Dialekt wschodniobośniacki

Dialekty sztokawskie, w tym dialekt bośniacki (ciemnozielony)

Dialekt wschodniobośniacki[1], gwary wschodniej Bośni[2] (serb.-chorw. istočnobosanski dijalekt, srednjobosanski dijalekt[3]) – dialekt sztokawski należący do grupy starosztokawskich[4], używany przez Chorwatów i Muzułmanów zamieszkujących obszar Bośni pomiędzy Fojnicą, Kreszewem, Sarajewem i Tuzlą[2].

Klasyfikacja tego dialektu jest sporna, gdyż bywa uznawany zarówno za odrębny dialekt[3], jak i za ugrupowanie gwar (poddialekt) dialektu wschodniohercegowińskiego, choć pierwotnie odrębne[2]. Niektóre cechy fonetyczne nawiązują także do dialektów czakawskich[5].

Cechy językowe

Dialekt wschodniobośniacki wyróżnia się takimi cechami fonetycznymi, jak:

  • zasadniczo rozwój *ě (jać) do dyftongicznego ie, np. diete, bielo, choć z licznymi ekawizmami, np. letat, detelina, terat oraz ikawizmami, np. nedil’a, sinica, bižat, sikira[6],
  • rozwinięcie wtórnego jacia z *i w pozycji przed *r, np. dijérat, mȉjer, vȍdijer, smijérati, kȍmpijēr, a także po r i l, np. kȍriēsno, cvijél’at[7],
  • rozwój psł. *šč, *žǯ do šć i žđ, np. ògnīšće, gȕšćer wobec literackiego ògnjīšte, gȕštēr[2],
  • zachowanie niecofniętego akcentu opadającego, np. djecôm, djevôjka[2],
  • zachowanie iloczasu przed akcentem, np. vōjskê[2],
  • ślady rozwoju *ď > j, np. meja ‘granica’, tuji ‘obcy’, przejścia ra > re, np. vrebac ‘wróbel’, wyjątkowo też rozwój sonantycznego *l̥ w uo, np. žuoč < psł. *žĺ̥čь ‘żółć’ wobec literackiego žuč[8],
  • w wielu gwarach brak wtórnej jotacji w formach typu dojdem~dojem, netjak, rodjak, prutje, kravje, tupji[7],
  • uproszczenia grup spółgłoskowych dn, dń, dm, np. jena, zańi, oma(χ) lub geminacja, np. zajenno, ponne[7].

Spośród cech morfologicznych należy wymienić:

  • narzędnik liczby pojedynczej rzeczowników żeńskich zakończonych na spółgłoskę o końcówce -im, np. solim ‘solą’, krvim ‘krwią’[9],
  • w mianowniku liczby mnogiej częste formy na -ovi, nawet po spółgłosce palatalnej, np. mišovi, danovi, mjesecevi~mjesecovi[9],
  • sporadyczny dopełniacz liczby mnogiej z końcówką zerową, np. kilu krušak, pet (χ)il’ad[9],
  • zachowana jest odmiana przymiotników określonych i nieokreślonych, np. zdrava insana, mrtvu insanu, u Matićevu dolu[9],
  • aoryst jest żywą kategorią, przy czym często używana jest forma 3. os. l. poj. w funkcji 1. os., np. ja ode[9],
  • imperfekt w zasadzie zanikł[9],

W leksyce bardzo liczne są orientalizmy, oprócz tego występuje wiele italianizmów i germanizmów (dawne w terminologii górniczej, ale też nowsze)[9].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Sławski 1962 ↓, s. 99.
  2. ↑ a b c d e f Sławski 1962 ↓, s. 100.
  3. ↑ a b Окука 2018 ↓, s. 315.
  4. ↑ Окука 2018 ↓, s. 50.
  5. ↑ Sławski 1962 ↓, s. 101.
  6. ↑ Окука 2018 ↓, s. 316–317.
  7. ↑ a b c Окука 2018 ↓, s. 317.
  8. ↑ Sławski 1962 ↓, s. 100–101.
  9. ↑ a b c d e f g Окука 2018 ↓, s. 318.

Bibliografia

  • Милош Окука: Српски дијалекти. Nowy Sad: Prometej, 2018. ISBN 978-86-515-1368-1. (serb.).
  • Franciszek Sławski: Zarys dialektologii południowosłowiańskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1962.

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!