Gospodarka odpadami – szereg procesów związanych ze zbieraniem, przetwarzaniem, nadzorem nad tego typu działaniami, jak również późniejsze postępowanie z miejscami unieszkodliwiania odpadów oraz działania wykonywane w charakterze sprzedawcy odpadów lub pośrednika w obrocie odpadami. Gospodarka odpadami jest jednym z najpoważniejszych problemów dotyczących współczesnej cywilizacji. Proces gospodarowania odpadami dzieli się na etapy, w tym gromadzenie, transport, unieszkodliwianie, recykling i monitorowanie odpadów powstających w wyniku działalności człowieka i innych działań[1]. Powstawanie odpadów to poważniejszy problem w skali światowej ze względu na rosnącą liczbę ludności, wraz z rozwojem gospodarczym i technicznym człowiek stał się największym producentem odpadów w przyrodzie. Ze względu na miejsce powstawania odpady dzielimy na odpady przemysłowe i komunalne.
Pojęcie gospodarki odpadami nie jest więc tożsame z gospodarowaniem odpadami lecz jest pojęciem szerszym i obejmuje dodatkowo wytwarzanie odpadów. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 3 ustawy o odpadach, gospodarka odpadami to "wytwarzanie odpadów i gospodarowanie odpadami".
Samo gospodarowanie odpadami to według ustawy: zbieranie, transport, przetwarzanie, nadzór, unieszkodliwianie i obrót odpadami. Pierwsze zdanie niniejszego artykułu podaje więc definicję gospodarowania, a nie gospodarki odpadami.
Gospodarka odpadami w Polsce
W Polsce unieszkodliwianie odpadów odbywa się poprzez składowanie, sposób krzywdzący dla środowiska, w innych krajach odpady są w wielu dziedzinach życia wykorzystywane np.: w celu ogrzewania domów, produkcji energii.
To przyjęte prawo określa działania dotyczące rozwiązywania problemów wynikających z negatywnych wpływów odpadów wytwarzanych przez ludzi zarówno w jednostkach przemysłowych, jak również w gospodarstwach domowych. Działania związane z gospodarką odpadami są więc ograniczane przez rozporządzenia, ustawy i dyrektywy[2].
Rozwiązania i praktyki logistyczne
Rozwiązania i praktyki logistyczne powinny służyć do wyznaczenia optymalnych warunków pracy całego układu. Logistyka jako dziedzina wiedzy wykorzystywana jest przy racjonalizacji przede wszystkim fizycznego przepływu dóbr materialnych, oraz związanych z tymi przepływami strumieni decyzyjno–informacyjnymii kapitałowymi[3]. Istotnym elementem logistyki w obszarze jednostki organizacyjnej jest ustalenie zadań, które muszą być dostosowane do rodzaju systemu gospodarczego, jego zakresu działań, miejsca funkcjonowania, warunków otoczenia bliższego i dalszego oraz czasu realizacji procesów. Organizacja struktury elementów dostosowana jest do układu, a nie odwrotnie. Struktura logistyki najczęściej sklasyfikowana jest według realizowanych:
Często spotkać można układ mieszany, w którym główny podział np. funkcjonalny, uzupełniony jest klasyfikacją procesową[4][5]. Taką sytuacje mamy w systemach gospodarki odpadami. System ten jako odrębny moduł pełniący część funkcjonalną logistyki w przedsiębiorstwie oraz będący elementem logistyki miejskiej, może zostać pogrupowany według realizowanych procesów:
gromadzenia u źródła powstawania zgodnie z ustaloną formą;
uporządkowane
nieuporządkowane,
magazynowania odpadów,
transportu pozostałości,
procesów odzysku, unieszkodliwiania bądź przekazania innym jednostkom organizacyjnym,
składowania.
Każdy z wyżej wymienionych procesów będzie charakteryzował się swoistymi parametrami. Optymalizacji działań w obrębie systemu zagospodarowani odpadów w ogólnej postaci wyglądać będzie podobnie co w przypadku wyboru najkorzystniejszych parametrów dla głównych procesów logistycznych. Wykorzystywane dotychczas rozwiązania w obszarze logistyki, z powodzeniem mogą być stosowane w systemach gospodarki odpadami w celu minimalizacji nakładów finansowych.
Unia Europejska a problem odpadów
Odnośnie do problematyki odpadów Unia Europejska 15 lipca 1975 roku ustaliła podstawowe kierunki działań w zakresie gospodarki odpadami (dyrektywa 75/442/EWG kilkakrotnie nowelizowana[6]). Do działań tych zaliczono:
ustanowienie ogólnych zasad kontroli usuwania odpadów w skali krajowej,
przyjęcie, że głównym celem jest minimalizacja powstawania odpadów, wprowadzanie „czystych technologii”, szerokie zastosowanie recyklingu oraz wykorzystywanie odpadów jako źródła energii,
wprowadzenie na rynek takich produktów, aby ich zastosowanie lub końcowe usuwanie nie miało żadnego wpływu lub miało wpływ minimalny na wzrost ilości i szkodliwości odpadów[7].
Kwestia zgodności terminologii stosowanej w gospodarce odpadami ze słownictwem przyjętym w Unii Europejskiej ma zasadnicze znaczenie dla zharmonizowania polskich uregulowań prawnych z wymaganiami obowiązującymi w krajach Unii. Uchylona ustawa o odpadach uchwalona 27 kwietnia 2001 r[8] wraz z pozostałymi ustawami obejmującymi zagadnienia „odpadowe”, opierała się na zmienionym, w porównaniu z wcześniejszymi przepisami, aparacie pojęciowym, który jest już zgodny z prawodawstwem unijnym. W 2012 r. przyjęto kolejną ustawę[9].
