José de San Martín

José de San Martín

José de San Martín – portret
Data urodzenia	25 lutego 1778
Data śmierci	17 sierpnia 1850
Prezydent Peru
Okres	od 28 lipca 1821 do 20 września 1822
Następca	Francisco Luna Pizarro

José Francisco de San Martín y Matorras (ur. 25 lutego 1778, zm. 17 sierpnia 1850) – argentyński generał i przywódca powstania południowych narodów Ameryki Południowej przeciw hiszpańskiemu panowaniu. Bohater narodowy Argentyny, Chile i Peru.

Urodził się w urzędniczej rodzinie w hiszpańskim Wicekrólestwie La Platy. Edukację pobierał w Hiszpanii. Tam też rozpoczął karierę wojskową. Walczył z Portugalczykami w Afryce i Francuzami w Hiszpanii (powstanie przeciwko Napoleonowi I).

W 1812 rozpoczął walkę o niepodległość Argentyny (1816). Dowodził wojskami, które dokonały inwazji na Boliwię; w 1817 odniósł zwycięstwo w bitwie pod Chacabuco.

W marcu 1818 jego oddziały wkroczyły do Santiago, w kwietniu wygrał bitwę pod Maipú. W lipcu 1821 zajął Limę, stolicę Peru.

Po spotkaniu z Simonem Bolivarem 26 lipca 1822 zrezygnował z dowództwa na rzecz Bolivara oraz wycofał się z życia publicznego. W 1824 opuścił Amerykę Południową i udał się na emigrację do Francji.

W 1880 jego szczątki zostały przewiezione do Buenos Aires.

Jego imieniem jest nazwane bardzo wysokie argentyńskie odznaczenie państwowe ustanowione 17 grudnia 1957 – Order Wyzwoliciela San Martina.

Jego wizerunek znajduje się na licznych argentyńskich monetach w tym na:

• monetach obiegowych o nominale 5, 10 i 20 centavo bitych w latach 1950-1956^[1];
• monetach obiegowych o nominale 50 centavo bitych w latach 1952-1956^[2];
• monetach okolicznościowych o nominale 50 i 100 peso wybitych w 1978 roku z okazji dwusetnej rocznicy urodzin San Martína^[3][4];
• monetach obiegowych o nominale 50 i 100 peso bitych w latach 1979-1981^[5][6][7][8];
• wybitej w 2000 roku złotej monecie kolekcjonerskiej o nominale 5 peso oraz monecie okolicznościowej o nominale 50 centavo upamiętniających 150. rocznicę śmierci San Martína^[9][10].

W 1992 roku został przedstawiony wraz z Simónem Bolívarem na bahamskiej srebrnej monecie kolekcjonerskiej o nominale 5 dolarów upamiętniającej pięćsetlecie odkrycia Ameryki^[11]. W 1993 roku jego wizerunek znalazł się na wydanej z tej samej okazji srebrnej monecie kolekcjonerskiej Wysp Cooka o nominale 50 dolarów^[12].

Przypisy

1. Argentyna › Peso argentyńskie (1881-1969). ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
2. Argentyna 50 centavo, 1952-1956. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
3. Argentyna 50 peso, 1978 – 200 rocznica urodzin José'go de San Martína. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
4. Argentyna 100 peso, 1978 – 200 rocznica urodzin José'go de San Martína. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
5. Argentyna 50 peso, 1979-1980. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
6. Argentyna 50 peso, 1980-1981. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
7. Argentyna 100 peso, 1979-1980. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
8. Argentyna 100 peso, 1980-1981. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
9. Argentyna 5 peso, 2000 – 150. rocznica śmierci generała San Martina. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
10. Argentyna 50 centavo, 2000 – 150. rocznica śmierci generała San Martina. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
11. Bahamy 5 dolarów, 1992 – 500 lat Ameryki – Simón Bolívar i José de San Martín. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].
12. Wyspy Cooka 50 dolarów, 1993 – 500. rocznica odkrycia Ameryki – José de San Martín. ucoin.net. [dostęp 2024-06-06].

Bibliografia

• Jose de San Martin, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-07]  (ang.).

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000121320984
• VIAF: 49350681
• LCCN: n79100316
• GND: 12018060X
• NDL: 00621426
• BnF: 12773753b
• SUDOC: 052465470
• NKC: jo20191033646
• BNE: XX1126378
• NTA: 071482768
• Open Library: OL133234A
• PLWABN: 9810611411105606
• NUKAT: n2007101971
• J9U: 987007267582205171
• CANTIC: a10896181
• BNA: 000026420

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3971878
• Britannica: biography/Jose-de-San-Martin
• Treccani: san-martin-jose-de
• Universalis: jose-de-san-martin
• БРЭ: 3533374
• NE.se: jose-de-san-martin
• SNL: José_de_San_Martín
• VLE: jose-de-san-martin
• Catalana: 0058775
• DSDE: José_de_San_Martín
• Hrvatska enciklopedija: 54459