Krwawy piątek (1930)

Krwawy piątek – określenie starć zaszłych w Zawierciu 18 kwietnia 1930 roku, w wyniku których zmarły trzy osoby.

Przebieg starć

W Wielki Piątek 18 kwietnia 1930 przed siedzibą magistratu w Zawierciu przy ul. 3 Maja od godziny czternastej bezrobotni oczekiwali na wypłatę zasiłku. Pieniądze na zasiłki przywieziono z Kielc o godzinie piętnastej (z opóźnieniem), ponadto nie zostały przygotowane listy wypłat. Stąd też bezrobotni otrzymali zapewnienie, że pieniądze zostaną wypłacone w sobotę. Ci nie chcieli się na to zgodzić i wtargnąwszy do budynku, rozpoczęli niszczenie urządzeń biurowych. Przybyłe oddziały policji usunęły protestujących na ulice miasta, po czym ci zaatakowali policję kamieniami oraz rewolwerami^[1]. W rozruchach uczestniczyło około 3500 osób; aresztowano 42 osoby, a zginęły trzy osoby (M. Krakowski, W. Podsiadło, M. Wnuk)^[2]. Sytuacja została opanowana o godzinie dziewiętnastej. Zasiłki zostały wypłacone bezrobotnym nazajutrz^[1].

W wyniku starć ze stanowiska prezydenta miasta ustąpił Jerzy Wolf^[2].

Kwestia odpowiedzialności

Łódzkie „Echo”, opisując starcia w Zawierciu, odpowiedzialnością za „krwawy piątek” obarczyło komunistów, którzy rzekomo mieli nakłaniać bezrobotnych do rozrób^[3]. Ponadto na tablicy pamiątkowej ku czci ofiar zaznaczono, że bezrobotnymi przewodniczyła Komunistyczna Partia Polski^[4].

Znawca historii Zawiercia, Jerzy Abramski, odrzucił jednak możliwość, jakoby do kwietniowych wydarzeń doszło z inicjatywy komunistów. Abramski argumentował, że od drugiej połowy 1929 roku wskutek nadużyć finansowych (defraudacja funduszu „Czerwona Pomoc w Polsce”) Komitet Okręgowy Zagłębia Dąbrowskiego KPP bezterminowo zawiesił Komitet Dzielnicowy KPP w Zawierciu. Abramski odrzucił również możliwość zorganizowania działań przez Polską Partię Socjalistyczną, jako że członkowie Podokręgu PPS w Zawierciu wycofali się z organizacji zamieszek^[4].

Upamiętnienie

W 1962 roku ku czci ofiar „krwawego piątku” odsłonięto przy ulicy 3 Maja 5 (przed dawną siedzibą magistratu) tablicę pamiątkową^[4].

Przypisy

1. Jerzy Abramski: Historia Zawiercia. W: Monografia Zawiercia. Zawiercie: TMZZ, 2003, s. 57. ISBN 83-905651-5-3.
2. Jerzy Abramski: Zawiercie i jego ulice. Zawiercie: TMZZ, 1991, s. 20.
3. Krwawa demonstracja bezrobotnych w Zawierciu. „Echo”, s. 1, 1930-04-19. Łódź. 
4. Jerzy Abramski: Historia Zawiercia. W: Monografia Zawiercia. Zawiercie: TMZZ, 2003, s. 58. ISBN 83-905651-5-3.