Grzymisława – szkic alabastrowego pomnika z kaplicy Świętej Salomei przy Kościele Franciszkanów w Krakowie.Grzymisława zwraca las w kasztelanii wolborskiej. Dokument z 1228.
Córka księcia łuckiego Ingwara Jarosławowicza[4][5][6], względnie, córka Jarosława Włodzimierzowicza i jego nieznanej z imienia żony, która była siostrą pierwszej żony Wsiewołoda Wielkie Gniazdo[2]. Zarówno Ingwar Jarosławowicz, jak i Jarosław Włodzimierzowicz, pochodzili z ruskiej dynastii Rurykowiczów, obaj byli potomkami Mścisława Haralda, wielkiego księcia kijowskiego – Ingwar był jego prawnukiem, a Jarosław wnukiem[7].
Życiorys
Rządy regencyjne
Po tragicznej śmierci męża podczas zjazdu w Gąsawie 24 listopada 1227 Grzymisława objęła w imieniu swego syna Bolesława Wstydliwegorządy regencyjne w Krakowie. Opiekę nad synem Grzymisławy usiłował przejąć brat Leszka, pretendent do tronu krakowskiego, Konrad I mazowiecki. W marcu 1228 zaprosił on księżną na zjazd do Skaryszewa, na którym próbował przejąć władzę w księstwie. Grzymisława nie zgodziła się na przekazanie władzy szwagrowi, oddając tron krakowski i opiekę nad synem Władysławowi Laskonogiemu. Wkrótce wraz z Bolesławem opuściła Kraków, obejmując rządy w księstwie sandomierskim. Po wybuchu wojny domowej w Wielkopolsce i pozbawieniu Laskonogiego władzy przez Władysława Odonica księstwo krakowskie przypadło Henrykowi Brodatemu.
W niewoli u księcia Konrada
Grzymisława z synem Bolesławem Wstydliwym w więzieniu u Konrada Mazowieckiego, drzeworyt Józefa Holewińskiego wg rysunku Jana Matejki
W 1229 Konrad pojmał Henryka Brodatego i wymusił na Grzymisławie przekazanie mu ziemi sandomierskiej. Jesienią 1232 Henryk został uwolniony i wyparł Konrada z Małopolski, zmuszając go do oddania bratowej władzy w Sandomierzu. Na początku 1233 Konrad uwięził Grzymisławę wraz z synem i umieścił w Czersku, a następnie w klasztorze benedyktyńskim w Sieciechowie. Księżną uwolnił wysłany przez Brodatego Klemens z Ruszczy. Po uwolnieniu Grzymisława zrzekła się na rzecz Henryka praw do Krakowa, w zamian uzyskując ziemię sandomierską. Z inicjatywy księcia księżna zwróciła się z prośbą o opiekę do papieżaGrzegorza IX, który w 1233 wydał bullę, w której wziął Grzymisławę i jej syna pod opiekę.
Dalsze losy
W latach 1235–1239 księżna przebywała w Skale, gdzie udała się zgodnie z prośbą Henryka Brodatego. W 1241 podczas najazdu Tatarów na Polskę, Grzymisława udała się wraz z synem do Węgier, a stamtąd do zamku Welehrad na Morawach. Jeszcze w tym samym roku wróciła do Polski, przywożąc ze sobą córkę Salomeę, której mąż Koloman zmarł po bitwie z Mongołami nad rzeką Sajó. W 1243 syn księżnej Bolesław objął władzę na tronie krakowskim. Grzymisława aktywnie wspierała syna w działaniach politycznych. Była również hojną dobrodziejką licznych kościołów i klasztorów. Czyniła nadania dla cystersów w Jędrzejowie i Sulejowie oraz benedyktynów tynieckich. W 1245 księżna wsparła materialnie wyprawę franciszkanina Jana di Piano Carpini do chana mongolskiego, obdarowując go cennymi futrami. Została pochowana w klasztorze klarysek w Zawichoście. W późnych polskich źródłach Grzymisława należała do grona „świętych, błogosławionych i pobożnych”, a wspominano ją 8 lub 9 listopada.
Rodzina
Małżeństwo z Leszkiem Białym
Większość historyków uznaje, że Grzymisława była jedyną żoną Leszka, poślubioną przez niego w 1207. Współczesny historyk Dariusz Dąbrowski uważa z kolei, że najprawdopodobniej pod koniec 1210 lub w 1211 Grzymisława została drugą żoną księcia krakowskiegoLeszka Białego. Pierwszą żoną lub narzeczoną księcia była, według D. Dąbrowskiego, poślubiona przez niego (bądź zaręczona z nim) pod koniec 1207 lub na początku 1208 nieznana z imienia córka Ingwara Jarosławicza, księcia łuckiego z dynastii Rurykowiczów, którą Leszek oddalił między 1208 a jesienią 1209. Małżeństwo to miało być bezpotomne[8].
Z małżeństwa Grzymisławy i Leszka Białego pochodziło dwoje dzieci:
↑K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, s. 28.
↑ abD. Dąbrowski, Genealogia Mścisławowiczów, s. 616–621.
↑K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, Poznań–Wrocław 2001, s. 28–29. Księżna na pewno zmarła między 14 czerwca a 24 grudnia 1258. Data 8 listopada została podana na niewspółczesnym, niezachowanym epitafium, znajdującym się jeszcze w 1688 w kościele franciszkanów w Zawichoście.
↑K. Jasiński, Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, s. 27.
↑Andrzej Marzec, biogram "Leszek Biały" w: Piastowie. Leksykon biograficzny (red. S. Szczur, K. Ożóg), s. 183.
↑D. Dąbrowski, Genealogia Mścisławowiczów tablice genealogiczne s. 818-830.
↑D. Dąbrowski, Dwa ruskie małżeństwa Leszka Białego. Karta z dziejów Rusi halicko-włodzimierskiej i stosunków polsko-ruskich w początkach XIII wieku, [w:] „Roczniki Historyczne”, t. 72, 2006, s. 67–93.
Dąbrowski D., Dwa ruskie małżeństwa Leszka Białego. Karta z dziejów Rusi halicko-włodzimierskiej i stosunków polsko-ruskich w początkach XIII wieku, [w:] „Roczniki Historyczne”, t. 72, 2006, ISBN 83-7063-501-6, s. 67–93.
Dąbrowski D., Genealogia Mścisławowiczów. Pierwsze pokolenia (do początku XIV wieku), Wydawnictwo Avalon, Kraków 2008, ISBN 978-83-60448-55-7.
