Cmentarz katolicki św. Wojciecha w Łodzi

Cmentarz katolicki św. Wojciecha

Główna aleja cmentarza
Nazwa pełna	Cmentarz rzymskokatolicki pw. św. Wojciecha w Łodzi
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Adres	ul. Kurczaki 81
Typ cmentarza	wyznaniowy
Wyznanie	rzymskokatolicki
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	12,2 ha
Data otwarcia	pocz. XX w.[1]
Zarządca	Kuria Biskupia Diecezji Łódzkiej
Położenie na mapie Łodzi Cmentarz katolicki św. Wojciecha
Położenie na mapie Polski Cmentarz katolicki św. Wojciecha
Położenie na mapie województwa łódzkiego Cmentarz katolicki św. Wojciecha
51°43′03,61″N 19°29′55,95″E

Cmentarz rzymskokatolicki św. Wojciecha w Łodzi – cmentarz położony w południowej części Łodzi, przy ulicy Kurczaki 81 – popularnie nazywany „cmentarzem na Kurczakach”.

Historia

Cmentarz został założony na początku XX wieku. Najstarszy nagrobek tej nekropolii pochodzi z roku 1906, ale inskrypcja na nim jest nieczytelna. Początkowo chowano tu niewielu zmarłych (poniżej stu rocznie), przede wszystkim biedotę z Chojen.

Przy głównej alei cmentarza znajduje się zbiorowa mogiła żołnierzy poległych w 1939 roku.

Podczas II wojny światowej, od 1 czerwca 1942 roku do końca okupacji niemieckiej w Łodzi (19 stycznia 1945 r.), przeznaczony był wyłącznie dla pochówków Polaków. Obok cmentarza przy ul. Rzgowskiej był jednym z dwóch miejsc pochówków Polaków zmarłych na terenie Łodzi^[a]. W tym okresie pochowano tu ponad 17 tys. osób^[1], m.in. Marię Wedmanową, członkinię PPR zakatowaną przez łódzkie Gestapo. Chowano tutaj również więźniów zmarłych w więzieniu na Radogoszczu w Łodzi^[b].

Przy głównej alei cmentarza znajduje się okazały – zgodnie z tradycją romską – grobowiec króla Cyganów, Kwieka Bango, z lat 60. XX wieku^[1][2].

Najwięcej pochówków na tym cmentarzu zaczęto odnotowywać od połowy lat 70. XX w., po wybudowaniu w tym rejonie dużego osiedla mieszkaniowego.

2 grudnia 2023 roku na cmentarzu pomnik Pamięci Dzieci Polskich – Ofiar Niemieckich Obozów na terenie Łodzi i okolic, wg projektu Macieja Jagodzińskego-Jagenmeera, upamiętniający około 500 polskich dzieci, które zginęły w utworzonych przez hitlerowców obozach w Łodzi oraz Konstantynowie Łódzkim. Pomnik odsłonięto z okazji 81. rocznicy powołania obozu koncentracyjnego przeznaczonego dla polskich dzieci – Kinder-KL Litzmannstadt^[3].

• 
  Grobowiec Kwieka Bango
• 
  Grób jednego z więźniów Radogoszcza – Stefana Pikaly

Uwagi

1. Było to związane również z tym, że w powojennych planach nazistów dotyczących Łodzi (Litzmanstadtu) rejon Chojen został przeznaczony do wyłącznego zamieszkania Polaków (por. Tad. Bojanowski, Łódź pod okupacją niemiecką w latach II wojny światowej, 1939–1945. Łódź 1992, s. 196.)
2. Dokładna liczba tych pochówków nie jest znana, ponieważ w ewidencji pochówków nie odnotowywano miejsca pochodzenia zwłok. Kwestia ta jest przedmiotem stałego ustalania pracowników Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, oddz. „Radogoszcz”. W tym kontekście można w tymże oddziale uzyskać szybką informację o pochówkach – na razie tylko mężczyzn od 16 r.ż. – w okresie od czerwca 1942 do 19 stycznia 1945 roku.

Przypisy

1. Lewkowska i Walczak 1996 ↓, s. 35–36.
2. Roma historical and cultural heritage sites in Poland. United States Commission for the Preservation of America’s Heritage Abroad. s. 39. [dostęp 2018-09-23]. (ang.).
3. Na Cmentarzu św. Wojciecha w Łodzi odsłonięto pomnik „Pamięci Dzieci Polskich – Ofiar Niemieckich Obozów na terenie Łodzi i okolic" - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Portal Gov.pl [online], Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego [dostęp 2023-12-04]  (pol.).

Bibliografia

• Tadeusz Bojanowski: Łódź pod okupacją niemiecką w latach II wojny światowej, 1939-1945. Łódź: 1992, s. 196. ISBN 83-7016-630-X.
• Anna Lewkowska, Wojciech Walczak: Zabytkowe cmentarze; woj. łódzkie. Warszawa: Ośrodek Ochrony Zabytkowego Krajobrazu, 1996, seria: Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce. ISBN 83-85548-49-1.