František Ladislav Čelakovský

František Ladislav Čelakovský

Data i miejsce urodzenia	7 marca 1799 Strakonice
Data i miejsce śmierci	5 sierpnia 1852 Praga
Dziedzina sztuki	pisarz, poeta, krytyk, tłumacz

František Ladislav Čelakovský pseudonim Marcian Hromotluk (ur. 7 marca 1799 w Strakonicach, zm. 5 sierpnia 1852 w Pradze) – czeski pisarz, poeta, krytyk i tłumacz. Przedstawiciel czeskiego odrodzenia narodowego. Jego synem był botanik Ladislav Čelakovský.

Życiorys

František Ladislav Čelakovský – pomnik w Strakonice

Od 1812 roku uczęszczał do niższego gimnazjum w Czeskich Budziejowicach, następnie uczył się w gimnazjum w Písku. Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia filozoficzne w Pradze. Problemy finansowe zmusiły go do przerwania studiów i rozpoczęcia nauczania w liceum w Czeskich Budziejowicach. Niedługo potem został zmuszony do rezygnacji z tej pracy. Przyczyną było, zabronione wówczas, odczytywanie na głos dzieł Jana Husa. Nauczanie kontynuował w Linzu i w Pradze.

Do 1829 roku pracował jako wychowawca i tłumacz.

W 1830 roku otrzymał ofertę pracy w Rosji. Wspólnie z Pawłem Józefem Šafaříkem i Václavem Hanką miał otworzyć i prowadzić słowiańską bibliotekę w Petersburgu. Nie podjął się tego zadania, ponieważ otrzymał od Františka Palackiego ofertę pracy u księcia Kinskégo. Początkowo pracował jako prywatny nauczyciel, później wprowadzał korekty w czasopiśmie duchownych katolickich^[1].

W 1833 roku został redaktorem Pražských novin. W 1834 roku przekształcił Rozmanitosti, załącznik Pražských novin, w czasopismo Česká Wčela. Po ukazaniu się w Pražských novinach krytycznego artykułu potępiającego politykę popowstaniową cara Rosji Mikołaja I wobec Polaków w grudniu^[2] 1835 roku pisarz został zwolniony z redakcji^[3].

Od 1838 roku ponownie pracował u księcia Kinskégo jako bibliotekarz.

W 1842 roku został profesorem literatury słowiańskiej na Uniwersytecie Wrocławskim^[4]. We Wrocławiu wykładał do 1849 roku, czyli do momentu, kiedy otrzymał propozycję objęcia katedry literatury słowiańskiej na Uniwersytecie Karola w Pradze.

Twórczość

Twórczość literacką Čelakovský rozpoczął w latach 20. XIX wieku. Czerpał inspirację z dorobku literackiego Josefa Jungmanna. Swoimi dziełami wzbogacił nurt zwany obecnie Jungmannowską szkołą poetycką i naukową. Wiele jego książek zawierało ilustracje wykonane przez Adolfa Kašpara.

Poezja

• Smíšené básně (Zbiór wierszy),
• Dennice (Dzienniczek) – almanach,
• Růže stolistá (Róża stulistna) – ostatni zbiór 100 krótkich wierszy,
• Spisův básnických knihy šestery (Spis wierszy z sześciu tomów) – zbiór wierszy wybranych przez autora.

Ogłoszone dzieła poetyckie: forma literacka stylizowana na ustnych przekazach ludowych, łącząca się z romantycznym podziwem folkloru. Pierwsze próby z tą formą literacką znane były przed twórczością Čelakovskiego, ale dopiero w jego dziełach styl ten stał się wzorem stosowanym w poezji.

• Ohlas písní ruských (Odgłos pieśni ruskich) (1829) – epicki zbiór wierszy inspirowany rosyjską byliną (rosyjski epos historyczny),
• Ohlas písní českých (Odgłos pieśni czeskich) (1839) – zbiór anakreontyków i fraszek^[5].

Wydane pieśni ludowe

• Slovanské národní písně (Słowiańskie pieśni narodowe)
  1. część zawiera czeskie, morawskie i słowackie pieśni, dedykowane Václavowi Hance.
  2. część zawiera rosyjskie, serbskie i łużyckie pieśni, każda pieśń cytowana jest w oryginale, po drugiej stronie znajduje się jej czeski przekład, dedykowane Kazimierzowi Brodzińskiemu.
  3. część (pierwotnie nie planowana) zawiera pieśni, które nie zostały opublikowane w poprzednich częściach, dedykowane Vukowi Karadžiciowi.
• Mudrosloví národa slovanského v příslovích (Mądrości narodów słowiańskich w przysłowiach) – zbiór słowiańskich przysłów, po raz pierwszy zostały rozróżnione przysłowia i porzekadła. Każde przysłowie jest opracowane i porównywane. Dzieło obejmuje 15 tys.zapisów uporządkowanych tematycznie tak, aby wypływała z nich tradycyjna życiowa filozofa Słowian. Dużym mankamentem dzieła jest brak spisu treści. Autor dopisał i opublikował Rozprava o slovanských příslovích (Rozprawę o słowiańskich przysłowiach). Rozprawa tworzy wstęp do Mądrości narodów słowiańskich w przysłowiach^[6].

Publikacje naukowe

• Slovník polabský (Słownik połabski) – słownik etymologiczny języka połabskiego,
• Dodatky ke slovníku Josefa Jungmanna (Dodatki do słownika Józefa Jungmana).

Podręczniki

• Čítanky (Czytanki) – 3 dzieła, napisane na prośbę hrabiego Lva Thuna ówczesnego ministra szkolnictwa,
• Malý výbor z veškeré literatury české (Mały wybór ze wszelkiej czeskiej literatury) – dzieło, które prawdopodobnie miało być podręcznikiem, stało się bardzo popularnym przeglądem czeskiej literatury.

Przekłady

• O městě Božím (O Mieście Bożym) świętego Augustyna,
• Litevské národní písně (Litewskie pieśni narodowe),
• Márinka (Marynka) Johanna Wolfganga von Goethego,
• Jezerní panna (Pani Jeziora) Waltera Scotta,
• Listové dávnověkosti (Liście przedwieczne) Johanna Gottfrieda Herdera.

Grób Františka Ladislava Čelakovskýego na Cmentarzu Olszańskim w Pradze

Pośmiertnie

Prace naukowe wydane przez Macierz Czeską:

• Čtení o srovnávací mluvnici jazyků slovanských (Lektura o porównaniach gramatycznych języków słowiańskich)
• Čtení o počátcích dějin vzdělanosti národů slovanských (Lektura o początkach dziejów kultury narodów słowiańskich).

Przypisy

1. J. Bartoš, S. Kovářová, M. Trapl: Osobnosti českých dějin. s. 47.
2. KamieńskiK. Napoleon KamieńskiK. (red.), Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego 1852.09.03 Nr206, Poznań, 3 września 1852, s. 3 [dostęp 2018-11-18] .
3. J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 243-244.
4. J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 258.
5. J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 241.
6. J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. s. 380.

Bibliografia

• Jakub Josef Dominik Malý: František Ladislav Čelakovský. Praga: 1852. Brak numerów stron w książce
• J. Bartoš, S. Kovářová, M. Trapl: Osobnosti českých dějin. Wyd. 1. Ołomuniec: Alda, 1995. ISBN 80-85600-39-0. Brak numerów stron w książce
• J. Skowronek, M. Tanty, T. Wasilewski: Słowianie południowi i zachodni VI – XX wiek. Wyd. 1. Warszawa: Książka i Wiedza, 2005. ISBN 83-05-13401-6. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• František Ladislav Čelakovský – dzieła w bibliotece Polona

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 000000008122433X
• VIAF: 44312086
• LCCN: n83050108
• GND: 119409275
• LIBRIS: khwz15h35m3w1bl
• BnF: 12023640g
• SUDOC: 028391659
• NKC: jk01021208
• NTA: 067669085
• Open Library: OL872389A, OL159607A
• PLWABN: 9810614595505606
• NUKAT: n01042145
• J9U: 987007274544105171
• LNB: 000282062
• CONOR: 34807651
• RISM: people/48457

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3883876
• БРЭ: 4681284
• NE.se: frantisek-ladislav-celakovsky
• SNL: František_Ladislav_Čelakovský
• VLE: frantisek-ladislav-celakovsky
• DSDE: František_Ladislav_?elakovský
• Hrvatska enciklopedija: 13242