Franz Brentano (ur. 16 stycznia 1838 w Marienberg am Rhein, zm. 17 marca 1917 w Zurychu[1]) – psycholog, socjolog i filozof niemiecki, miał wpływ na kształtowanie się fenomenologii Edmunda Husserla. Jego poglądy były bliskie reizmowi. Najważniejszym dziełem była Psychologia z empirycznego punktu widzenia (1874).
Koncepcje filozoficzne
Brentano był zwolennikiem empiryzmu i na doświadczeniu opierał swoje poglądy filozoficzne – zwłaszcza na spostrzeżeniu wewnętrznym oraz doświadczeniu retrospekcyjnym, które należy odróżnić od introspekcyjnego[2]. Obserwacja wewnętrzna, czyli introspekcja, nie jest możliwa wedle Brentana, gdyż zakłada niewykonalną pełną samozwrotność aktu psychicznego. Brentano uważał, że wspólną cechą aktów psychicznych jest intencjonalność – skierowanie ku określonym przedmiotom[2]. Te przedmioty – w odróżnieniu od aktów psychicznych – mają transcendentny charakter.
Zjawiska psychiczne dzielił Brentano na trzy klasy[2]:
- przedstawienia – zarówno wrażenia zmysłowe, jak i wyobrażenia;
- sądy – uznanie bądź odrzucenie istnienia przedmiotu przedstawienia, mogą być prawdziwe lub fałszywe;
- fenomeny zainteresowania – akty miłości lub nienawiści.
Podział zjawisk psychicznych jest oparty na typologii intencjonalnego odniesienia do przedmiotu. Trzem klasom zjawisk psychicznych odpowiadają trzy działy filozofii: estetyka, logika i etyka oraz trzy ideały: piękno, prawda i dobro. Rozróżnienie to opiera się na filozofii Kartezjusza, który dzielił zjawiska psychiczne na „przedstawienia rzeczy” (idee), sądy oraz uczucia („chcenia”)[3].
Dla filozofii Brentana zasadnicze znaczenie ma rozróżnienie sądów i przedstawień i uznanie ich za zupełnie odmienne zjawiska umysłowe. Przeciwstawia się w tym pochodzącej od czasów Arystotelesa klasycznej koncepcji sądu, zgodnie z którą każdy sąd jest złożeniem przedstawień. Brentanowską teorią sądów określa się niekiedy mianem idiogenicznej teorii sądów (w odróżnieniu od kantowskiej allogenicznej teorii sądów)[4].
Brentano uważa, że podstawową formą sądu są proste sądy egzystencjalne, stwierdzające istnienie (lub nieistnienie) przedmiotu danego przedstawienia. Uznawane od czasów Arystotelesa za ogólną formę sądu sądy podmiotowo-orzecznikowe są, zdaniem Brentana, przypadkiem tzw. sądu podwójnego, w którym uznawane lub odrzucane jest przedstawienie złożone. Ogólna forma sądu zawiera jedynie formę (wyraz uznania lub odrzucenia tego, co przedstawiane) oraz materię (to, co przedstawiane)[5]. Tezy Brentana dotyczące sądów zostały następnie rozwinięte przez jego ucznia Kazimierza Twardowskiego[6].
Przypisy
- ↑ Brentano Franz, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-12-20] .
- ↑ a b c Psychologiczne poglądy Franza Brentano. W: Teresa Rzepa: Psychologia Władysława Witwickiego. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 1991, s. 36–41. ISBN 83-232-0332-6.
- ↑ Kartezjusz: Medytacje o pierwszej filozofii. Warszawa: 1958, s. 50.
- ↑ Nazwa za: Franz Hillebrand: Die neuen Theorien der kategorischen Schlüsse. 2007. Brak numerów stron w książce
- ↑ Franz Brentano: Psychologia z empirycznego punktu widzenia. Warszawa: PWN, 1999. ISBN 83-01-12908-5. Brak numerów stron w książce
- ↑ Kazimierz Twardowski: Akt, treść i przedmiot sądu. W: Wybrane pisma filozoficzne. Warszawa: PWN, 1965. Brak numerów stron w książce; Kazimierz Twardowski: O idio- i allogenetycznych teoriach sądów. W: Wybrane pisma filozoficzne. Warszawa: PWN, 1965, s. 199.
Linki zewnętrzne
- Polskojęzyczne
- Anglojęzyczne
Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-28]:
