Grigorij Kanowicz (ur. 18 czerwca 1929 w Janowie koło Kowna, zm. 20 stycznia 2023 w Tel Awiwie[1][2]) – litewski pisarz, publicysta, eseista, poeta, scenarzysta i tłumacz pochodzenia żydowskiego[3].
Życiorys
Urodził się 18 czerwca 1929 roku w miasteczku Janów koło Kowna na Litwie. Jego ojciec był krawcem. Matka zmarła tuż po II wojnie światowej. Ojciec uważał, że pisarstwo to nieżydowskie zajęcie i kategorycznie zakazywał uprawiać mu tej sztuki[4]. W 1941 uciekając przed Niemcami w kierunku Łotwy znalazł się pod Jarosławiem, potem przebywał w Kazachstanie, gdzie przez trzy lata chodził do kazachskiej szkoły. Podczas pobytu w Kazachstanie wraz z matką pracował w kołchozie. Po wojnie wrócił na Litwę, gdzie skończył gimnazjum, a potem filologię słowiańską na Uniwersytecie Wileńskim w 1953 roku i przez trzy lata pracował w Litewskiej Akademii Języka i Literatury. W latach 1962-72 pracował w Litewskiej Wytwórni Filmowej[5]. Pisał wiersze, sztuki teatralne i scenariusze do litewskich i estońskich filmów obyczajowych. Na przełomie lat 60. i 70. pod wpływem wielkiej emigracji Żydów rozważał wyjazd z Wilna. Ostatecznie pozostał w kraju z uwagi na sytuację rodzinną, a do Izraela wyjechał dopiero w 1993 roku[6]. W ostatnim okresie życia mieszkał w Tel Awiwie[4].
W 1978 roku, po wypadku drogowym, w którym niemal zginęli obaj jego synowie, stał się człowiekiem głęboko wierzącym. W 1988 roku został laureatem Litewskiej Narodowej Nagrody Literackiej[5].
Twórczość
Pierwszym językiem pisarza był jidysz; Kanowicz poznał język rosyjski w 1941 r.[5] i w tym właśnie języku pisał powieści, zaś utwory dramatyczne tworzył w języku litewskim[4]. Przez długi czas książki Grigorija Kanowicza nie były wydawane w Moskwie, a jedynie na Litwie i to w okrojonych nakładach. Obecnie są przetłumaczone na 10 języków. W języku polskim ukazały się: Świece na wietrze, Łzy i modlitwy głupców[7], Koziołek za dwa grosze, Nie odwracaj twarzy od śmierci[8], Park niepotrzebnych Żydów, Nie ma raju dla Niewolników. Ogromne piętno odcisnęła na pisarzu tragedia Holocaustu[6].
Debiutował zbiorem wierszy Labas rytas (Dzień dobry) (wydane w 1955 roku). W 1957 roku napisał powieść Patrzę w gwiazdy. Był to pierwszy utwór żydowski w języku rosyjskim wydany po wojnie na terenie ZSRR, jednak tematyką żydowską w szerszym stopniu zajął się dopiero po wydarzeniach 1968 roku[6].
Przypisy
- ↑ Grigorijus Kanovičius. vle.lt. [dostęp 2023-01-21]. (lit.).
- ↑ Mirė rašytojas Grigorijus Kanovičius. vlrt.lt. [dostęp 2023-01-20]. (lit.).
- ↑ Grigorij Kanowicz w PEN-Clubie - Archiwum Rzeczpospolitej [online], archiwum.rp.pl [dostęp 2019-05-20] .
- ↑ a b c Grigorij Kanowicz [online], ksiazki.wp.pl, 18 października 2010 [dostęp 2019-05-20] (pol.).
- ↑ a b c Grigorij Kanowicz ur. 1929 r. [online], teatrnn.pl [dostęp 2019-05-20] (pol.).
- ↑ a b c Grigorij Kanowicz [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-05-20] (pol.).
- ↑ Kaye, Notatnik Kaye: Grigorij Kanowicz, Łzy i modlitwy głupców [online], Notatnik Kaye, 28 maja 2013 [dostęp 2019-05-20] .
- ↑ Kanowicz Grigorij - Nie odwracaj twarzy od śmierci - Grigorij Kanowicz - 29.00 zł. - Tezeusz.pl [online], tezeusz.pl [dostęp 2019-05-20] (pol.).
