1626 przez wdowę po pułkowniku wojsk polskich, Konstantynie Jarmolińskim, Irenę z Bohowitynów. Wzniesiono go na górze, gdzie wcześniej stał zamek, otoczony rowem i wałami[3]. W 1649, w obecności przełożonego Monasteru Poczajowskiego, Hioba, fundatorka zapisała wspólnocie dobra we wsi Szubar i przekazała 1000 zł[4]. Dwa lata później syn Ireny Jarmolińskiej, Iwan, nadał mnichom młyn i dwa uroczyska. Jeszcze w XVII w. na należącej do klasztoru ziemi osadzono chłopów, którzy założyli wieś klasztorną[4]. W latach 1626–1630 powstały monasterska cerkiew i dzwonnica[5]. Monaster w Zahajcach pozostawał prawosławny do 1721, gdy przeszedł w ręce unickiego zakonu bazylianów[6]. W 1794 klasztor przeszedł w jurysdykcję Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[7]. Monaster podlegał eparchii wołyńskiej[8]. Od 1829 do 1873 przełożeni klasztoru byli równocześnie rektorami seminarium duchownego w Krzemieńcu, zaś od 1865 do 1873 monaster Objawienia Pańskiego w Krzemieńcu był filią monasteru w Zahajcach[7].
Na początku XX wieku, dzięki staraniom przełożonego, archimandryty Epifaniusza, monaster znacznie się rozwinął[9]. W 1903 w głównej cerkwi monasterskiej wykonano nowe freski[5]. W 1912 otwarty został podległy klasztorowi skit św. Joazafa Biełgorodzkiego[7]. W czasie I wojny światowej obiekt został uszkodzony[5].
Monaster pozostał w rękach prawosławnych także po I wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości przez Polskę. W 1921 państwo polskie przejęło na własność jedynie majątek monasteru, a po odwołaniu biskupa krzemienieckiego Dionizego wyraziło zgodę na pozostawienie w rękach mnichów części gospodarstwa rolnego, stawu z młynem oraz pasieki. Ostatecznie klasztor zachował posiadany majątek ziemski i las, z zastrzeżeniem, że z uzyskiwanego dochodu miał utrzymywać także prawosławnego biskupa wołyńskiego[4]. W 1926 część ziemi została sprzedana miejscowym chłopom. Monaster w Zahajcach należał do zamożniejszych klasztorów prawosławnej diecezji wołyńskiej[10]. W okresie międzywojennym przeprowadzono remont głównej cerkwi, w ramach którego podjęto konserwację fresków, wstawiono nowy ikonostas i naprawiono dach. Poza świątynią kompleks budynków monasterskich składał się z domu mieszkalnego z cerkwią św. Jana Chrzciciela oraz dwóch drewnianych domów, z których jeden pełnił funkcję domu pielgrzyma[5]. Według danych z 1932 monaster prowadził gospodarstwo rolne i pięć pasiek, nie funkcjonowała natomiast przy nim żadna instytucja dobroczynna ani społeczna[5]. Cerkiew monasterska była równocześnie świątynią parafialną[5].
17 kwietnia 1943 hitlerowcy spalili skit św. Joazafa i zamordowali zamieszkujących go mnichów i posłuszników[9].
Klasztor został zamknięty przez władze radzieckie w 1964, trzy lata po śmierci ostatniego mnicha[7]. Do 1987 w zabudowaniach monasterskich mieściły się szwalnia, szkoła, biblioteka i magazyn[9]. Cerkiew monasterska działała do 2007 jako parafialna[7]. W 2001 w zrujnowanym klasztorze zamieszkał pierwszy mnich od 1961 – ihumen Filadelf, do którego dołączyli następnie kolejni zakonnicy z ławry Poczajowskiej[9].
Głównym obiektem kultu w monasterze była Ikona Matki Bożej „Miłująca Wszystkich”[5]. Oryginał wizerunku został w 2005 skradziony, od tego czasu w monasterze czczona jest jedynie jego kopia. Drugą ikoną o szczególnym znaczeniu jest ikona patrona klasztoru z cząsteczką jego relikwii przekazana monasterowi przez patriarchę Aleksandrii[7].
Przypisy
- ↑ Ж У Р Н А Л № 21
- ↑ ТЕРНОПІЛЬСЬКА єпархія
- ↑ Józef Krzywicki, Zahajce Małe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 278 .. Autor hasła pisze, jakoby klasztor ufundowany został dla bazylianów. Podaje też datę 1636.
- ↑ a b c Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 134-137. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ a b c d e f g Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 144-145. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 423. ISBN 83-60456-02-X.
- ↑ a b c d e f Святителя Іоанна Милостивого чоловічий монастир
- ↑ Mironowicz A.: Kościół prawosławny w Polsce. Białostockie Towarzystwo Historyczne, 2006, s. 494-495. ISBN 83-60456-02-X.
- ↑ a b c d A. Petrovska, W Zahajcach Małych, "Przegląd Prawosławny", nr 12 (330), grudzień 2012, s.32-33
- ↑ Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 139 i 141. ISBN 978-83-7431-127-4.
