Nazwisko Getko lub Getka (występujące również w innych formach obocznych: Gedko, Gedka, Gietka, Gietko, też archaiczne Giethka, Gyethka, a nawet Gethga[1]) stanowiło pierwotnie zeslawizowaną formę hebrajskiego imienia Gedeon, które w Polsce znane było od XII w. i popularne w rozrodzonym w Małopolsce i na Mazowszu rodzie Gryfitów, zwanych też Świebodzicami[2]. Pierwszym, który je nosił, miał być biskup krakowski Getko vel Gedko (te dwie wersje jego imienia najczęściej pojawiają się w historiografii), tradycyjnie uznawany za Gryfitę (choć jego przynależność rodowa jest dla historyków kwestią sporną). Nosili je również dwaj biskupi płoccy. Przekształcając się z czasem w przydomek, ok. XV w. imię Getków stało się nazwiskiem rodu pieczętującego się herbem Gryf i osiadłego we wsi Smarszewo (ob. Smardzewo) w ziemi zakroczymskiej (w diecezji płockiej)[3]. Pomimo możnowładczego pochodzenia, była to rodzina drobnoszlachecka (typowa zresztą dla tego obszaru ziem polskich), wymieniona (jako Getko) na przełomie XVIII i XIX w. w spisach Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego i Piotra Małachowskiego[4][5], w zasadzie nie odgrywająca poważniejszej roli politycznej chociażby na poziomie lokalnym. Z tej rodziny wywodził się żyjący na przełomie XVII i XVIII w. Jan Gietka, który w wyniku zaciągu wśród drobnej szlachty do tzw. piechoty niemieckiej, doszedł do stopnia pułkownika[6]. Najczęstsza oboczność Getko i Getka jest typowa dla języka staropolskiego[7]. Z kolei oboczność Gietko i Gietka stanowi przejaw wpływu dialektu mazowieckiego.
W charakterze przydomka lub nazwiska Gedkami bądź Getkami nazywali się też Gryfici z Bobowej w Małopolsce, czyli późniejsi Bobowscy herbu Gryf. W Małopolsce istniał również pokrewny ród Gedczyców (od „Gedczyc” jako „syn Gedki”; być może jest to ród tożsamy z późniejszymi Giedczyckimi herbu Gryf[8])[9], a na Rusi Getkinów[10], także wywodzący się od Gryfitów i pieczętujący się herbem Gryf (Seweryn Uruski uważał Getkinów i Getków za jeden ród, oba nazwiska wiążąc zresztą z Rusią Czerwoną[11]).
Znani członkowie rodu
Gedko (1130–1185), biskup krakowski (tradycyjnie wiązany z tym rodem)
Gedko I (ok. 1160–1223), biskup płocki (tradycyjnie wiązany z tym rodem)
