Jakub I Stewart (ur. 10 grudnia 1394 w pałacu Dunfermline w hrabstwie Fife, zm. 21 lutego 1437 w Perth) – król Szkocji w latach 1406–1437, z dynastii Stuartów[1].
Syn króla Szkocji Roberta III[1] i Annabelli Drummond. Jakub był pierwszym w całej serii królów szkockich, którzy dziedziczyli koronę przed osiągnięciem pełnoletniości, wobec czego próby zwiększenia uprawnień królewskich nie powiodły się. Prawdopodobnie był autorem poematu miłosnego The Kingis Quair (Księga królewska[2]), wzorowanego na dziełach Geoffreya Chaucera, jednego z najwcześniejszych dzieł szkockiej literatury[3].
Wczesne życie
W 1402 roku jego starszy brat, Dawid, zmarł z głodu w więzieniu w Falkland, w Fife. Przed śmiercią swojego ojca w 1406 roku, Jakub został wysłany dla bezpieczeństwa do Francji, jednak podczas podróży książę został porwany i wzięty w niewolę przez Anglików.
Książę był przetrzymywany w Anglii na dworze króla Henryka IV. Anglicy domagali się okupu za więźnia i wkrótce Robert III zmarł z żalu. Stryj Jakuba, Robert Stewart, pierwszy diuk Albany, który po śmierci brata został regentem, nie zamierzał płacić okupu za uwolnienie księcia. Robert Stewart chciał uwolnić swojego własnego syna, Murdocha, pojmanego w tym samym czasie, ale nie razem z Jakubem.
Przez następne 18 lat Jakub pozostawał więc więźniem Anglii. Henryk IV wychował i wykształcił młodego szkockiego króla na zamku w Windsorze i w swojej wiejskiej posiadłości niedaleko Londynu.
Uwolnienie
Po śmierci stryja Jakuba w 1420 roku Szkoci w końcu zapłacili okup – 40 tysięcy funtów – i w 1424 Jakub wrócił do Szkocji, gdzie znalazł kraj pogrążony w chaosie. W czasie swojego uwięzienia, 2 lutego 1423, ożenił się z Joanną Beaufort, kuzynką Henryka IV. Mieli razem ośmioro dzieci, w tym późniejszego Jakuba II i Małgorzatę, pierwszą żonę Ludwika XI Walezjusza (króla Francji).
Jakub został formalnie koronowany na króla Szkocji w Scone, w Perthshire, 2 lub 21 maja 1424 roku. Jakub dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Podejmował w tym celu różne kroki, między innymi poszerzał domenę królewską i konfiskował zagrabione królewszczyzny. Na wzór królów Francji starał się podporządkować sobie duchowieństwo. Stracił również kilku niepokornych magnatów.
Śmierć
Jego polityka sprawiła, że stracił swych dotychczasowych zwolenników i został zamordowany jako pierwszy ze szkockich królów od wczesnego średniowiecza. Ośmiu zamachowców pod dowództwem Waltera, hrabiego Atholl[1], czyhało w klasztorze, gdzie się zatrzymał. Wpuścili ich do środka bliscy kuzyni Jakuba. Król usłyszał zabójców, podważył pogrzebaczem deski podłogi i usiłował wydostać się z pomieszczenia rurą ściekową. Żona z dwórkami próbowały zabarykadować drzwi, ale zamachowcy poranili kobiety i wpadli do środka. Wiąże się z tym legenda o Kate Douglas, która miała wsunąć w żelazne obejmy własną rękę, by zablokować drzwi, gdyż belkę skradziono. Mordercy musieli ją wyłamać, aby wedrzeć się do środka. Odtąd dzielna kobieta zyskała przydomek „Barlass” (ang. bar, belka; szkockie lass, dziewczę)[4]. Jakub I był jednak zbyt gruby i zaklinował się w rurze. Wyciągnięto go stamtąd i zabito mieczami.
Strofa królewska
Tradycyjnie od tytułu wspomnianego poematu Księga królewska wyprowadzano nazwę strofy królewskiej, czyli zwrotki siedmiowersowej, rymowanej ababbcc[2][5].
Przypisy
- ↑ a b c James I, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-05-14] (ang.).
- ↑ a b Jakub I, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2018-05-14] .
- ↑ Przemysław Mroczkowski, Historia literatury angielskiej. Zarys, Wrocław 1981, s. 133, ISBN 83-04-00784-3.
- ↑ Catherine Douglas. douglashistory.co.uk. [dostęp 2018-05-14]. (ang.).
- ↑ Wiktor JarosławW.J. Darasz Wiktor JarosławW.J., Mały przewodnik po wierszu polskim, Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, 2003, s. 148-149, ISBN 83-900829-6-9, OCLC 830474253 .
.svg)
