Julian Antonisz, właśc. Julian Józef Antoniszczak (ur. 8 listopada 1941 w Nowym Sączu, zm. 31 stycznia 1987 w Lubniu) – polski artysta plastyk, scenarzysta i twórca eksperymentalnych filmów animowanych, kompozytor i wynalazca.
Życiorys
Wykształcenie
Ukończył średnią szkołę muzyczną, a następnie – w 1965 roku – studia wyższe na Wydziale Malarstwa i Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, pod kierunkiem Kazimierza Urbańskiego; przez dwa lata też studiował fizykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1968 roku został współzałożycielem krakowskiej filii Studia Miniatur Filmowych, która przekształciła się w 1974 roku w osobne Studio Filmów Animowanych[1]. Współzałożyciel kabaretu „Zdrój Jana” działającego w Klubie pod Ręką. Później pod tą samą nazwą powstał zespół Zdrój Jana[2].
Twórczość filmowa
Zadebiutował w 1967 kombinowanym filmem animowanym Fobia, groteskową opowieścią o malarzu pozbawionym weny twórczej[1]. Kolejny jego film, W szponach sexu (1969), traktował o mężczyznach odpowiadających na anons kobiety, która poszukuje partnera[1]. Jak nauka wyszła z lasu (1970) oraz Jak to się dzieje… (1971) były filmami dla widowni dziecięcej[1].
Wielki rozgłos Antonisz zyskał filmem Jak działa jamniczek (1971), surrealistycznym wykładem na temat budowy jamnika, parodiującym wykład naukowy; Jamniczka rozpatrywano z czasem jako manifest myśli ekologicznej[1][3]. Tysiąc jeden drobiazgów (1972) powtarzało tematykę poruszaną jeszcze w Fobii, natomiast Strachy na lachy (1973) były żartobliwym przedstawieniem początków słowiańskiej państwowości. Te wspaniałe bąbelki w tych pulsujących limfocytach (1973) oraz Kilka praktycznych sposobów na przedłużenie sobie życia (1974) były już satyrą na palenie tytoniu oraz na proces starzenia się człowieka[1], a Film o sztuce... (biurowej) (1975) – na biurokrację. Bajeczka międzyplanetarna (1975), przeznaczona dla dzieci, opowiadała o przygodach małej dziewczynki w kosmosie[1]. Film grozy (1976) z kolei parodiował konwencje horroru filmowego[1].
Od 1977 Antonisz realizował filmy w całości techniką noncamerową – poprzez malowanie poszczególnych kadrów na taśmie filmowej bez użycia kamery. Tą metodą nakręcił między innymi filmy: Słońce (1977), Katastrofa (1977), Co widzimy po zamknięciu oczu i zatkaniu sobie uszu (1978), Dziadowski blues non camera, czyli nogami do przodu (1978), Ludzie więdną jak liście (1978). Rozgłos zdobył przede wszystkim Ostry film zaangażowany (1979), w którym artysta zaprotestował przeciwko likwidacji krakowskich kiosków, oklejanych plakatami reklamującymi imprezy kulturalne[1]. Od 1981 roku Antonisz tworzył Polską Kronikę non-camerową, groteskową parodię Polskiej Kroniki Filmowej[1]. Zdołał ukończyć 12 odcinków Kroniki; podczas prac nad trzynastym odcinkiem doznał zawału serca i zmarł dnia 31 stycznia 1987 roku w wieku 45 lat[4].
Twórczość pozafilmowa
Fascynowały go urządzenia mechaniczne. Podczas studiów zbudował z dwóch rowerów „samochód”. Konstruował różne „maszyny filmowe”, wykorzystywane przy pracy nad filmami noncamerowymi. Jedną z nich był antoniszograf fazujący – urządzenie wydrapujące na taśmie filmowej serie klatek z płynnym przejściem między dwiema skrajnymi klatkami. Skonstruował też prototyp chropografu, przenoszący obrazy na kawałki celuloidu w postaci bardziej lub mniej szorstkich powierzchni – miał służyć niewidomym[5][6].
Życie prywatne
Bratem Juliana Antonisza był Ryszard Antoniszczak, reżyser i scenarzysta[7]. Żona Antonisza, Danuta Zadrzyńska, uczestniczyła w jego pracy, kolorując kadry noncamerowych filmów[7]. Mieli dwie córki, Sabinę i Malwinę[8].
Styl filmowy
Antonisz był artystą łączącym wiele specjalności – pisał scenariusze do swoich filmów i sam je realizował. Komponował też do nich muzykę. W 1977 w manifeście artystycznym sformułował wizję filmu tworzonego bezpośrednio na taśmie filmowej i odtąd konsekwentnie realizował filmy tą techniką[9]. Polegała ona na rezygnacji z użycia kamery – poszczególne klatki były rysowane, malowane, bądź wydrapywane na taśmie[7][10][11][12].
Filmografia
Nagrody i wyróżnienia
Był wielokrotnie nagradzany na polskich i międzynarodowych festiwalach filmowych[13][14].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j JanJ. Strękowski JanJ., Julian Józef Antonisz (Antoniszczak) [online], Culture.pl, wrzesień 2007 [dostęp 2022-05-04] (pol.).
- ↑ Jan Kawecki, Janusz Sadłowski, Marek Ćwikła, Wojciech Zając: Encyklopedia polskiej muzyki rockowej: rock ‘n’ roll 1959-1973. Kraków: Wydawnictwo „Rock-Serwis”, 1995, s. 256. ISBN 83-85335-25-0.
- ↑ MateuszM. Palka MateuszM., Nieludzka sztuka. „Jak działa jamniczek” Juliana Antonisza, czyli non-eko-camera, „Kultura i Wartości”, nr 2, 2012, s. 64-68 .
- ↑ Julian Antonisz. Filmowiec, który bawił się konwencjami - Historia - polskieradio.pl [online], polskieradio24.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
- ↑ Ostry film zaangażowany [online], Dwutygodnik [dostęp 2022-05-04] (pol.).
- ↑ Julian Antonisz - filmowiec, który bawił się konwencjami [online], PolskieRadio.pl, 31 stycznia 2022 [dostęp 2022-05-04] .
- ↑ a b c Julian Antonisz w bazie Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej.
- ↑ „Jak działa jamniczek” Juliana Antonisza na An Ordinary Day Film Festival! [online], Instytut Polski w Sztokholmie, 14 kwietnia 2021 [dostęp 2022-05-04] (pol.).
- ↑ AgnieszkaA. Sural AgnieszkaA., Antonisz w Zachęcie [online], Culture.pl, 22 stycznia 2013 [dostęp 2022-05-04] (pol.).
- ↑ AgnieszkaA. Kozłowska AgnieszkaA., W pracowni Julka [online], Witryna, 12 listopada 2004 [dostęp 2022-05-04] .
- ↑ AndrzejA. Kołodyński AndrzejA., Tysiąc i jeden drobiazgów Juliana Antonisza, „Ty i Ja”, wrzesień 1972 [zarchiwizowane z adresu 2007-02-27] .
- ↑ EmiliaE. Orzechowska EmiliaE., Z życia non-camerzysty, „Na Horyzoncie”, 1 sierpnia 2004, s. 2 [zarchiwizowane z adresu 2009-06-12] .
- ↑ a b Julian Antonisz w bazie filmpolski.pl
- ↑ Biogram i filmografia Juliana Antoniszczaka w serwisie Kino Charlie
Linki zewnętrzne
Identyfikatory zewnętrzne: