Według legendy nazwa wulkanu Katla pochodzi od imienia czarownicy Katli, która rzuciła się do rozpadliny w lodowcu Mýrdalsjökull, kiedy miała być ujawniona zbrodnia, której się dopuściła[2]. Wkrótce potem miało dojść do ogromnej powodzi lodowcowej – za tę i kolejne powodzie okoliczni mieszkańcy winili czarownicę Katlę[2].
Żeńskie imię Katla to żeńska forma słowa kettil (pol. „dzbanek”)[3].
Opis
Wulkan położony jest w południowej części Islandii i znajduje się pod czapą właściwą lodowca Mýrdalsjökull[1]. Zbudowany jest z bazaltu, ryolitu i dacytu[1]. Podlodowcowa kaldera (10 × 14 km) sięga 750 m głębokości[1]. Najwyższy punkt jej krawędzi sięga 1380 m n.p.m. a samą krawędź przecinają w trzech miejscach lodowce wyprowadzające[1].
Wraz ze szpaltami wulkanicznymi na północ od kaldery Katla tworzy system wulkaniczny o długości 80 km[4]. Aktywność geotermalna wskazuje na płytkie położenie komory magmowej[4].
Katla jest jednym z najbardziej aktywnych wulkanów Islandii[1]. Od momentu zasiedlenia Islandii (870), wybuchała ponad 20 razy[a], często powodując powodzie lodowcowe – jökulhlaup[7][8]. Średnio Katla wybuchała dwa razy na sto lat[9]. Powodzie lodowcowe z lat 1660, 1721 i 1755 były szczególnie potężne[9].
Większość erupcji miała miejsce w kalderze[1]. Potężne erupcje występowały również w szpalcie wulkanicznej – Eldgjá, która rozciąga się ok. 60 km na północny wschód od krawędzi lodowca w kierunku wulkanu Grímsvötn[1]. Wybuch Eldgjá z 934 roku spowodował strumień lawy o ok. 18 km³ – był to jeden z największych tego typu w okresie holocenu[1]. Erupcje Katli są jednymi z największych na Islandii pod względem wyrzucanego materiału piroklastycznego[1].
Ostatnia erupcja miała miejsce w 1918 roku[1]. 12 października 1918 roku ok. godz. 13:00 doszło do dużego trzęsienia ziemi, po którym nastąpiła powódź lodowcowa – jökulhlaup[9]. Erupcja trwała przez 1500 godzin, wyrzucając 0,5 km³ magmy bazaltowej i uwalniając 8 km³ wody i lodu[9]. Płynąca woda oderwała od lodowca bloki o średnicy 40–60 m, które zniosła do morza[9]. Powódź zalała ok. 370–400 km² sandru Mýrdalssandur, a prędkość zalewu szacowana jest na 10–15 m/s[9]. Naniesiony materiał utworzył pas nowego lądu pomiędzy Kötlutangi a Vik o szerokości 2 km[9].
Uwagi
↑Inne źródła podają, że Katla wybuchła przynajmniej 21 razy w ciągu ostatnich 1100 lat[4].
Przypisy
↑ abcdefghijkKatla. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. [dostęp 2018-11-28]. (ang.).
