Choroby cywilizacyjne

Zmiany miażdżycowe w tętnicy szyjnej. Złogi widoczne jako brunatna masa po lewej stronie.

Choroby cywilizacyjne, choroby stylu życia, choroby społeczne – globalnie szerzące się, niezakaźne, związane z tzw. rozwojem cywilizacyjnym, prowadzące do niepełnosprawności i odpowiadające za ponad 80% przedwczesnych zgonów^[1][2]. Choroby cywilizacyjne nie dotyczą tylko osób w okresie przekwitania (menopauza, andropauza), osób starszych, ale diagnozuje się je coraz częściej już u dzieci.

Szacuje się, że jedynie 8–20% rodzin w Polsce spędza aktywnie wolny czas^[3]. 70% dzieci w Polsce wykazuje zbyt małą aktywnością fizyczną^[3]. W konsekwencji z danych epidemiologicznych wynika, że co drugi Polak umiera przedwcześnie z powodu chorób układu krążenia^[4][5][6], a blisko 1/3 choruje na choroby dietozależne^[7].

Za indukcję chorób cywilizacyjnych w społeczeństwie w pierwszej kolejności odpowiedzialna jest niewystarczająca codzienna aktywność fizyczna^[3][8]: WHO określiła minimalną codzienną dawkę ruchu na 10 tys.^[9] kroków dla osoby pracującej fizycznie i 15 tys. dla pracującej umysłowo, minimalny ciągły czas aktywności fizycznej nie powinien być krótszy niż 60 - 90 min.^[3], nie mniej ważnym czynnikiem jest monotonna, źle zbilansowana dieta: bogata w energię, cukry, tłuszcze zwierzęce, sól, produkty wysoko przetworzone^[10]; uboga w warzywa (2/3 Polaków nie spożywa minimalnej zalecanej dobowej porcji warzyw^[7]) zawierające błonnik, witaminy i sole mineralne^[2][11][12], następnie szeroko pojęte zanieczyszczenie środowiska (powietrza, wody, gleby). Wpływ obciążenia genetycznego populacji w rozwoju chorób cywilizacyjnych szacowany jest na 12%^[13]. Według innych źródeł 16 do 20%^[14].

1. Styl życia: 53 (53,0%)
2. Środowisko fizyczne: 21 (21,0%)
3. Czynniki genetyczne: 16 (16,0%)
4. Opieka zdrowotna: 10 (10,0%)

Pola zdrowia Lalonda rok 1973.

Nieracjonalny styl życia prowadzący do przedwczesnej śmierci w wyniku chorób krążenia nazywany jest, spiralą śmierci jego przeciwieństwem jest spirala życia.

Zwierzęta domowe z uwagi na analogiczne czynniki ryzyka chorują na choroby cywilizacyjne^[15][16].

Choroby cywilizacyjne

• choroby umysłowe: zaburzenia lękowe, depresja, otępienie^[17], anoreksja, alkoholizm, narkomania.
• choroby układu krążenia: choroba niedokrwienna serca^[18][19], zawał mięśnia sercowego, choroba nadciśnieniowa^[20][21], udar mózgu, zwężenie tętnic, tętniaki, miażdżyca^[22].
• niektóre choroby nowotworowe: rak sutka, rak macicy, rak gruczołu krokowego, rak trzustki, rak żołądka, rak jelita grubego.
• otyłość i nadwaga.
• cukrzyca insulinoniezależna^[23], insulinooporność.
• niektóre choroby układu pokarmowego: stany zapalne pęcherzyka żółciowego, kamica żółciowa, niektóre choroby trzustki, przewlekłe zaparcia, uchyłkowatość jelit, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku, nieswoiste zapalne choroby jelit, kamica nerkowa.
• próchnica zębów.
• osteoporoza.
• nadwrażliwość pokarmowa, nietolerancja pokarmowa, alergia pokarmowa^[24].

Choroby cywilizacyjne wiązane z obecnością dymu papierosowego, spalin^[25], oparów^[26], zanieczyszczeniem powietrza

• choroby układu oddechowego m.in. przewlekła obturacyjna choroba płuc, rak płuc, rak przełyku, nowotwory głowy i szyi, astma oskrzelowa.
• alergie

Zobacz też

Zobacz hasło choroba cywilizacyjna w Wikisłowniku

• Siedzący tryb życia – niewystarczająca aktywność ruchowa
• epigenetyka - zajmuje się badaniem ekspresji genów, wywołaną wpływem czynników środowiskowych
• choroba przewlekła - charakteryzuje się wolnym postępem zmian chorobowych
• choroby zawodowe - spowodowane długim czasem ekspozycji na zawodowe czynniki ryzyka

Przypisy

1. W.W. Kitajewska W.W. i inni, Choroby cywilizacyjne i ich prewencja, „Journal of Clinical Healthcare” .
2. Choroby cywilizacyjne - dietozależne [online], www.miastowformie.pl [dostęp 2019-10-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-10-03]  (pol.).
3. IlonaI. Urych IlonaI., Nowe wyzwania edukacji dla bezpieczeństwa – aktywność fizyczna „lekarstwem” na wybrane zagrożenia czasu pokoju w XXI wieku., „Zeszyty Naukowe AON nr 2(59) 2005”, ISSN 2299-6753 . Brak numerów stron w czasopiśmie
4. Najwięcej Polaków umiera na serce [online], NIEZALEZNA.PL, 13 września 2016 [dostęp 2019-10-03] .
5. Choroby serca to pierwsza przyczyna zgonów w Polsce [online], PolskieRadio.pl [dostęp 2019-10-03] .
6. GUS: Jaka jest przeciętna długość życia Polaków? Od dwóch lat skraca się [online], www.politykazdrowotna.com [dostęp 2019-10-03] .
7. Na choroby dietozależne cierpi 1/3 Polaków [online], TheFad.pl - Polska i Świat, wiadomości, rozrywka, zdrowie i uroda, 30 listopada 2015 [dostęp 2019-10-03]  (pol.).
8. Walter C.W.C. Willett Walter C.W.C. i inni, Prevention of Chronic Disease by Means of Diet and Lifestyle Changes, Dean T.D.T. Jamison i inni red., wyd. 2nd, Washington (DC): World Bank, 2006, ISBN 978-0-8213-6179-5, PMID: 21250366 [dostęp 2019-10-03] .??? Brak numerów stron w książce
9. Phongsavan i inni, Pacific physical activity guidelines for adults : framework for accelerating the communication of physical activity guidelines, Geneva, ISBN 978-92-9061-394-7, OCLC 855888955 [dostęp 2019-10-05] . Brak numerów stron w książce
10. Prof. Jarosz: Większość chorób jest dietozależna [online], www.mp.pl [dostęp 2019-10-03]  (pol.).
11. WHO, The global strategy on diet, physicalactivity and health [online] .
12. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, Index Copernicus, DOI: 10.5604/00325449 [dostęp 2019-10-03] . Brak numerów stron w książce
13. http://www.sp12.miasto.zgierz.pl/downloads/publikacje/0002.pdf
14. Uwarunkowania zdrowia | ipz.org.pl [online] [dostęp 2019-10-06]  (pol.).
15. Psy i koty chorują jak ludzie. Schorzenia cywilizacyjne dotykają zwierzęta towarzyszące [online], serwisy.gazetaprawna.pl [dostęp 2019-10-05] .
16. TadeuszT. Kaleta TadeuszT., Problemy cywilizacyjne zwierząt, „przegląd hodowlany nr 5/2018”, 2018 .
17. Adopting a healthy lifestyle helps reduce the risk of dementia [online], www.who.int [dostęp 2019-10-03]  (ang.).
18. Coronary Artery Disease: Causes, Diagonosis & Prevention| cdc.gov [online], www.cdc.gov, 16 września 2019 [dostęp 2019-10-21]  (ang.).
19. D17 Multimedia Software d17.pl, Polskie Serce [online], Polskie Serce [dostęp 2019-10-21]  (ang.).
20. MagdalenaM. Gibała MagdalenaM., Grzegorz JanG.J. Janowski Grzegorz JanG.J., Znaczenie diety w prewencji oraz wyrównaniu nadciśnienia tętniczego., „Choroby Serca i Naczyń”, 2016 . Brak numerów stron w czasopiśmie
21. A. Januszewicz, W. Januszewicz, E. Szczepańska-Sadowska, M. Sznajderman: Nadciśnienie tętnicze. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2007, s. 488. ISBN 978-83-7430-131-2.
22. MichałM. Lubczyński MichałM., IzabelaI. Cendal IzabelaI., Miażdżyca — epidemia współczesności, [w:] Aleksander K.A.K. Smakosz, MateuszM. Dąsal (red.), Epidemie — od historycznych postaci leku po COVID-19, Częstochowa: Pharmacopola, 2021, s. 135–144 .
23. RHF Vol.6,No.1-World HEalth Day theme'Move For Health' [online], web.archive.org, 10 lipca 2011 [dostęp 2019-12-10] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-10] .
24. Bąk-Romaniszyn i inni, Choroby społeczne i cywilizacyjne - wybrane zagadnienia, Łódź: Uniwersytet Medyczny, 2013, ISBN 978-83-64344-00-8, OCLC 909121367 [dostęp 2019-10-03] . Brak numerów stron w książce
25. NIK o zanieczyszczeniu powietrza spalinami samochodowymi - Najwyższa Izba Kontroli [online], www.nik.gov.pl [dostęp 2019-10-05] .
26. Benzyna jest groźna... [online], motoryzacja.interia.pl [dostęp 2019-10-05]  (pol.).

Bibliografia

• prof. dr hab. med. Leokadia Bąk-Romaniszyn i współautorzy: Choroby społeczne i cywilizacyjne – wybrane zagadnienia. Łódź: Uniwersytet Medyczny w Łodzi, 2013. ISBN 978-83-64344-00-8. Brak numerów stron w książce.

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (choroba):

• NKC: ph119250