PROFILBARU.COM

Krajobraz rolniczy południowej Olandii^[a]
	Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
	; Typowy krajobraz południowej Olandii z twierdzą Eketorp (2015)
Państwo	Szwecja
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	IV, V
Numer ref.	968
Region	Europa i Ameryka Północna
	Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000; na 24. sesji
	Położenie na mapie regionu Kalmar Krajobraz rolniczy południowej Olandii
	Położenie na mapie Szwecji Krajobraz rolniczy południowej Olandii
	56°24′54,1″N 16°29′10,8″E/56,415028 16,486333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ; ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO ;

Krajobraz rolniczy południowej Olandii^[1] (szw. Södra Ölands Odlingslandskap^[2]) – obiekt kulturowy znajdujący się w Szwecji, obejmujący obszar ok. 56 tys. ha w południowej części wyspy Olandia położonej na Bałtyku u południowo-wschodnich wybrzeży tego kraju. W 2000 roku został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[3].

W skład obiektu wchodzą również wpisane na listę konwencji ramsarskiej rezerwat przyrody Ottenby(inne języki) (szw. Ottenby naturreservat) oraz fragmenty wschodniego wybrzeża Olandii (szw. Ölands ostkust)^[4]^[5], a także kilkanaście obszarów Natura 2000^[6].

Charakterystyka

Wpisany na listę światowego dziedzictwa teren obejmuje południową część wyspy Olandia i zajmuje powierzchnię 56 323 ha (w tym 6069 ha obszaru Morza Bałtyckiego) w regionie administracyjnym (län) Kalmar^[2]. Dominującym elementem krajobrazu jest położony w środkowej części wyspy wapienny płaskowyż (alvar(inne języki)) Stora alvaret(inne języki) o powierzchni 250 km²^[1]; częściowo pokryty cienką warstwą gleby, a częściowo odsłoniętą skałą macierzystą z występującymi miejscami soczewkami osadów, czasem pokrytymi torfowiskami^[2]. Wzdłuż zachodniego wybrzeża Olandii przebiega grzbiet Västra Landborgen o wysokości 20–40 m oraz rozciąga się szeroka na 3 km równina przybrzeżna Mörbylånga z najbardziej żyznymi glebami na wyspie. Na zachodzie położonych jest również większość wsi^[2]. Wzdłuż wschodniego brzegu biegnie z kolei kompleks wyniesionych teras morskich Östra Landborgen^[2].

Na terenie południowej Olandii znajduje się duża liczba stanowisk archeologicznych. Odnalezione w Alby pozostałości osady świadczą o przybyciu na wyspę prehistorycznych łowców-zbieraczy już 8000 lat temu. Zamieszkiwali oni Olandię prawdopodobnie przez ok. 2000 lat^[2]. W Resmo na szczycie Västra Landborgen odkryto grobowce korytarzowe świadczące o osadnictwie ciągłym trwającym na wyspie od okresu neolitu (od ok. 5000 lat^[3]^[1])^[2]. Szereg dużych kopców grzebalnych z epoki brązu rozmieszczonych na linii północ-południe znajduje się w obrębie Stora alvaret, natomiast dowodami intensywnego osadnictwa w epoce żelaza są rozsiane po całej południowej części Olandii fundamenty domostw, pozostałości murów z kamienia wapiennego oraz małe cmentarze^[2]. Z późnej epoki żelaza pochodzą twierdze oraz wioski o charakterze obronnym – Sandby, Bårby, Triberga, Träby oraz Eketorp – składające się z masywnych wałów i rowów otaczających domy mieszkalne i warsztaty^[2].

W średniowieczu formalnie rozplanowane zostały poszczególne wsie znajdujące się na tym obszarze. Mają one charakter ulicówek z prostokątnymi działkami, których wielkość była proporcjonalna do przydziału gruntów ornych i pastwisk każdemu gospodarstwu. Grunty orne i łąki zakładane były w pobliżu zabudowań gospodarczych, zaś pastwiska zakładano dalej, na terenie alvaru lub na samym wybrzeżu^[2]^[3]. Krajobraz ten zachował się w prawie niezmienionej formie do czasów współczesnych, a miejscowa ludność wciąż zajmuje się uprawą roli oraz hodowlą zwierząt (głównie bydła, a także trzody chlewnej i drobiu), stosując metody znane od tysiącleci^[1]^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Polski Komitet ds. UNESCO, Szwecja [online], www.unesco.pl [dostęp 2023-12-15] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Agricultural Landscape of Southern Öland – Nomination file 968 [online], UNESCO World Heritage Centre, 3 maja 1999 [dostęp 2023-12-16] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d UNESCO World Heritage Centre, Agricultural Landscape of Southern Öland [online], whc.unesco.org [dostęp 2023-12-15] (ang.).
↑ Ottenby | Ramsar Sites Information Service [online], rsis.ramsar.org [dostęp 2023-12-16] .
↑ Ölands ostkust | Ramsar Sites Information Service [online], rsis.ramsar.org [dostęp 2023-12-16] .
↑ Stora Alvaret Sweden (SE0330176) [online], Natura 2000 Viewer [dostęp 2023-12-16] .