Len (duń. Hørren) – baśń Hansa Christiana Andersena o rozwoju i wykorzystaniu lnu zwyczajnego. Opowiadanie to zostało opublikowane po raz pierwszy w 1849 roku.
W 2005 w Polsce powstała wersja animowana tej baśni.
Historia wydań
Opowiadanie to zostało opublikowane po raz pierwszy w 1849 roku w czasopiśmie Fædrelandet(inne języki)[1]. W Polsce ukazało się kilkakrotnie już w XIX wieku w przekładach anonimowych (1854, 1898), oraz Wandy Młodnickiej (1890) i Cecylii Niewiadomskiej (1899), w dwudziestoleciu międzywojennym opublikowano przekłady Janiny Colonny-Walewskiej (1924), Franciszka Mirandoli (1929), Stefanii Beylin (1931) i Adama Przemskiego (1938), po wojnie Witolda Zechentera (1946), a w 2003 r. – Bogusławy Sochańskiej[1]. Pozycja doczekała się kilku wydań w Polsce[2].
Fabuła
Ta baśń opowiada o podróży rośliny lnu, która zaczyna swoje życie pełna optymizmu, odrzucając ostrzeżenia paproci o przemijającej naturze życia. Len zostaje ostatecznie wyrwany z ziemi i przechodzi serię bolesnych przemian, najpierw stając się tkaniną – lnem, a później praktycznymi przedmiotami, takimi jak bielizna. Pomimo bólu, len odnajduje cel i radość w swoich nowych formach, wierząc, że każda zmiana przynosi nową możliwość wniesienia czegoś wartościowego do świata[3].
Z czasem len jest dalej przekształcany w papier, na którym zapisane zostają ważne historie, co przynosi mu jeszcze większe spełnienie. Chociaż len oczekuje dalszych podróży, zostaje ostatecznie odrzucony i spalony. W ostatnich chwilach, gdy len zamienia się w popiół, dostrzega, jak maleńkie istoty wyłaniają się z popiołów, tworząc iskry, symbolizując ciągłość życia. Historia przekazuje potężne przesłanie, że mimo prób i przemian, które przechodzimy, pieśń życia nigdy naprawdę się nie kończy – ewoluuje w coś jeszcze piękniejszego[3].
Analiza i odbiór
Klaus P. Mortensen zauważa, że baśń ta przypomina parabolę. Zestawia ją z baśnią Gryka, której tytułowa bohaterka ponosi karę za brak pokory – w czasie burzy zostaje spalona na węgiel. Len, w odróżnieniu od niej, akceptuje życie i jego warunki, co „wiąże się z wyciszeniem własnego „ja” i zdolnością do przemiany”, która „pozwala przekraczać granice fizycznego końca”. „Wieczne życie dostępne jest dla tego, kto jest w stanie zapomnieć o sobie” – podsumowuje badacz, przywołując w tym kontekście również podobne przesłanie z Ewangelii według Św. Mateusza 10,39[4].
Według Anny Podemskiej-Kałuży, „Len nie należy do najbardziej rozpoznawalnych baśni Andersena: nigdy nie zyskał takiej popularności, jak Dzikie łabędzie, Calineczka, Dziewczynka z zapałkami, Księżniczka na ziarnku grochu czy Królowa Śniegu. Nie jest wprawdzie uznawany za arcydzieło literatury dla dzieci, ale zajmuje poczesne miejsce w zbiorach baśni, obok takich znanych tekstów, jak Słowik, Ołowiany żołnierzyk czy Nowe szaty cesarza. Chociaż utwór ten nie stał się ikoną literatury dla dzieci, jest jednym z najpiękniejszych tekstów”. Według badaczki, utwór ten „wzbudza wiele pozytywnych emocji w dzieciach i dorosłych”, a jego uniwersalnym przesłaniem, w kontekście opisu cyklu życiowego rośliny, od jej czasu od narodzin do śmierci, jest „konieczność pogodzenia się z kresem wszystkiego, co nas otacza”[2].
Według Anny Podemskiej-Kałuży, w Polsce Len stał się lekturą szkolną ok. 1999 roku (dla klasy IV), co spowodowało wzrost popularności tej baśni wśród polskich czytelników[a][2].
W 2005 r. w Polsce powstał film animowany Len na podstawie tego opowiadania, w reżyserii Joanny Jasińskiej[2]. W filmie wykorzystano przekład Bogusławy Sochańskiej[5], bezpośrednio z języka duńskiego. Według Anny Podemskiej-Kałuży był to film pionierski, jako „pierwszy polski obraz filmowy udostępniony dzieciom z niepełnosprawnością wzroku i z niepełnosprawnością słuchu”, a także pierwszy film, w którym wersje przygotowała niepełnosprawna młodzież i dzieci, a nie dorośli (w wersji z 2007 r. powstała wersja przetłumaczona na język migowy, a w 2011 r. wersja z audiodeskrypcją)[2][6]. Badaczka oceniła ekranizację jako udaną, pisząc, że oddziałuje na widza tak samo mocno, jak oryginalny tekst literacki[2].
Uwagi
- ↑ Autorka pisze: „Dla polskiego ucznia tekst Andersena był przez wiele lat prawie nieznany: przełom nastąpił, gdy po ponad 150 latach od swego powstania Len znalazł się w kanonie lektur dla IV klasy szkoły podstawowej”. Książka nie jest jednak zindeksowana w wykazie lektur od klasy IV do roku 1999 (Franaszek A., Od Bieruta do Herlinga-Grudzińskiego: wykaz lektur szkolnych w Polsce w latach 1946–1999, Biblioteka Narodowa, 2006, ISBN 978-83-7009-542-0); nie jest także wymieniona w wykazie lektur szkolnych od tego okresu (patrz Lektura szkolna#1999); po reformie 1999 nie istniała lista lektur dla klas IV–VI (patrz Dz.U. z 1999 r. nr 14, poz. 129), taka pojawiła się dopiero w 2007, ale nigdy nie obejmowała tej pozycji dla tych klas (natomiast Baśnie Andersena, zawierające tę pozycję, były lekturą dla klas II–III od 1959 do ok. 1999 roku, były też lekturą dla klasy I–III od 2007 i ponownie od 2017; przy czym nauczyciel zwykle wybiera dowolną liczbę baśni, bez obowiązku wyboru żadnej konkretnej – patrz źródła cytowane w tym haśle).
Przypisy
- ↑ a b Hans Christian Andersen: Baśnie i opowieści. tłum. Bogusława Sochańska, wstęp Klaus P. Mortensen. T. I. Media Rodzina, 2006, s. 521.
- ↑ a b c d e f AnnaA. Podemska-Kałuża AnnaA., Klasyczna baśń w perspektywie edukacji wielozmysłowej Film z audiodeskrypcją jako nowa propozycja lektury Lnu Hansa Christiana Andersena, [w:] BernadetaB. Niesporek-Szamburska, MałgorzataM. Wójcik-Dudek, AleksandraA. Zok-Smoła (red.), (Przed)szkolne spotkania z lekturą, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2015, s. 529–540, ISBN 978-83-8012-623-7 [dostęp 2024-09-03] .
- ↑ a b WolneLektury.pl [online], wolnelektury.pl [dostęp 2024-09-03] .
- ↑ Hans Christian Andersen: Baśnie i opowieści. tłum. Bogusława Sochańska, wstęp Klaus P. Mortensen. T. I. Media Rodzina, 2006, s. 25–26.
- ↑ Len. TV Studio Filmów Animowanych. [dostęp 2024-09-05].
- ↑ BiałystokOnline plB. Bialystok BiałystokOnline plB., W Białymstoku powstał pierwszy w Polsce film dla dzieci niesłyszących i niewidzących [wideo] [online], BiałystokOnline.pl, 21 marca 2011 [dostęp 2024-09-03] (pol.).
Linki zewnętrzne
