Grób Jakuba Wawrytki na Nowym Cmentarzu w Zakopanem
Życiorys
Uprawnienia przewodnika III klasy otrzymał przed 1901 r., II klasy – w 1902 r., a I klasy – w 1906 r. Był na tym polu aktywny do I wojny światowej, także w zimie. Brał udział w pierwszym kursie narciarskim dla przewodników tatrzańskich (1911).
Osoba Wawrytki łączy się ze Stefanem Żeromskim, z którym był zaprzyjaźniony. Kiedy w sierpniu 1914 Żeromski wyjeżdżał z węgierskich Wyżnich Hag, nie wziął ze sobą rękopisu powieści Zamieć, by uniknąć problemów na granicy austriacko-rosyjskiej. Rękopis ten został później przyniesiony Żeromskiemu przez Wawrytkę na nartach w zimie przez Tatry. Po 1919 r. Gąsienica Wawrytko wycofał się z przewodnictwa i ratownictwa z powodu choroby nóg. W ostatnich latach życia nie wychodził już z domu.
W 1925 otrzymał francuski medal dla ratowników górskich – było to pierwsze odznaczenie przyznane przewodnikowi tatrzańskiemu za działalność na tym polu. Od 1934 był członkiem honorowym TOPR, a od 1948 – Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. O Wawrytce wspominali w swojej twórczości m.in. Walenty Gadowski i Mariusz Zaruski.
Jakub Gąsienica Wawrytko zapoczątkował dzieje rodziny Wawrytków w XX-wiecznym Zakopanem. Był synem Jędrzeja, miał dwóch braci: Wawrzyńca i Józefa. Doczekał się trzech córek i siedmiu synów, którymi byli: Jan (zm. przed 1914 r.), Józef (1889–1971), Stanisław (1897–1973), Andrzej/Jędrzej (1900–1971), Wojciech (1903–1965), Jakub (1908–1987) i Michał (zm. w czasie I wojny światowej). Wszyscy nazywani byli Wawrytkami. Przed I wojną światową używali także nazwiska Krzeptowski, zrezygnowali z tego po II wojnie światowej i wrócili do nazwiska Gąsienica(-Wawrytko).
↑M.P. z 1925 r. nr 156, poz. 704 „w uznaniu obywatelskiej, ofiarnej, z narażeniem życia pełnionej służby ratowniczej w „Tatrzańskiem Pogotowiu Ratunkowem” w Zakopanem”.
