Język to dialekt z armią i flotą wojenną

Język to dialekt z armią i flotą wojenną – aforyzm spopularyzowany przez Maxa Weinreicha[1] ukazujący trudną do sprecyzowania różnicę[2] między dialektem a językiem. Powiedzenie uwidacznia wpływy społeczne[3] i polityczne na postrzeganie statusu różnych bytów językowych i kompleksów gwarowych, ich klasyfikacji jako dialektów lub odrębnych języków[1][4].

Koncepcja Abstand- i Ausbausprachen wprowadzona przez Heinza Klossa obrazuje dwoisty charakter języków, które bywają definiowane i wydzielane zarówno na podstawie rozstrzygnięć językoznawczych, jak i pod wpływem czynników zewnętrznych (społecznych, kulturalnych, politycznych)[5][6]. Odrębność odmian językowych wchodzących w skład kontinuuów dialektalnych uwypuklają takie czynniki jak standaryzacja językowa i istnienie organizmów państwowych[6].

Pochodzenie

Weinreich

Pierwszym znanym źródłem maksymy jest przemówienie Weinreicha z 5 stycznia 1945, w którym autor wspomina serię wykładów, jakie dał między 13 grudnia 1943 a 12 czerwca 1944[7]:

Nauczyciel liceum z Bronxu zadał mi pytanie: „Jaka jest różnica między dialektem a językiem?”, po czym sam odpowiedział: „Język to dialekt z armią i flotą wojenną.”

Zdanie to w oryginale brzmi: a szprach iz a dialekt mit an armej un flot (jid. ‏אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמײ און פֿלאָט‎).

Inne źródła

Socjolingwista Joshua A. Fishman zasugerował, że to on może być autorem cytatu, lecz jak sam przyznał, słowa te wypowiedział w 1967, a więc ponad 20 lat po wykładzie Weinreicha[8].

Niektórzy uczeni uważają, że francuski językoznawca Antoine Meillet (1866–1936) miał powiedzieć, że język to dialekt z armią, lecz nie zachowały się żadne dokumenty, które mogłyby to potwierdzić[9].

W 2004 Jean Laponce założył, że pierwszą osobą, która wypowiedziała to zdanie, był Louis Hubert Gonzalve Lyautey[10], lecz i w tym przypadku nie ma na to żadnych dowodów.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Dani Byrd, Toben H. Mintz, Discovering Speech, Words, and Mind, Chichester: John Wiley & Sons, 2010, s. 72, ISBN 978-1-4051-5798-8, ISBN 978-1-4051-5799-5, ISBN 978-1-444-35778-3, OCLC 437186930 [dostęp 2024-01-19] (ang.).
  2. ↑ Timothy B. Weston, Lionel M. Jensen, China beyond the headlines, s. 85 full text: „Weinreich...pointing out the arbitrary division between [dialect and language]”. (ang.).
  3. ↑ Thomas Barfield, The Dictionary of Anthropology, s.v. ‘sociolinguistics’ full text: „Fundamental notions such as ‘language’ and ‘dialect’ are primarily social, not linguistic, constructs, because they depend on society in crucial ways.”. (ang.).
  4. ↑ Henryk Jaroszewicz, Współczesna społeczność bośniacka i jej język, „Rocznik Slawistyczny”, 54, G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 131–149, patrz s. 132.
  5. ↑ Vít Dovalil, Jazyk typu Ausbau – Jazyk typu Abstand, [w:] Petr Karlík, Marek Nekula, Jana Pleskalová (red.), Nový encyklopedický slovník češtiny, 2017 (cz.).
  6. ↑ a b Peter Trudgill, Glocalisation and the Ausbau sociolinguistics of modern Europe, [w:] Anna Duszak, Urszula Okulska (red.), Speaking from the margin: global English from a European perspective, Frankfurt: Peter Lang, 2004, s. 35–49, ISBN 978-3-631-52663-7 (ang.).
  7. ↑ YIVO Bleter (vol. 23 nr. 3). maj–czerwiec 1944. [dostęp 2010-08-28].
  8. ↑ Mendele: Yiddish literature and language (Vol. 6.077). 1996-10-08. [dostęp 2010-08-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-02)]. (jid.).
  9. ↑ William Bright, editorial note in Language in Society, 26:469 (1997): „Some scholars believe that the [Yiddish] saying is an expansion of a quote from Antoine Meillet, to the effect that a language is a dialect with an army. Up to now the source has not been found in the works of Meillet.” (ang.).
  10. ↑ La gouvernance linguistique. Le Canada en perspective. 2004-01-01. [dostęp 2010-01-10]. (fr.).

Linki zewnętrzne

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!