Kalendarium paryskie

Kalendarium paryskie

Karta 1r
Oznaczenie	Rps II 3309
Data powstania	trzecia ćwierć XIV w.
Miejsce powstania	prawdopodobnie Paryż
Język	łacina
Rozmiary	24,5x18cm
Liczba kart	6 + II (7 + V)
Miejsce przechowywania	Biblioteka Narodowa w Warszawie

Kalendarium paryskie (łac. Calendarium Parisiense) – średniowieczny, zdobiony manuskrypt francuski z XIV w., zawierający kalendarz liturgiczny, przechowywany Bibliotece Narodowej w Warszawie^[1].

Historia

Manuskrypt powstał prawdopodobnie w trzeciej ćwierci XIV wieku w jednym ze skryptoriów paryskich^[1] (według informacji na stronie Polony około 1350–1400^[2]). Księga została przywieziona do Polski w 1. połowie XVIII w. przez Józefa Andrzeja Załuskiego^[1]. Po przejęciu Biblioteki Załuskich przez Rzeczpospolitą król Stanisław August Poniatowski ufundował skórzaną oprawę z królewskim superekslibrisem oraz inskrypcją „PATRIAE PATRIS STANISLAI AUGUSTI CURA ET LIBERALITATE REGIA MDCCLXXV”^[1]. Po upadku powstania kościuszkowskiego manuskrypt wraz z Biblioteką Załuskich przewieziony został do Petersburga^[1]. Przez pewien czas przechowywany był w Ermitażu^[1]. Na mocy traktatu ryskiego powrócił do Polski i trafił do zbiorów Biblioteki Narodowej^[1]. W 1939 przewieziono go do Kanady, skąd powrócił po dwudziestu latach^[1]. Manuskrypt jest dostępny on-line w Cyfrowej Bibliotece Narodowej „Polona”^[2]. Od 2024 manuskrypt prezentowany jest na wystawie stałej w Pałacu Rzeczypospolitej^[3].

Opis

Manuskrypt, spisany na pergaminie, ma wymiary 24,5x18cm^[1] (wg informacji na stronie Polony 25x18cm^[2]). Składa się z 6 kart głównych (12 stron) i II dodatkowych^[1] (według informacji na stronie Polony 7 + V kart)^[2].

Na początku każdej strony umieszczony jest łaciński tekst pisany heksametrem, zawierający informacje o dniach ferialnych według tradycji rzymskiej, a także dotyczące liczby dni, długości nocy i dni danego miesiąca^[1]. Informacje umieszczone są w czterech kolumnach (pierwsza – dni kalendarza astronomicznego według cyklu księżycowego, druga – dni tygodnia kalendarza kościelnego z wyróżnionymi niedzielami, trzecia i czwarta – kalendy, nony i idy kalendarza juliańskiego), zaś w piątek kolumnie wymienione są święta kościelne i imiona świętych^[1]. Imiona świętych, zwłaszcza czczonych szczególnie w Paryżu, wyróżnione są kolorem złotym^[1]. Teksty zapisano gotycką minuskułą kaligraficzną, czarnym atramentem, złotem płatkowym, ultramaryną, różowym karminem i czerwienią cynobrową^[1].

Każda strona otoczona jest bordiurą, złożoną z listewek i wyrastających z nich złotych listków głogu^[1]. W dolnych marginesach bordiury umieszczone są po dwa medaliony, ukazujące m.in. zajęcia typowe dla danej pory roku (w sumie 24 medaliony)^[1][2].

Manuskrypt był początkiem większej całości, prawdopodobnie brewiarza^[1]. Zalicza się do najpiękniej zdobionych francuskich rękopisów średniowiecznych w zbiorach Biblioteki Narodowej^[1].

• 
  Karty Iv-1r – styczeń
• 
  Karty 1v-2r – luty, marzec
• 
  Karty 2v-3r – kwiecień, maj
• 
  Karty 3v-4r – czerwiec, lipiec
• 
  Karty 4v-5r – sierpień, wrzesień
• 
  Karty 5v-6r – październik, listopad
• 
  Karty 6v-7r – grudzień

Przypisy

1. Kalendarium paryskie. W: Nad złoto droższe. Skarby Biblioteki Narodowej (wersja elektroniczna). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2003. ISBN 83-7009-433-3. [dostęp 2020-11-07].
2. Calendarium Parisiense. Polona. [dostęp 2020-11-07].
3. Pałac Rzeczypospolitej. Trzy razy otwierana. Najcenniejsze zbiory Biblioteki Narodowej w Pałacu Rzeczypospolitej. Tomasz Makowski (oprac.), Patryk Sapała (współprac.). Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2024, s. 9, 82.

Linki zewnętrzne

• Calendarium Parisiense w bibliotece Polona