Początkowo nauki pobierał w rodzinnej Legnicy, w szkole kolegiackiej przy kościele św.św. Piotra i Pawła[2]. Od 1494 r. studiował w Akademii Krakowskiej, a następnie prawdopodobnie w Kolonii. W 1501 r. powrócił do Krakowa i całe życie związał z tym miastem. W akademii zdobył tytuł bakalaureata (1502) i dyplom magistra sztuk (1511)[3]. Wykładał w Akademii Krakowskiej oraz, w latach 1506-1528, działał w szkole parafialnej przy Kościele Mariackim w Krakowie, gdzie był kantorem, pedagogiem i rektorem[4]. Uczył tam greki, muzyki, i zasad prozodii łacińskiej (badania akcentu, iloczasu, intonacji) dla potrzeb recytacji tekstów liturgicznych[3].
Dorobek
Jako wykładowca Akademii Krakowskiej (w roku 1520 i w latach 1528–1535) propagował kulturę antyczną, przekładał m.in. Arystotelesa, wydawał antologie pism ojców Kościoła i poematy łacińskie. Jerzemu Libanowi przypisuje się 16 prac, z których część opublikowano w Krakowie w latach 1522-1545[3]. W tych pracach Liban wszechstronnie omawiał zagadnienia z zakresu filologii, filozofii, historii, medycyny, prawa, teologii i muzyki[4].
Dwa pisma Jerzy Liban poświęcił wyłącznie muzyce. Pierwsze – De accéntrum ecclesiasticórum exquísita ratióne (Wybrana metoda stosowania akcentów kościelnych) – dedykował Piotrowi Gamratowi, biskupowi krakowskiemu (ukazało się bez daty druku ok. 1539 r.). To obszerne kompendium poświęcone problematyce wykonawczej recytacji tekstów liturgicznych (nauka o akcencie). Zawiera ono również czterogłosowy utwór (skomponowany prawdopodobnie ok. 1501 r.) – Ortus de Polonia, będący opracowaniem antyfony do św. Stanisława, patrona Polski[3].
Drugi traktat muzyczny – De músicae láudibus orátio (Mowa pochwalna o muzyce) – wydano w 1540 r. w drukarni krakowskiej pod opieką Jana Halicza. Zawierał m.in. podstawowe zagadnienia teorii muzyki, słowniczek nazw greckich z zakresu muzyki, obszerną część poświęcona roli wychowawczej i etycznej muzyki, a także przykłady muzyczne: osiem czterogłosowych opracowań Magnificat i jedno czterogłosowe opracowanie psalmu In exitu Israel de Aegypto[3]. Te dwa starodruki są dzisiaj jedynym źródłem wiedzy o twórczości muzycznej Libana[2].
Prawdopodobnie uczniem Jerzego Libana był Sebastian Herburt – kompozytor i teoretyk sztuki muzycznej.
Polak czy Niemiec?
Kim był Jerzy Liban? Elżbieta Witkowska-Zaremba[5] podaje, że miał niemiecką narodowość – pochodził prawdopodobnie z niemieckiej rodziny Weihrauch (co oznacza kadzidło, w przełożeniu na grekę libanos). Encyklopedia muzyki[1] i Jan Węcowski określają go natomiast jako polskiego humanistę i teoretyka muzyki: Jerzy Liban, chociaż niemieckiego pochodzenia, pracą i życiem związał się z Polską. Czuł się Polakiem. O Polsce pisał patria nostra, a język polski nazywał mową ojców (sermo patrium nostrum id est Polonus)[4].
De philosophiae laudibus oratio (De musica) – 1537
De accentuum ecclesiasticorum exquisita ratione – 1539
De musicae laudibus oratio – 1540
Przypisy
↑ abAndrzejA.ChodkowskiAndrzejA. (red.), Encyklopedia muzyki, wyd. PWN, Warszawa 1995, s. 494-495, ISBN 83-01-11390-1.
↑ abcJanJ.WęcowskiJanJ., Jerzy Liban - patron głównej nagrody Legnica Cantat, [w:] HonorataH.Rajca (red.), Program Legnica Cantat 50, cykliczne wydawnictwo poprzedzające festiwal, Legnica: Legnickie Centrum Kultury, 2019, s. 95.