Eryk Tatuś

Eryk Tatuś

Data i miejsce urodzenia	22 lipca 1914 Hajduki Wielkie
Data i miejsce śmierci	13 kwietnia 1986 Wuppertal
Wzrost	167 cm[1]
Pozycja	bramkarz
Kariera juniorska
Lata Klub 1923–1933 Ruch Chorzów
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole 1934–1939 Ruch Chorzów 72 (0) 1939–1941 Bismarckhütter SV 1945–1950 RKS Łagiewniki
Kariera reprezentacyjna
Lata Reprezentacja Wyst. Gole 1935–1936 Górny Śląsk 2 (0) 1935–1938 Śląsk 12 (0) 1936  Polska 1 (0) W sumie: 15 (0)
Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.

Eryk Tatuś, od 1947 roku metrykalnie Aleksander Tatuś (ur. 22 lipca 1914 w Hajdukach Wielkich, zm. 14 kwietnia 1985 w Wuppertal) – polski piłkarz^[1].

Większa część kariery piłkarskiej Tatusia była związana z przynależnością do Ruchu Chorzów. W 1923 roku rozpoczął treningi w zespole juniorów, zaś do drużyny seniorów został włączony w sezonie 1934. Tatuś występował w Ruchu do momentu wybuchu II wojny światowej i zdobył z nim w tym czasie czterokrotnie mistrzostwo Polski (1934, 1935, 1936, 1938). W latach 1939–1941 grał w powołanym przez władze okupacyjne Bismarckhütter Sport Vereinigung. Po zakończeniu wojny występował w latach 1945–1950 w RKS–ie Łagiewniki, zaś po zakończeniu kariery piłkarskiej sprawował w tym klubie funkcję działacza oraz koordynatora sekcji piłkarskiej.

Kariera piłkarska

Eryk Tatuś urodził się 22 lipca 1914 roku w Hajdukach Wielkich. Karierę piłkarską rozpoczął w 1923 roku, kiedy to zasilił młodzieżową drużynę Ruchu Chorzów. Do zespołu seniorów został włączony w sezonie 1934 w wyniku bezterminowej dyskwalifikacji nałożonej na Edwarda Kurka. Na początku rozgrywek ligowych podstawowym bramkarzem Ruchu był Artur Ploch, jednak od dwunastej kolejki zastąpił go Tatuś. Ligowy debiut zanotował podczas wygranego meczu z ŁKS–Łódź (6:0, 5 sierpnia 1934 roku), w którym zachwał czyste konto^[2]. W październiku zagrał przeciwko Garbarni Kraków (2:2, 28 października 1934 roku), zaś prasa uznała go za najlepszego zawodnika na boisku. Po zakończeniu rywalizacji widownia urządziła mu owację i został przez nią zniesiony z boiska^[3]. Na przełomie grudnia i stycznia 1935 roku drużyna Ruchu jechała na tournée do Niemiec, gdzie miała rozegrać mecze towarzyskie z Bayernem Monachium i VfB Stuttgart. Tatuś zagrał w obu wygranych konfrontacjach. W spotkaniu z Bayernem (0:1, 30 grudnia 1934 roku) obronił w pierwszej połowie rzut karny wykonywany przez Helmuta Schneidera, zaś w rywalizacji ze VfB Stuttgart (4:5, 1 stycznia 1935 roku) został przy stanie 2:0 zmieniony przez Hermana Kremera, po czym na kwadrans przed końcem meczu zastąpił go w wyniku odniesionej kontuzji^[4][5][6]. W rozgrywkach ligowych Ruch zajął pierwsze miejsce, dzięki czemu obronił tytuł mistrza Polski zdobyty przed rokiem^[4]. Tatuś zagrał w dziesięciu kolejkach, przepuścił trzynaście goli i trzykrotnie zachował czyste konto^[7].

W kwietniu 1935 roku podczas wygranego meczu z Wisłą Kraków (4:2, 14 kwietnia 1935 roku), Ruch stracił na początku drugiej połowy gola po błędzie Tatusia, który wybiegł z bramki^[8]. Pod koniec maja w wygranym spotkaniu z Polonią Warszawa (1:2, 26 maja 1935 roku) Tatuś doznał w drugiej połowie kontuzji i został zmieniony przez Henryka Hylę^[9]. W październiku drużyna Ruchu wyjechała na tournée do Niemiec, gdzie miała rozegrać sparingi z Dresdner SC i Fortuną Düsseldorf. Tatuś zagrał w obu pojedynkach. W przegranym meczu z Dresdner SC (2:0, 31 października 1935 roku) obronił rzut karny wykonywany przez Helmuta Schöne, zaś w wygranym spotkaniu z Fortuną (0:1, 1 listopada 1935 roku) został uznany za najlepszego zawodnika na boisku i doznał kontuzji, która wyeliminowała go z gry na dziesięć minut^[10][11]. W sezonie 1935 Ruch trzeci raz z rzędu został mistrzem Polski^[12]. Tatuś wystąpił we wszystkich dwudziestu meczach ligowych, przepuścił dwadzieścia cztery bramki i dziewięciokrotnie zachował czyste konto^[13].

Interwencja Tatusia w meczu towarzyskim z Jeunesse Esch w 1939 roku

W kwietniu 1936 roku drużyna Ruchu jechała na wielkanocne tournée do Niemiec, gdzie miała rozegrać mecze z Sportfreunde Halle, Dresdner SC i Fortuną Lipsk^[14]. Tatuś zagrał we wszystkich spotkaniach towarzyskich^[15][16]. W zremisowanej konfrontacji z Sportfreunde Halle (2:2, 10 kwietnia 1936 roku) złamał żebro i został odwieziony do szpitala. Komisariat policji w Hajdukach Wielkich podał informację, jakoby bramkarz miał umrzeć w wyniku odniesionej kontuzji^[17]. W wygranym spotkaniu ligowym przeciwko Garbarni Kraków (6:1, 18 października 1936 roku) wypracował dalekim wykopem piłki sytuację bramkową Ernestowi Wilimowskiego, którą zamienił na gola^[18]. W przegranym meczu z Wartą Poznań (0:2, 1 listopada 1936 roku) zderzył się z napastnikiem Fryderykiem Scherfke, po czym Józef Nawrat strzelił bramkę dla gości. Według prasy Tatuś był w tym pojedynku „niedysponowany” oraz nie potrafił „przytrzymać piłki”, przez co jego występ został oceniony słabo^[19]. W sezonie 1936 Ruch zdobył kolejny tytuł mistrza Polski^[12]. Tatuś zagrał we wszystkich osiemnastu meczach ligowych w pełnym wymiarze czasowym, przepuścił trzydzieści trzy bramki i dwukrotnie zachował czyste konto^[20].

W 1937 roku Tatuś pełnił służbę wojskową w 75. Pułku Piechoty w Hajdukach Wielkich i grał w drużynie Wojskowego Klubu Sportowego „Bytomiak”^[21][22][23]. W sezonie 1937 Ruch nie obronił tytułu mistrzowskiego z poprzedniego roku i zajął na zakończenie rozgrywek ligowych trzecie miejsce w tabeli^[12]. Tatuś wystąpił w jedenastu spotkaniach, przepuścił dziewiętnaście goli i raz zachował czyste konto^[24].

W lipcu 1938 roku podczas wygranego meczu towarzyskiego ze Stadionem Mikołów (2:8), doznał w pierwszej połowie kontuzji, po czym został zmieniony przez Waltera Broma^[25]. W sezonie 1938 Ruch odzyskał tytuł mistrzowski^[12]. Tatuś pełnił rolę rezerwowego, przez co wystąpił w sześciu meczach ligowych sezonu, przepuścił jedenaście bramek i raz zachował czyste konto^[26].

Ze względu na wybuch II wojny światowej rozgrywki ligowe w sezonie 1939 nie zostały ukończone. Tatuś rozegrał ostatni mecz w barwach Ruchu przed okupacją przeciwko Polonii Warszawa (2:3, 2 lipca 1939 roku). W niedokończonych rozgrywkach zagrał w siedmiu pojedynkach, przepuścił jedenaście goli i raz zachował czyste konto^[26]. Dwa dni po wybuchu II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne zlikwidowały Ruch, zaś w listopadzie powołały w jego miejsce Bismarckhütter Sport Vereinigung 1899 e.V, w którym grała część przedwojennych piłkarzy Ruchu^[27]. Tatuś występował w BSV w latach 1939–1941^[1]. Po zakończeniu wojny związał się z RKS–em Łagiewniki, dla którego na przestrzeni pięciu lat rozegrał ponad sto spotkań. Po zakończeniu kariery piłkarskiej pełnił w RKS–ie funkcję działacza oraz koordynatora sekcji piłkarskiej^[28].

Kariera reprezentacyjna

Rzekomy występ w reprezentacji Polski

Przez wiele lat uważano, że Eryk Tatuś zadebiutował w reprezentacji Polski w zremisowanym meczu przeciwko Łotwie (3:3, 6 września 1936 roku), będącym zarazem jego jedynym występem w barwach narodowych (w istocie była to jedna z dwu reprezentacji, inny skład rozgrywał w tym samym dniu, też jako reprezentacja Polski, mecz z Jugosławią). Po utracie pierwszej bramki, której autorem był Ēriks Pētersons, Tatuś miał doznał kontuzji i zostać zmieniony przez Lucjana Rudnickiego^[29][30].

Jednakże przeprowadzone w 2021 r. dokładne analizy, których dokonał historyk futbolu Leszek Śledziona, wykazały, że w całym meczu bronił Lucjan Rudnicki. W relacjach polskich zachowały się opisy interwencji Rudnickiego w pierwszych minutach meczu, czyli w czasie, w którym miał bronić Tatuś; w relacjach gazet łotewskich w składzie wymieniano Rudnickiego jako grającego cały mecz. Odnaleziono też opublikowaną nazajutrz po meczu relację prasową, której autor zarzucił Józefowi Kałuży, trenerowi reprezentacji, błąd polegający na wystawieniu w składzie Rudnickiego, który przepuścił trzy łatwo strzelone przez Łotyszy bramki, zamiast Eryka Tatusia. Oznacza to, że wieloletnie uznawanie Tatusia za jednokrotnego reprezentanta Polski było błędne^[31][32].

Reprezentacja Śląska

Reprezentacja Śląska przed meczem z Floridsdorfer AC (4:4, 6 grudnia 1936). Tatuś trzeci od lewej.

Tatuś był reprezentantem Śląska w latach 1935–1938. Wystąpił w tym czasie w dwunastu meczach, przepuścił czterdzieści jeden bramek i raz zachował czyste konto. Zadebiutował w wygranym spotkaniu towarzyskim przeciwko reprezentacji Lwowa (5:2, 12 maja 1935 roku)^[33]. Ostatni pojedynek w barwach reprezentacji zagrał przeciwko Śląskowi Zaolziańskiemu (5:7, 23 listopada 1938 roku)^[34].

Reprezentacja Górnego Śląska

W latach 1924–1939 były rozgrywane mecze pomiędzy reprezentacjami polskiego wschodniego (Autonomiczne Województwo Slaskie) i niemieckiego zachodniego Górnego Śląska (Provinz Oppeln / Gau Oberschlesien)^[35]. W wyniku powstań śląskich i plebiscytu na Górnym Śląsku region podzielono na część wschodnią i zachodnią, przez co reprezentacje nazywano także odpowiednio Śląskiem Polskim i Niemieckim^[36][37]. Przez prasę konfrontacje te były określane mianem małych meczów międzypaństwowych^[38]. Tatuś występował w reprezentacji polskiego Górnego Śląska w latach 1935–1936. Zagrał w tym czasie w dwóch spotkaniach, w których przepuścił jedną bramkę i raz zachował czyste konto. Zadebiutował w zremisowanym meczu rozgrywanym w Zabrzu (3:3, 24 marca 1935 roku), zmieniając w 60. minucie Andrzejewskiego^[39][40]. W marcu 1936 roku wystąpił w wygranym pojedynku w Bytomiu (1:3, 1 marca 1936 roku), który był równolegle ostatnim meczem Tatusia dla reprezentacji^[41].

Statystyki

Klubowe w latach 1934–1939

Sezon	Klub	Liga	Liga krajowa[1]
			Mecze	Stracone bramki	Mecze z czystym kontem
1934	Ruch Chorzów	I Liga	10	13	3
1935	Ruch Chorzów	I Liga	20	24	9
1936	Ruch Chorzów	I Liga	18	33	2
1937	Ruch Chorzów	I Liga	11	19	1
1938	Ruch Chorzów	I Liga	6	11	1
1939	Ruch Chorzów	I Liga	7	11	1
Razem			72	111	17

Reprezentacja Śląska 1935–1938

Reprezentacja	Rok	Mecze	Stracone bramki	Mecze z czystym kontem
Śląsk	1935	2	6	0
	1936	4	17	1
	1937	4	9	0
	1938	2	9	0
Ogólnie		12	41	1

Mecze i gole w reprezentacji
Śląsk[42][37]
Lp.	Data	Miejsce	Przeciwnik	Wynik	Stracone bramki	Rozgrywki
1.	12.05.1935	Katowice, Polska	Lwów	5:2		towarzyski[33][43][44]
2.	18.06.1935	Świętochłowice, Polska	Budapeszt	2:4		towarzyski[45][46]
3.	09.02.1936	Katowice, Polska	Polska	1:7		towarzyski[47]
4.	21.05.1936	Chorzów, Polska	Kraków	4:0		towarzyski[48]
5.	06.12.1936	Katowice, Polska	Floridsdorfer AC	4:4		towarzyski[49]
6.	08.12.1936	Chorzów, Polska	Floridsdorfer AC	4:6		towarzyski[50][51]
7.	21.03.1937	Kraków, Polska	Kraków	3:1		towarzyski[52]
8.	06.04.1937	Wiedeń, Austria	Floridsdorfer AC	2:4		towarzyski[53][54]
9.	09.06.1937	Chorzów, Polska	Kraj Basków	3:4		towarzyski[55][56]
10.	12.09.1937	Chorzów, Polska	Austria Dolna	7:2		towarzyski[57]
11.	28.05.1938	Katowice, Polska	RC Strasbourg	2:4		towarzyski[58][59]
12.	23.11.1938	Karwina, Czechosłowacja	Śląsk Zaolziański	5:7		towarzyski[34]

Reprezentacja Górnego Śląska w latach 1935–1936

Reprezentacja	Rok	Mecze	Stracone bramki	Mecze z czystym kontem
Górny Śląsk	1935	1	0	1
	1936	1	1	0
Ogólnie		2	1	1

Mecze i gole w reprezentacji
Górny Śląsk[60]
Lp.	Data	Miejsce	Przeciwnik	Wynik	Stracone bramki	Rozgrywki
1.	24.03.1935	Zabrze	Śląsk Opolski	3:3		towarzyski[39][40]
2.	01.03.1936	Bytom		1:3		towarzyski[41]

Sukcesy

Ruch Chorzów

• Mistrzostwo Polski (4 razy) w sezonach: 1934, 1935, 1936, 1938
• 3. miejsce w mistrzostwach Polski w sezonie 1937

Życie prywatne

Tatuś pracował w charakterze robotnika i laboranta. Po zakończeniu II wojny światowej został skazany na półtora roku więzienia, za „antypolską” działalność w czasie jej trwania. W 1947 roku zmienił imię na Aleksander, zaś w 1965 wyjechał do Niemiec. Wątek o Tatusiu pojawił się w filmie Kazimierza Kutza pt. „Perła w koronie”, w którym strajkujący górnicy rozmawiali na temat decydującego o mistrzostwie Polski w sezonie 1933 meczu pomiędzy Cracovią a Ruchem Chorzów. Górnicy stwierdzili, że jak bydzie chytoł Tatuś, to Ruch wygro, jednak nie było to zgodne z faktami, gdyż drużynę zasilił w kolejnym roku^[1][61].

Przypisy

1. Gowarzewski (1918-1939) 2017 ↓, s. 201.
2. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 42–43.
3. Migawki z meczu Ruch—Garbarnia. „Siedem Groszy”. Nr 300, s. 7, 31 października 1934. 
4. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 48.
5. Konieczny, Krawczyk, Gorzelany 1991 ↓, s. 48–49.
6. Drugie zwycięstwo „Ruchu” w Niemczech. „Ruch” Wlk. Hajduki V.F.B. Sztutgart 5:4 (4:2). „Siedem Groszy”. Nr 2, s. 6, 2 stycznia 1935. 
7. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 40–41.
8. Ruch...jeszcze nie prowadzi! Mistrz bije Wisłę 4:2. Wyrównana gra Hajduczan. Około 5 tysięcy widzów. „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 73, s. 7, 15 kwietnia 1935. 
9. Zwycięstwo Ruchu w Warszawie. Polonia—Ruch 1:2 (0:0).. „Siedem Groszy”. Nr 144, s. 7, 27 maja 1935. 
10. Düsseldorf zachwycony Ruchem! Tatuś bohaterem zwycięskiego meczu z Fortuną. „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 270, s. 6, 2 listopada 1935. 
11. Ligowy Ruch przegrał w Dreźnie. „Nowiny Codzienne”. Nr 254, s. 4, 3 listopada 1935. 
12. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 49.
13. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 44–45.
14. Konieczny, Krawczyk, Gorzelany 1991 ↓, s. 57.
15. Dwa pierwsze mecze Ruchu w Niemczech. „Nowiny Codzienne”. Nr 86, s. 8, 15 kwietnia 1936. 
16. Trzeci występ Ruchu i nowe zwycięstwo Polaków. „Nowiny Codzienne”. Nr 87, s. 8, 16 kwietnia 1936. 
17. Udana wyprawa Ruchu do Niemiec. Remis w Halle — Zwycięstwo w Dreźnie i Lipsku.. „Siedem Groszy”. Nr 102, s. 6, 14 kwietnia 1936. 
18. Ruch po raz czwarty mistrzem Polski. „Siedem Groszy”. Nr 287, s. 6, 19 października 1936. 
19. Słaby finisz mistrza Polski. Ruch–Warta 0:2 (0:2). „Siedem Groszy”. Nr 301, s. 6, 2 listopada 1936. 
20. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 46–47.
21. Co słychać w Ruchu?. „Nowiny Codzienne”. Nr 191, s. 8, 22 sierpnia 1937. 
22. Życie sportowe. Ciekawa próba sił na boisku AKS. „Katolik”. Nr 114, s. 6, 21 maja 1937. 
23. Silna drużyna WKS. „Bytomiak" zmierzy się w Chorzowie ze „Slawią”. „Katolik”. Nr 118, s. 6, 26/27 maja 1937. 
24. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 48–49.
25. Ruch H. Wielkie–Stadion Mikołów 8:2 (5:1). „Siedem Groszy”. Nr 203, s. 6, 25 lipca 1938. 
26. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 50–51.
27. Gowarzewski, Waloszek 1995 ↓, s. 53–54.
28. ŁKS Łagiewniki: Ikony ŁKS. [dostęp 2019-11-14]. (pol.).
29. Gowarzewski 1991 ↓, s. 128.
30. Gowarzewski 1991 ↓, s. 129.
31. Tytułowano go kadrowiczem. Okazuje się, że to nieprawda! [online], sport.interia.pl [dostęp 2022-08-13]  (pol.).
32. ERYK TATUŚ NIE BYŁ REPREZENTANTEM POLSKI! [online], rocznikpilkarski.pl [dostęp 2022-08-13]  (pol.).strona główna serwisu
33. Przed meczem z Lwowem. „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 96, s. 7, 10 maja 1935. 
34. W niedzielę jedziemy do Karwiny. Peterek prowadzi atak śląski.. „Siedem Groszy”. Nr 287, s. 7, 19 października 1938. 
35. Konieczny, Krawczyk, Gorzelany 1991 ↓, s. 286.
36. Czado, Waloszek, Łastowiecki 2006 ↓, s. 6.
37. Czado, Waloszek, Łastowiecki 2006 ↓, s. 89.
38. Kowoll 2019 ↓, s. 11.
39. Polscy piłkarze remisują w Niemczech. Niemcy Wschodnie–Polski Śląsk 3:3 (1:1). „Polonia”. Nr 3753, s. 4, 25 marca 1935. 
40. Śląsk polski remisuje z niemieckim. „Nowiny Codzienne”. Nr 72, s. 4, 27 marca 1935. 
41. Mecz piłkarski Śląsk Polski–Śląsk Opolski. W Bytomiu tylko 3:1 dla Polaków. „Siedem Groszy”. Nr 61, s. 6, 2 marca 1936. 
42. Konieczny, Krawczyk, Gorzelany 1971 ↓, s. 294–300.
43. Repr. Śląska bije Lwów 5:2 (3:2). „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 99, s. 7, 13 maja 1935. 
44. Zwycięstwo śląskich piłkarzy nad Lwowem. Śląsk–Lwów 5:2 (3:2). „Siedem Groszy”. Nr 130, s. 6, 13 maja 1935. 
45. Skład Śląska na mecz z Budapesztem. „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 130, s. 7, 14 czerwca 1935. 
46. Śląsk ulega Madziarom 2:4 (2:0)!. „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 135, s. 7, 19 czerwca 1935. 
47. Mecz piłkarski w trzech tercjach. „Siedem Groszy”. Nr 40, s. 7, 10 lutego 1936. 
48. Śląsk–Kraków 4:0 (1:0). „Ilustrowany Kuryer Codzienny”. Nr 142, s. 16, 26 maja 1936. 
49. Na ciężkim śniegu wynik remisowy. Reprezentacja Śląska–Floridsdorfer 4:4 (2:1). „Siedem Groszy”. Nr 336, s. 7, 6 grudnia 1936. 
50. Niespodziewana porażka Repr. Śląska. F.A.C. Wiedeń–Repr. Śląska 6:4 (3:2). „Przegląd Codzienny”. Nr 70, s. 7, 9 grudnia 1936. 
51. Rewanżowe spotkanie reprezentacji Śląska z Wiedeńczykami. Śląsk–F.A.C. (Wiedeń) 4:6 (2:3). „Śląski Kurjer Poranny”. Nr 337, s. 8, 9 grudnia 1936. 
52. Kraków–Śląsk 3:1 (1:0). „Siedem Groszy”. Nr 81, s. 6, 22 marca 1937. 
53. 4:2 wygrał Śląsk w Wiedniu. „Kurier Wieczorny”. Nr 95, s. 7, 7 kwietnia 1937. 
54. Z Peterkiem poszło lepiej. Śląsk–Floridsdorfer AC 4:2 (4:2). Dziwisz kontuzjowany. „Siedem Groszy”. Nr 95, s. 7, 7 kwietnia 1937. 
55. Baskowie–Śląsk 4:3 (2:3). Imponująca gra Hiszpanów.. „Siedem Groszy”. Nr 157, s. 7, 10 czerwca 1937. 
56. Gowarzewski, Czad 2010 ↓, s. 50.
57. Wysokie zwycięstwo drugiego składu Śląska. Śląsk–Austria Dolna 7:2 (3:1).. „Siedem Groszy”. Nr 253, s. 6, 13 września 1937. 
58. Racing Strassburg wygrał w Zlinie i wyjechał do Katowic. „Siedem Groszy”. Nr 146, s. 7, 28 maja 1938. 
59. 2 mecze Racing Club Strassburg–Śląsk: 4:2 (1:1) i 3:3 (2:2).. „Siedem Groszy”. Nr 148, s. 6, 30 maja 1938. 
60. Konieczny, Krawczyk, Gorzelany 1971 ↓, s. 300.
61. Ruch Chorzów: Wspomnienie Eryka Tatusia. [dostęp 2015-07-22]. (pol.).

Bibliografia

• Andrzej Konieczny, Karol Krawczyk, Franciszek Gorzelany: Piłka jest okrągła. 50 lat piłkarstwa w województwie katowickim. Śląsk, 1971.
• Andrzej Gowarzewski: Biało-czerwoni. Dzieje reprezentacji Polski (1). GiA Katowice, 1991. ISBN 83-900227-1-5.
• Andrzej Gowarzewski, Joachim Waloszek: Ruch Chorzów. GiA Katowice, 1995. ISBN 83-902751-3-9.
• Paweł Czado, Joachim Waloszek, Witold Łastowiecki: Górnoślązacy w polskiej i niemieckiej reprezentacji narodowej w piłce nożnej – wczoraj i dziś. Sport i polityka na Górnym Śląsku w XX wieku. Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2006. ISBN 978-83-60470-27-5.
• Andrzej Gowarzewski, Paweł Czado: 90 lat Śląski ZPN Katowice. Księga Pamiątkowa. GiA Katowice, 2010. ISBN 978-83-62288-00-7.
• Andrzej Gowarzewski: Mistrzostwa Polski. Ludzie (1918-1939). 100 lat prawdziwej historii. GiA Katowice, 2017. ISBN 978-83-88232-61-9.
• Mariusz Kowoll: Futbol ponad wszystko. fusbal-mk, 2019. ISBN 978-83-953900-0-5. OCLC 1100392035.