Jerzy Sołtan

Jerzy Sołtan

Imię i nazwisko	Jerzy Władysław Sołtan
Data i miejsce urodzenia	6 marca 1913 Prezma, gubernia witebska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	16 września 2005 Boston, Massachusetts, USA
Narodowość	polska
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Dziedzina sztuki	architektura
Epoka	modernizm
Odznaczenia

Bar Wenecja w Warszawie przy al. Solidarności 128, Jerzy Sołtan i Zbigniew Ihnatowicz, 1961. Budynek modernistyczny w tzw. stylu brukselskim zbudowany po powrocie architekta Jerzego Sołtana z kilku lat owocnej współpracy z Le Corbusierem w Paryżu (1945–1949). Budynek uległ dewastacji po 1989 kiedy wymieniono klinkier fasadowy na inny kolor i rozmiar oraz zabudowano tarasy i zlikwidowano oryginalne schody zewnętrzne będące integralną częścią estetyki formy^[1].

Pawilon tenisowy w zespole sportowym „Warszawianki” na Mokotowie (1954–1962). Modernistyczne budynki i inne detale z żelazobetonu takie jak wysoka rzeźba z okrągłymi otworami będąca masztem oświetleniowym, wieża obserwacyjna, bramy wjazdowe będące mostami, ażurowe mury przypominają konkretne dzieła architektury zrealizowane przez Le Corbusiera we Francji^[2].

Dworzec Warszawa Śródmieście (1963)

Jerzy Władysław Franciszek Maria Sołtan^[3] h. Sołtan (ur. 6 marca 1913^[4] w Prezmie, zm. 16 września 2005 w Bostonie) – polski architekt, teoretyk architektury, urbanista, projektant wnętrz i form przemysłowych, malarz, grafik, filozof i pedagog, profesor Harvard University, w latach 1967–1974 dziekan tamtejszego Wydziału Architektury, współpracownik Le Corbusiera, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Syn Władysława^[5]. W latach 1931–1935 studiował na Politechnice Warszawskiej. Od 20 września 1935 do 15 lipca 1936 był uczniem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu, a następnie odbył praktykę w 1 Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Warszawie^[6]. Na stopień podporucznika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1938 i 5. lokatą w korpusie oficerów rezerwy kawalerii^[7]. Autor projektu gmachu Ubezpieczalni Społecznej, zbudowanego w 1938 w Wilnie^[8].

W czasie kampanii wrześniowej 1939 walczył na stanowisku dowódcy plutonu łączności 3 Pułku Strzelców Konnych^[9]. Dostał się do niemieckiej niewoli. Przebywał w Oflagu VII A Murnau^[10]. W niewoli przetłumaczył książkę Quand les cathédrales étaient blanches (pol. Kiedy katedry były białe) Le Corbusiera i prowadził z nim korespondencję, co zaowocowało wyjazdem po wojnie do pracy we Francji. Tutaj brał udział w prawie wszystkich ważnych, powojennych pracach projektowych francuskiego architekta.

Po 4 latach wrócił do Polski. W 1954 rozpoczął pracę pedagogiczną na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w Zakładach Artystyczno-Badawczych, których był twórcą i do 1967 główną postacią^[11]. Pomimo przeciwności natury politycznej udało mu się zebrać zespół architektów, z którym zaprojektował takie obiekty jak kompleks sportowy Warszawianka^[12], wnętrza dworca Warszawa Śródmieście, bar Wenecja w Warszawie, dom towarowy w Olsztynie czy pawilon polski na Wystawie Światowej w Brukseli (1958).

W 1959 na zaproszenie Josepa Serta wyjechał z wykładami do Harvardu, gdzie w 1961 przebywał jako profesor wizytujący, a od 1965 jako profesor zwyczajny. W latach 1967–1974 został dziekanem tamtejszego Wydziału Architektury, a w 1975 dyrektorem Programu Przestrzennego Kształtowania Miast. W 1972 wraz z Wojciechem Fangorem zaprojektował dwie szkoły podstawowe w Brockton^[13]. W roku 1979 przeszedł na emeryturę.

Oprócz działalności na uczelni był członkiem licznych towarzystw naukowych na świecie (znał 7 języków). Poza architekturą zajmował się także rzeźbą, grafiką i sztuką użytkową.

W 2001 Politechnika Warszawska mu tytuł doktora honoris causa^[3]. Ze względu na stan zdrowia laureat nie mógł przylecieć do Polski, w związku z tym do Harvardu udała się delegacja Politechniki Warszawskiej i tam też laureat odebrał dyplom.

Członek rady Stowarzyszenia Architektów Polskich^[14].

Był żonaty z architekt Hanną Sołtan z d. Borucińska (1911–1987)^[15].

Ordery i odznaczenia

• Order Sztandaru Pracy I klasy (1964)^[14]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari^[16]
• Złoty Krzyż Zasługi (15 lipca 1954)^[5]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[17]

Upamiętnienie

„Ławką z historią” przy fontannie na kampusie centralnym Politechniki Warszawskiej

W ramach obchodów stulecia odzyskania niepodległości oraz odbudowy polskiej państwowości Politechnika Warszawska w 2020 uhonorowała Jerzego Sołtana „Ławką z historią”, która znajduje się przy fontannie w kampusie centralnym uczelni^[18].

Wybrane publikacje

Jerzy Sołtan: On i ja. O architekturze i Le Corbusierze. Grzegorz Piątek (tłum.). Warszawa: Fundacja Centrum Architektury, 2020, s. 200. ISBN 978-83-957282-1-1.

Zobacz też

• Zakłady Artystyczno-Badawcze ASP
• Le Corbusier

Przypisy

1. Architektura w Warszawie. Lata 1945–1965. Marta Leśniakowska.
2. Jerzy Sołtan, Rozmowy o architekturze, Warszawa 1996.
3. Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej; In memoriam – Pamięci Architektów Polskich; prof. arch. Jerzy Władysław Sołtan.
4. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 249, tu podano, że urodził się 21 lutego 1913.
5. M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
6. Radomyski 1992 ↓, s. 73, 113.
7. Rybka i Stepan 2003 ↓, s. 249.
8. Architektura i budownictwo, nr. 11-12, Warszawa 1938 r. s. 399.
9. Janota Bzowski 1981 ↓, s. 162.
10. Straty ↓, numer jeniecki 32603.
11. Wojciech Włodarczyk: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1944–2004 : 100 lat Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Akademia Sztuk Pięknych, 2005, s. 234-248. ISBN 83-02-09319-X.
12. Tadeusz Michalski. Tam, gdze inżynieria łączy się z poezją, czyli legenda Warszawianki. „Stolica”, s. 13, marzec-kwiecień 2024. 
13. Szymon Ruszczewski, Finding Sołtan, 2021.
14. In memoriam - Pamięci Architektów Polskich - Jerzy Władysław Sołtan [online], www.archimemory.pl [dostęp 2023-05-19] .
15. arch. Hanna Zofia Sołtan. witryna Pamięci Architektów Polskich
16. Janota Bzowski 1981 ↓, s. 166.
17. M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
18. Ławka z historią – podsumowanie projektu [online], Politechnika Warszawska [dostęp 2023-12-01]  (pol.).

Bibliografia

• Zdzisław Janota Bzowski: Notatnik strzelca konnego 1932–1945. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1981. ISBN 83-211-0240-9.
• Stanisław Radomyski: Zarys historii Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu 1926–1939. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992. ISBN 83-85621-06-7.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2003. ISBN 83-7188-691-8.

Linki zewnętrzne

• profesor Jerzy Sołtan – sztuka-architektury.pl
• Sołtanowie – genealogia.okiem.pl
• Program „Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką”. Fundacja „Polsko-Niemieckie Pojednanie”. [dostęp 2021-07-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-11)].

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000110000950
• VIAF: 96425097
• ULAN: 500100467
• LCCN: n2019007035
• GND: 119485265
• PLWABN: 9810673365605606
• NUKAT: n97038055
• J9U: 987007404344105171

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3977552