Gramadewata

Świątynia lokalnej bogini

Gramadewata – klasa bóstw opiekuńczych w hinduizmie. Gramadewaty to wiejskie bóstwa ludowe^[1], bóstwa wioskowe, o zakresie kompetencji^[2] mistycznych, jak również kulcie ograniczonym do jednej lub kilku wsi. Niektóre z nich, jak Khandoba czy Taledźu, poprzez proces asymilacji osiągnęły szerszą popularność, jednak zasadniczo są to bóstwa nie należące do ogólnohinduskiego panteonu, i nie są wspominane w znanych mitach. Lokalne boginie czasami identyfikowane są z Durgą, lecz zachowują pewną niezależność, nie wchodzą w związki i innymi bogami, nie mają mężów^[3]. Bóstw należących do tej kategorii jest tysiące, bardziej popularne z nich to:

• Śitala dewi, bogini ospy, na Południu jej odpowiednikiem jest Mariamman;
• Manasa, bogini chroniąca przed ukąszeniami węży, szczególnie popularna w stanie Bengal Zachodni
• Ajjanar, tamilski bóg opiekujący się chłopami^[3].

Bóstwa gramadewata czci się najczęściej pod postaciami kamieni (np. nagakal dla bogini Manasy) ustawionych pod drzewem o znaczeniu kultowym^[1]. Boginie wioskowe, jako boginie matki, mają miejsca kultu zlokalizowane najczęściej na terenie wsi, odmiennie w stosunku do bogin strażniczek granic wioski^[4].

Przypisy

1. Ofiara dla bogini węży. W: Barbara Grabowska: Świat wężowej bogini. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Dialog”, 2002, s. 272, seria: Świat Orientu. ISBN 83-88938-05-3.
2. Moce ponadziemskie w hinduizmie. W: Andrzej Szyszko-Bohusz: Hinduizm, buddyzm, islam. Wyd. 1. Wrocław: Ossolineum, 1990, s. 21. ISBN 83-04-03162-0.
3. Arthur L. Basham: Indie: od początków dziejów do podboju muzułmańskiego. Warszawa: PIW, 1964, s. 321, seria: Rodowody Cywilizacji.
4. I. Mariamman jako bogini małej tradycji hinduizmu. Imiona i funkcje. W: Karolina Kłoszewska: Bogini Mariamman. Mitologia i kult na podstawie tamilskich pieśni religijnych. Wyd. 1. Warszawa: Dom wydawniczy Elipsa, 2019, s. 93. ISBN 978-83-8017-286-9.

Encyklopedie internetowe (hinduizm):

• Britannica: topic/gramadevata