PROFILBARU.COM

Determinacja płci – proces prowadzący do powstania osobników jednej z płci.

Rodzaj płci, jaką dany organizm wykształci, jest zależny od sygnału wywoławczego, jakim może być:

środowisko rozwoju organizmu – płeć u niektórych gatunków kształtowana jest przez czynniki środowiskowe, jest to rodzaj plastyczności fenotypowej^[1] (na przykład krokodyle czy żółwie rozwijają płeć w zależności od temperatury inkubacji jaj – temperaturowa determinacja płci).
środowisko hormonalne, w jakim rozwija się dany organizm – hormonalna determinacja płci.
obecność chromosomu płci

system XY – samce są heterogametyczne, a samice homogametyczne (człowiek)^[2],
system ZW – samice są heterogametyczne, a samce homogametyczne (ptaki, ćmy)^[2],
system UV – występuje u mszaków i części glonów, w fazie gametofitu osobniki z chromosomem U wytwarzają komórki jajowe, a osobniki z chromosomem V plemniki^[2],
System X0 – samice XX mają parzystą liczbę chromosomów, a samce nieparzystą (brak chromosomu Y) (u większości owadów)

stosunek liczby autosomów do heterosomów (na przykład muszka owocowa);
obecność konkretnego genu

pojedyncze geny autosomalne determinują płeć (u żab, ryb i wielu roślin)
mtDNA zawiera geny warunkujące męską sterylność (geny CMS), DNA jądrowe zawiera geny przywracające męską płodność (restorery) – determinacja cytoplazmatyczna

liczba kompletów chromosomów – zestaw 1n (haploidalne) warunkuje rozwój samca lub 2n (diploidalne) – samicy. Tj. w wyniku zapłodnienia rozwija się osobnik żeński, a w przypadku braku tejże możliwości powstaje organizm męski danego gatunku. (determinacja haplodiploidalna występuje np. u owadów błonkoskrzydłych – pszczoły, osy)

Sygnał wywoławczy uruchamia kaskadę genów regulatorowych, które następnie wpływają na różne procesy rozwoju, prowadzące do wykształcenia konkretnej płci.

Przypisy

↑ Ido Pen, Tobias Uller, Barbara Feldmeyer, Anna Harts i inni. Climate-driven population divergence in sex-determining systems. „Nature”. 468 (7322), s. 436–438, 2010. DOI: 10.1038/nature09512. ISSN 0028-0836. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Doris Bachtrog, Mark Kirkpatrick, Judith E. Mank, Stuart F. McDaniel i inni. Are all sex chromosomes created equal?. „Trends in Genetics”. 27 (9), s. 350–357, 2011. DOI: 10.1016/j.tig.2011.05.005. ISSN 0168-9525. (ang.).

[Pen-2010-1] Ido Pen, Tobias Uller, Barbara Feldmeyer, Anna Harts i inni. Climate-driven population divergence in sex-determining systems. „Nature”. 468 (7322), s. 436–438, 2010. DOI: 10.1038/nature09512. ISSN 0028-0836. (ang.).

[Bachtrog-2011-2] Doris Bachtrog, Mark Kirkpatrick, Judith E. Mank, Stuart F. McDaniel i inni. Are all sex chromosomes created equal?. „Trends in Genetics”. 27 (9), s. 350–357, 2011. DOI: 10.1016/j.tig.2011.05.005. ISSN 0168-9525. (ang.).

[1]

[2]