Ekonomiczna analiza podziału władz – pojęcie z zakresu ekonomicznej analizy prawa traktujące o ekonomicznych kosztach funkcjonowania różnych systemów podziału władz w państwach.
Główne założenia
Tradycyjny podział władz opiera się na rozdzieleniu i wzajemnym uzależnieniu od siebie poszczególnych elementów władzy, co ma na celu ich osłabienie oraz jednoczesne wzmocnienie pozycji społeczeństwa[1]. Rolą ekonomicznej analizy prawa w tym zakresie jest ocena podziału władz przez pryzmat ekonomiczny, m.in. poprzez badanie skutków przesunięć kompetencji poszczególnych elementów władzy publicznej. Mimo potencjalnie dużemu znaczeniu, w literaturze ekonomicznoprawnej podziałowi władz poświęcono niewiele miejsca.
Teza Posnera
Jedną z tez na temat ekonomicznego aspektu podziału władz sformułował amerykański prawnik Richard Posner. Zauważył on, że wprowadzenie podziału władzy zwiększa koszty transakcyjne[2]. Teza ta uzasadniona jest faktem, że wykonywanie władzy publicznej wiąże się nieodłącznie z podejmowaniem decyzji i działań o wymiarze ekonomicznym. Gdy podział władzy opiera się na jednym elemencie, podejmowanie tych działań następuje stosunkowo szybko, co umożliwia także zmniejszenie kosztów ekonomicznych[3].
Analiza Brennana i Hamlina
Prof. George Brennan z Australijskiego Uniwersytetu Narodowegoo oraz prof. Alan Hamlin z Uniwersytetu w Manchesterze porównali sytuację istnienia jednego ośrodka władzy do monopolu. Jego zniesienie może nastąpić horyzontalnie albo wertykalnie. Podział horyzontalny opiera się na rozdziale i rozłożeniu obowiązków na większą liczbę podmiotów. Następuje to zazwyczaj w drodze pojawienia się w ramach rynku (lub w tym przypadku państwa) kolejnych podmiotów, które wykonują te same działania. Podział wertykalny zakłada wykonywanie jednego zadania przez więcej niż jeden podmiot (np. jeden przedsiębiorca produkuje telewizory, a drugi zajmuje się ich sprzedażą)[4].
G. Brennan i A. Hamlin wskazują, że w przypadku podziału władzy mamy do czynienia z wertykalnym podziałem monopolu, co z ekonomicznego punktu widzenia oznacza, że podział władzy nie jest korzystniejszy dla obywateli niż skupienie władzy w jednym elemencie. Jest tak, gdyż zwiększenie kosztów działania władz państwowych wiąże się ze zwiększonymi wydatkami także po stronie obywateli[5].
Problematyka
Głównym problemem założeń ekonomicznej analizy podziału władz jest dysonans pomiędzy aspektem ekonomicznym a aspektem sprawiedliwości i jakości. Z punktu widzenia ekonomii podział władzy nie jest opłacalny. Powoduje on znaczne zwiększenie kosztów podejmowania decyzji i funkcjonowania struktur państwa. Z drugiej strony monteskiuszowski model trójpodziału władz uznawany jest od dawna za model znacznie bezpieczniejszy w aspekcie stabilności struktur państwa[6].
Innym problemem jest brak szczegółowych analiz ekonomicznoprawnych na temat podziału władz. Teza R. Posnera czy analiza G. Brennana oraz A. Hamlina stanowią wyłącznie ogólne spojrzenie na tę materię.
Przypisy
- ↑ P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, C. H. Beck, Warszawa 2013, s. 40.
- ↑ R. Posner, The Constitution as an Economic Document, George Washington Law Review 56(1), s. 4-38.
- ↑ J. Stelmach i in., Dziesięć wykładów o ekonomii prawa, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2007, s. 170.
- ↑ J. Stelmach i in., op. cit., s. 171.
- ↑ G. Brennan, A. Hamlin, A Revisionist View of the Separation of Powers, Journal of Theoretical Politics 6(3), 1994, s. 345-368.
- ↑ L. Dubel, Historia doktryn politycznych i prawnych do schyłku XX wieku, LexisNexis, Warszawa 2007, s. 240-242.
Bibliografia
- P. Sarnecki (red.), Prawo konstytucyjne RP, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 2013
- R. Posner, The Constitution as an Economic Document, George Washington Law Review 56(1)
- J. Stelmach i in., Dziesięć wykładów o ekonomii prawa, Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., Warszawa 2007
- G. Brennan, A. Hamlin, A Revisionist View of the Separation of Powers, Journal of Theoretical Politics 6(3), 1994
- R. Cooter, T. Ulen, Ekonomiczna analiza prawa, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2009
