Ewangelie Rabbuli – pochodzący z końca VI wieku n.e. ilustrowanysyryjskikodeks zawierający tekst Ewangelii napisany przez Rabbulę, mnicha z klasztoru św. Jana. Ewangelie Rabbuli zawierają tekst Peszitty. Rękopis jest przechowywany w Bibliotece Laurenziana we Florencji (cod. Plut. I, 56)[1].
Historia
Kodeks ten powstał w 586 roku w monofizyckim klasztorze w miejscowości Beth Zagba w Mezopotamii. Skryba miał na imię Rabbula[1]. Przez blisko tysiąc lat rękopis przechowywany był w klasztorach na Wschodzie. W roku 1497 został zakupiony do Biblioteki Medyceuszy we Florencji. W tym miejscu w 1868 roku nadano kodeksowi nową ozdobną oprawę z czerwonej skóry z aplikacjami.
Faksymile miniatur opublikowali Giuseppe Furlani i Carlo Cecchelli w 1959 roku[1].
Opis
Pierwotnie manuskrypt liczył 293 karty, jednak nie wszystkie zostały zachowane. Obecny rozmiar kart kodeksu wynosi około 33,7 na 27,5 cm, lecz zostały one przycięte w trakcie konserwacji wzdłuż górnej oraz prawej i lewej krawędzi przez poprzednich nieudolnych introligatorów. Tekst został napisany czarnym lub brązowym pismem estrangelo w dwóch kolumnach na stronę, o różnej liczbie linii w kolumnie. Poniżej wielu kolumn znajdują się zapisane czerwonym atramentem notatki odnoszące się do partii tekstu. Notatki te zajmują kilka linii[2].
Ewangelie Rabbuli są traktowane jako jedno z najwspanialszych dzieł bizantyjskich powstałych w Azji a także jednym z najstarszych rękopisów chrześcijańskich zawierających duże miniatury[3][a]. Kodeks wyróżnia się miniaturami na których przeważają jasne kolory. Przedstawiają one ruch, zaznaczają dramat sytuacji oraz stosują ekspresję postaci ludzkich, które prawie zawsze są ruchu[4].
Manuskrypt Rabbuli zawiera około dziewięćdziesiąt miniatur z czego dwadzieścia osiem to ilustracje całostronicowe. Miniatury przedstawiają postacie świętych oraz proroków Starego Testamentu. Marginesy rękopisu ozdobiono ornamentami z motywami ptaków i kwiatów. Miniaturowe grafiki są oprawione w ramki, które są kombinacjami motywów architektonicznych i kwiatów. Ornamenty są złożone z kombinacji krzywych i tęcz. Zdobnictwo kodeksu jest pod silnym wpływem sztuki perskiej i hellenistycznej[4].
Kilka scen z tego rękopisu jak scena Ukrzyżowania przedstawiająca Chrystusa pomiędzy dwoma łotrami na stałe utrwaliło się w malarstwie. Wyróżnia się również całostronicowa, intensywnie kolorowana ilustracja ze sceną Wniebowstąpienia. Przedstawia ona postacie Jezusa, jego matki, Apostołów i Aniołów. Chrystus ze zwojem w ręku znajduje się na rydwanie, którego cztery koła mają barwę płomieni a dodatkowo są ozdobione skrzydłami posiadającymi ludzkie oczy.
Miniatury zamieszczone w Ewangeliach Rabbuli przez anonimowych iluminatorów syryjskich reprezentują wysoki poziom artystyczny. Postacie namalowano z dużą swobodą stosując światłocień. W palecie barw kodeksu dominuje kolor czerwony, który nadaje ilustracjom wrażenie ciepła. Ilustratorzy prezentowali również sceny zbiorowe. Daje się zauważyć orientalną tendencję do przedstawiania zwierząt i roślin. Inspiracją do powstania ornamentów mogły być mozaiki posadzkowe występujące w kościołach wschodnich.
↑Ewangelie Rabbuli są najstarszym dokładnie datowanym ilustrowanym chrześcijańskim manuskryptem jednak na podstawie opublikowanych w 2010 roku badań radiowęglowych wykonanych w Oxfordzie ocenia się, że najstarszymi chrześcijańskimi kodeksami ilustrowanymi mogą być etiopskie Ewangelie Garimy I (wynik około 330-540 r. n.e.) oraz Ewangelie Garimy II (około 430-650 r. n.e.).
Bibliografia
Ewangeliarz Rabbuli. [w:] Iluminacja książki bizantyjskiej [on-line]. Uniwersytet Pedagogiczny. [dostęp 2017-10-31].
.png)
